Xavier Marìas 1961..

  خافێر ماریاس؛ سەفەری  ئیسحاق


Loading

سەفەری  ئیسحاق

  کورتەچیرۆک

خافێر ماریاس

 لە ئەڵەمانیەوە*/ ئیسماعیل حەمەئەمین

            

                                                              

هەموو تەمەنی خۆی بۆ هەڵهێنانی مەتەڵێک بەرسەربرد:

باوکی خۆشەویسترین هاوڕێی خۆی، کە ناوی ( ئیسحاق کوستاردۆی)بوو، لەعنەتێک، نابەڵەدیەک، دوعالێخوێندنێکی خراپی، بەدووەوە بوو.

ئەو،( باوکی ئیسحاق)، کاتی خۆی  وەک سەربازێکی پلە باڵای  ئیسپانی، لە `هافانا` خزمەتیدەکرد،  ژیانی خۆی وەک سەربازێکی سەرکەوتوو لەکوبا، هەمیشە لوتبەرزی وشانازیەکی  پڕ هەیبەتی پێ بەخشی بوو، کوستاردۆی بیری لەوە دەکردەوە تاوەکو نەگاتە پەنجاساڵی ژن نەهێنێ…

بەیانیەک لەکاتی سواریدا سواڵکەرێک ڕێگەی پێدەگرێت و داوای خێری لێدەکات، کۆستاردۆی فەرامۆشی دەکات ودەیویست ئەم بەیانیە جوان و ئەسپسواریە بەهۆی سواڵکەرێکەوە لەخۆی تێکنەدات، ویستی بەردەوام بێت، بەڵام سواڵکەرەکە بەتووڕەیەوە  ڕەشمەی ئەسپەکەی گرت وپێیگووت : “تۆ و کوڕە گەورەکەت و کوڕەگەورەی کوڕەکەشت لەسەفەرێکی دوورە ووڵاتدا دەمرن، هەرسێکتان پێش ئەوەی پەنجاساڵی تەواوکەن دەمرن و  لەقەبریشدا خێر لەخۆتان نابینین…“ . ئیسحاق گوێی بەم قسانە نەداو گەڕایەوە بۆ ماڵێ، لەکاتی نانخواردندا چەند نوکتەیەکی گێڕایەوەو و پاشان هەموو ئەو قسانەی بیرچۆوە کەسواڵکەرەکە پێیگووتبوو…

ئەمە لە ساڵی هەزار و هەشت سەدو حەفتاوسێ 1873ڕوویدا، ئەو زەمەنە ( کوستاردۆی ) بیست ودوو ساڵ دەبوو.

* * *

لەساڵی هەزارو هەشت سەد و  نەوەد وهەشتدا 1898 کۆستاردۆی بوو بە باوکی حەوت منداڵ و لەپاڵ ئەمانەشدا گەیشتە پلەکانی کۆماندۆیی. کاتێک زانی کەژەنراڵ (شیلی) سەرکەوتنی گەورەی بەدەست هێناوە و حوکمی سوپای ئیسپانی لەکۆتایدایە و  کوبا لەبەردەمی دەسەڵاتێکی دیکەدایە. بڕیاریـدا درێژە بەخزمەتی سەربازی نەدات  لەژێر ئاڵایەکی دیکە کەئاڵای ئیسپانیا نییە. بۆ ئەو کەسەریەکی گەورەبوو  ئاڵایەکی دیکە ببینێت جگە لەئاڵای ئیسپانی لە بەندرەی کوبا بشنێتەوە. بۆ ئەو زۆر گران بوو  ئەو  بڕیارە بدات ، بەڵام چار نەبوو جگە لەبەجێهیشتنی کوبا نەبێت، ئەو کوبایەی تێدا لەدایکبووە و خۆشەویسترین نیشتمانی بوو. هەرچەندە کۆستاردۆی هەرگیز کوبای بەجێنەهیشتبوو بەڵام تازە بڕیاری دابوو هەموو سامان وماڵی بفرۆشێت و ئەم دوورگەیە جێبهێڵێ و بەکەشتی بەرەو ئیسپانیا ڕەوبکات .

 کۆستاردۆیی ماوەیەکی زۆر بوو لەژێر نەخۆشیەکی پیسدا دەیناڵاند ، بەڵام چاری نەبوو جگە لە جێهێشتنی ئەو زەویەی لەسەری لەدایکبووە… دوای هەفتەیەک سەفەر بەنێو دەریادا، لەکاتێکدا  لە بەشی پێشەوەی کەشتیەکە خۆی بەسەر شیشەکاندا دابوو، لەبیرکردنەوەیەکی قووڵدا نقوومبوو بوو، هەرلەوکاتەدا هەستی بەبروسکەیەک کرد هەموو لەشی دەهێنێتە سەر موچڕکەیەکی بەئازار، لەحەژمەتا قیژاندی، ئەوە دواقیژەی  ترسناک و  بەئازاری بوو. لاشەکەشی لەسەر هەمان کەشتی وبەمەراسیمێکی سەربازی و تۆپ تەقاندنێکی ڕێزلێنان درا بەدەم شەپۆلەکانی  دەریاوە. کۆستاردۆی هێشتا پەنجا ساڵی تەواو نەکردبوو، کە دەریا و سەفەر قوتی دا.

***

کوڕە گەورەکەی کۆستاردۆی  ( ئیسحاق کۆستاردۆی) کاتی خۆی لە کوبا، لە ژێر چەتری دەسەڵات  وڕێنمایی باوکی لەسوپادا خزمەتی دەکرد، ئەویش وەک عەسکەریەکی سەرکەوتوو، وەکو باوکی، بەشانازیەوە لە ئیسپانیا درێژەی بەژیانی خۆی دەدا، زۆری نەخایەند ئەویش وەکو باوکی گەیشتە پلەباڵاکانی سەربازی، بوو بە یاریدەدەری کۆماندۆ فردیناند سیلڤیستر.. . ئەو هەر لەمەدرید دەژیاو هەرگیز سەفەری دووری نەکردبوو، لەماڵ دوور نەدەکەوتەوە، چونکە (ئیسحاق ) لەدوای مردنی باوکی ، لێپسراو و بەخێوکەری  خوشک وبرا بچوکەکانی بوو، ئەمە هۆیەکی گرنگ بوو بۆ ئەوەی بەپێی توانا لە مەدریدی پایتەخت دوورنەکەوێتەوە، بەڵام  لەهەزار و نۆسەد وبیست ویەکدا1921 کاتێک لە مەغریب شۆڕشی عەبدولکەریم  هەڵگیرسا ، دەبوایە ئیسحاق لەگەڵ کۆماندۆ فردیناد بەرەو شەڕ بەڕێ بکەون، کۆماندۆ فریدیناند کوڕە گەورەگەشی لەگەڵدا بوو. هەرسێکیان لەشەڕی (ئەنوال)دا، لەو کارەساتەدا لەناوچوون.

 ڕووداوەکە بەمـجۆرەبوو؛ کاتێک  سوپای ئیسپانی لەلایەن (مەغریبییە بەڕبەڕەکانی) عەبدولکەریمەوە  تۆزی بەحەودا براو لێک هەڵوەشایەوە، ئیسحاق و کوڕە گەورەکەی کۆماندۆ فردیناند و کۆماندۆش خۆی ، لەم پەرشوبڵاوبونەوەی هێزەکانی سوپای ئیسپانیدا، بە ماشێنێکی بارکردنی سەربازییەوە لەناوچەیەکی دوور و چەپەک لەهێزەکانی دیکە دابڕان. کۆماندۆ بڕیاریدا   لەگۆڕەپانی شەڕ  بمێنێتەوە و ئیسحاقیش بەهەمان شێوە نەیدەویست گۆڕەپانی شەڕ جێبهێڵێ، بەڵام بەهەردووکیان توانیان کوڕەگەورەکەی بخەنە سەرئەو بڕوایەی کە بەماشێنەکە ئەم ناوچەیە جێبهێڵێ و خۆ لەمردن قوتاربکات.  ئیسحاق و ژەنراڵ فردیناند بەجووتەلە گۆڕەپانی شەڕ جێهێڵران، تەنانەت لاشەکەشیان نەدۆزرایەوە.  ئەوەی کە نیشانە بوو بۆ ئیسحاق و دۆزرایەوە، دووربین و نیشانە سەربازیەکانی بوو، پێدەچوو ئیسحاق کۆستاردۆی و ژەنراڵ فردیناند بەتیرو کەوان پێکرابن.

ئیسحاق کۆستاردۆی کە لەبەرەکانی شەڕدا کەوت وگیانی لەدەستدا، تەمەنی خۆی نەدابوو لەپەنجاساڵی ، چل وپێنج ساڵ دەبوو ، لەپاش خۆی جگە لە ژنەکەی  کەسی دیکەی لەدووی خۆی جێنەهێشت.

* * *

خۆشەویسترین هاوڕێی ( ئیسحاق کۆستاردۆی) هەموو ژیانی خۆی بۆ هەڵهێنانی ئەم مەتەڵە سەیرە تەرخانکرد، لەخۆی دەپرسی“بۆچی پێشبینی و دوعای سواڵکەرە نەگبەتەکە لە هەردوو ڕووداوەکەدا تەواو گیرابوو و بەدیهات و  لەسێهەم بەشدا بەناتەواوی مایەوە؟ بۆچی ؟“

کوڕی ئیسحاق ، کوڕەزای کۆستاردۆ لەدایکنەبووە، ئیسحاق کەلەشەڕدا کەوت، منداڵی نەبوو!!، خۆ بیرکردنەوە لە `زۆڵێک` بیرکردنەوەیەکەی ناوازەیە و لەگەڵ لۆجیکی سەیری دوعا و پێشبینیەکەدا ناگونجێت.. خۆ ئەگەر پێشبینی سواڵکەرەکە بەتەواوەتی بەدیـبـهاتبایە، ئەوا ئەو پێویستی بەوە نەدەبوو بەدرێژایی تەمەنی بیر لەو مەتەڵە بکاتەوە..

* * *

 هاوڕێکەی ئیسحاق لەپایزی تەمەنیشدا هەر بیری  لەو مەتەڵە دەکردەوە، ڕۆژەکان بەخاوی و بێکاری و سستیەوە خۆیان ڕادەکێشا، ئەویش هیچ کارێکی ئەو تۆی نەبوو جگە لەخوێندنەوەی (ئینجیل – کتێبی پیرۆز ) نەبێت ، هەر خودا دەزانێ ئەو چەند جار کتێبی پیرۆزی خوێندۆتەوە! ڕۆژێک چەند دێڕێک لەکتێبی پێرۆز سەرنجی ڕاکێشا، لەوێدا نوسرابوو: ئیبراهیم تەمەنی هەشتاو شەش ساڵ دەبوو کە لە هاجرە  ئیسماعیلی بوو)  ..

( هاجەر کوڕێکی بۆ ئیبراهیم هێنایە دنیاوە، ئیبراهیم ئەو کوڕەی لەهاجرە بوو بووی ،ناوی نا ئیسماعیل، ئبیراهیم ئەو کاتە تەمەنی هەشتاو شەش ساڵ بوو کە هاجرە ئیسماعیلی بوو …  کتێـبی پێرۆز / سفر التکوین / ئیسحاحی 15- 16 … لەدەقە ئەسڵیەکەوە… وەرگێڕ)

پاشان چەند دێڕێکی دیکەی تەواوکاری چیرۆکی  ئیبراهیم  سەرنجی ئەوی ڕاکێشا ، لەکتێبی پێرۆزدا نوسرابوو: ئبیراهیم تەمەنی سەد ساڵ بوو کە لە سارای ژنی  ئیسحاق لەدایکبوو … خودا فەرمووی ئەی ئبیراهیم لەمەودوا ژنەکت  بەسارایی بانگهێشت مەکە بەڵکو بە `سارا` بانگی بکە، من پێروزی دەکەم و لەساراش کوڕێکت پێدەبەخشم ،بۆ ئەوەی لەسارا میللەت وپاشاو گەلان بکەوێتەوە، ئبراهیم دەستی کرد بەپێکەنین و لەدڵی خۆیدا گووتی دەکرێ لەمنێکی سەدساڵ و سارایەکی نەوەدساڵ منداڵ لەدایک بێت.

 (ئبیراهیم گووتی خۆزیا خودای گەورە  ئیسماعیل لەژێر سایەی میهرەبانیدتدا گەورە دەبوو، خودا فەرموی لەسارای خێزانت منداڵێک دەبێت ناوی دەنێیت ئیسحاق ، پەیمانی خۆم بەنەوەکانی ئیسحاق دەبەخشم … سفر التکوین / ئیسحاحی   15 /16//18/19/20 دەقە ئەسڵیەکە .. وەرگێڕ )

هاوڕێکەی ئیسحاق کۆستاردۆی بیری لەم ڕووداوانەی نێو کتێبی پیرۆز کردەوەو گەیشتە ئەو ئەنجامەی کە یاهوڤا   Jehova (ناوی خودایە لە سفرالتکوین کۆندا..وەرگێڕ)، خودا،پێش ئەوەی ئیسماعیل لە هاجەر لەدایکبێت ، پێشبینی لەدایکبوونی ئیسحاقی کردبوو!، لەکاتێکدا  سارا ئیسحاقی بوو، ئیسماعیل سێزدەساڵان بوو، بەمانای پێش سێزدەساڵ بەر  لەدایکبوونی ئیسحاق، خودا زانیویەتی ئیسحاق لەدایک دەبێت.

 هاوڕێ خۆشەویستەکەی ( ئیسحاق کۆستاردۆی) لەم مامەخولەیە سەری سوڕمابوو، بەقووڵی بیری دەکردەوە: ئەی کەواتە لەم ماوەیەدا ئیسحاق لەکوێ بووە، دەبێت لەشوێنێکدا بوونی هەبووبێت، لە ساتی بانگهێشت و پێشبینیکردنیەوە تاوەکو کاتی لەدایکبوونی؟ . هەردەبێت لەشوێنێک بوونی هەبوو بێت، چونکە هەر تەنها خودا (یاهوڤا) پێشبینی و بوونی ئیسحاقی ئاشکرا نەکردووە، بەڵکو (سارا و ئیبراهیم ) یش  پێش وەخت دەیانزانی کە ئیسحاق لەدایک دەبێت..

ئەو قووڵتر بەپلەکانی شیکردنەوەی ئەم مەسەلەیەدا دەچووە خوارێ و لۆجیکی ئەم چیرۆکی خەلیقەیەی پابەند دەکرد هەڵهێنانی مەتەڵەکەی خۆیەوە ، ئەو بەم شێوەیە بیری دەکردەوە:

کوڕەزای  کۆستاردۆی لەلایەن سواڵکەرەکەوە پێشبینی کرا، بەڵام لەدایکنەبوو، بوونی نەبووە، کەچی چ سواڵکەرەکەو چ کۆستاردۆی لە هەزارو هەشت سەد وحەفتاوسێ وە 1873 دەربارەی کوڕی ئیسحاق زانیاریان هەبووە، بوونی ئەویان ئاشکرا کردووە، کەواتە دەبێت لەوساتەوە بوونی هەبووبێت، لەشوێنێکی ئەم دنیایەدا بوونی هەبێت، بەڵام لەکوێ ؟!

* *  *

ئەو بیری دەکردەوەو بڕیاریدا دواڕۆژەکانی ژیانی لەگەڵ ئەم مەتەڵە بەسەر بەرێت، ماوەیەکی کورتیش پێش مردنی بیرۆکەکانی خۆی لەسەر یەک لاپەڕە نوسیەوە، نووسیبووی:

 من پێشبینی مردنی خۆم دەکەم ، دوا سەفەری خۆم دەستپێدەکەم، بەڵام چیم لێدێت؟، دوای مردن چیم بەسەر دێت؟،بەرەو کوێ دوا سەفەری خۆم دەکەم؟ ئایا بەرەو شوێنێکی تایبەت ملی ڕێ دەگرمەبەر ؟ .. لەبەرئەوەی ژیاوم، بۆیە سەیری مردن دەکەم . چونکە دروستبووم و ئێستاش لەژیاندام.. مردن وەک شتێکی ناتەواو و  تێر نەبوو ناتوانێ هەموو شتێک لەخۆێدا دابخات وکۆتایی بەهەموو شتێک بهێنێ، ناتوانێت ڕێگر بێت لەو شتانەی لەدەرەوەی ئەو بوونیان هەیە، ئەو شتانەی مرۆڤ بیریان لێدەکاتەوە ، چاوەڕێیان دەکات،مرۆ دەبێت خۆی لەگەڵ ئەمانەدا ڕابهێنێ. ئەوانەی  کەهێشتا بەشێکن لەهەموو ئەوشتانە، لە ئەوانەی لەدایکنەبوون، ئەوانەی دروستنەبوون و پێشوازیان لێ نەکراوە. ئەوەی نەهاتبێتە نێوەوە ، ئەوەی نەهاتبێت نێو نێوانەوە، وەرنەگیرابێت و قبوڵ نەکرابێت، ئەوە ئەوەیە کە زیاتر دەمرێت. ئەوەیە کە بێپسانەوە ، بەنادیاری و هیلاکییەوە بەسەر ڕێگە تاڵە دەزولەییەکانی  گریمانەکانەوە ڕێگە دەبڕێت. من دژی  ئەو نیم، ئەوەی پێشوازی لێنەکراوە، ئەوەی نەهاتۆتە نێو ناوانەوە، ئەوە، ئەو تەنها کەسەیە کە نەنیشتمانی دەبێت و نەقەبریش.. ئەوە ئیسحاقە کۆستاردۆیە …

            

                                                                            خافێر ماریاس  1978

                            

کورتەیەک لەمەڕ خافێر ماریاس:

                                                 

خافێر ماریاس  Javier Marìas   لەساڵی 1951 لە مەدرید لەدایک بووە . یەکێکە لەهەرە گرنگترین  ڕۆماننوس و  گێڕەوەی  ئەدەبی ئیسپانی هاوچەرخ، ڕەخنەگری  ئەڵەمانی ڕایخ ڕاینسکی  دەربارەی خافێر ماریاس دەڵێت [ ماریاس یەکێکەلە مەزنترین نوسەر لەجیهاندا کەتاوەکو ئێستا لەژیاندا بێت. .

 ڕۆمانی (دڵم زۆر سپیە ) یەکێکە لەو ڕۆمانانەی کە نوسەری بەخوێنەران ناساند، دەبێت ئەوەش بڵێن پشتگیرکردنی ڕاینسکی لەم ڕۆماننوسە بووە هۆی ئەوەی لە ئەڵەمانیا و ئەوروپا  ڕۆمان وچیرۆکەکانی بازاڕێکی باشیان هەبێت، ئەمە جگەلەوەی ماریاس گرنگترین خەڵاتی ئەدەبی لەئیسپانیای وڵاتی دایک پێبەخشراوە ..

ماریاس یەکێکە لەو نوسەرانەی لە ڕۆژانە ژیان وڕۆتنی دنیای تازەدا تاڵە نهێنیەکانی سیحر و ڕێکەوت و ئافۆریسمی (حیکمەتی) ژیان دەدۆزێتەوە، پێموایە خەڵقکردنی سیحر لەنێو ڕۆتین ، دۆزینەوەی بەهەشتەکان لەنێو دنیا داخراوەکانی کۆمەڵگەی پیشەساز و پۆست مۆدێرن، ڕاوکردنی  سەدەیەکی ڕابوردوو لەئێستایەکی نێزیکدا وکردنی بەئێستایەک جێ پەنجەی خۆی هەبێت لە هەڵسوراندنی ژیان. ئەمانەو زۆری دیکە،گەڕانەوەی ئەو فانتازیا ونبووەیە کە بەشێکی زۆر لەو بوونەوەرەی نێوی مرۆڤی کۆمەڵگەی مەدەنی و پیشەسازیە پێوەی  دەناڵێنین .

 وشکبوونەوەی مرۆ لەنێو کارکردن و ڕۆتیندا، ونبوونێتی لەنێو هیجرەتی خەون و یۆتۆبیا و گەڕان بەدووی مانایەکی دیکەی ژیاندا.بەدیوێکی تردا نقوومبوون لە لەزەتە کاتیەکان گەڕانەوەی مرۆیە بۆ دۆخێکی ڕووکەشی ژیان لەنێو فیگورێکی ئادەمی مۆدێرندا لەشێوە و سەرەتایی و نامرۆیی لەبیرکردنەوەدا، سوستماتیکی لەمامەڵەیدا، وەک  دەستدان لەو کێشانە لەڕێگەی بیناکردنەوەی خەیاڵە بۆ ئەو جۆرە ژیانە، زیندوکردنەوەی ناگریمانەکانە لەنێو گریمانە کانی لۆجیکدا… ئەمانە  بەشێکن  لەهێڵەکانی گێڕانەوەی خافێر ماریاس.

من پێم وایە ماریاس وەک نوسەرێکی ئیسپانی بەشێکی زۆری میراتی بۆرخیسی لەیادەوەریی نوسینیدا هەڵگرتووە ولەسەر ئەو میراتیە زەوی  داهێنانی خۆی بەپپیت دەکات ،بەڵام لەپاڵ ئەم فانتازیا گەرمەش   بوونی فیگور و ڕووداوی ڕیاڵست تەوەریەکی گرنگی کارکردنی ئەوە ، بەمانای بوونی فیگۆرێک لەگەڵیدا بدوێن ، ئاڵوگۆڕ بکەین ، ڕابگۆڕینەوە و جوڵەی هاڕمۆنی خۆی هەبێت لەتێکستدا بنەماکانی ئەو فانتازیا و پارادۆکسە سەیرانەن کە ماریاس لە چیرۆک و ڕۆمانەکانیدا یاریان پێدەکات. 

 بەسوود وەرگرتن لەماریای دەتوانین بڵێن : لەپشت ئەم بەرجەستە بوونەوەی خافێر ماریاسەوە جارێکی دیکە گێڕانەوە، نابەرجەستە بوون و شەفافیەت وتێپەڕبوون بەنێو نێوەندە نادیارەکان لەپێچەکانی واقعیەتەوە خۆی شێوەباز دەکاتەوە، جارێکی دیکە واقعێکی دیکە دروستدەبێت کەتەواو جیاوازە لەواقعی یەکەم. بەمجۆرە تێکستەکانی ماریاس ئەو یاریە جوانەن لەنێوان بینراو نەبینراو وبوون ونەبوون و ڕیاڵ و خەیاڵدا ، بەشێوەیەک نازانی کامەیان بوونی ئەوی دیکە دەسەلمێنی و کامەشیان ئەوی دیکە ڕەتدەکاتەوە..

 لە (سەفەری ئیسحاق) دا ئەو ووتوێژ وگێڕانەوەیە بەڕوونی، بەڕستەی کورت وچڕ  و دروستبوونی مانا لەنێوان دێڕەکان و  بیرکردنەوە لەئەبەدیەت دەخاتە بەردەم کێشەبەندیەکی فەلسەفیەوە ، ئەو کێشەبەندیەی دوور لەزمانی شیتەڵی فەلسەفی لە گێڕانەوەی ڕووداودا خۆی ووتوێژ دەکات ، ئیدی بەردەوامبوونی ڕابوورد و لەئێستادا، ئامادەبوونی وونبوون لە بوونێکی ژیاودا، درێژ بوونەوەی یادەورەیەکە هەرگیز نایەوێت وونبوون و پەرتبوونەوە بەخۆی ببەخشێ ..

لە بەرهەمەکانی  خافێر ماریاس کەبەزۆر زمانی دنیا وەرگێڕاون :

  • کاتێک ژنان خەویان لێدەکەوێت- کۆمەڵ چیرۆک / چیرۆکی سەفەری ئیسحاق یەکێکە لەو چیرۆکانە.
  • دڵم زۆر سپیە- ڕۆمان
  • هەموو ڕۆحەکان –ڕۆمان
  • بەیانی لەنێو جەرگەی شەڕدا منت لەبیربێت..-ڕۆمان
  • کاتێک من دنیایی بووم ..-ڕۆمان

   ئەمە وزۆر کورتە چیرۆک وبەرهەمی دیکە.

       

سەرچاوەی چیرۆکی (سەفەری ئیسحاق ) / کۆمەڵە چیرۆکی [  کاتێک ژنان خەویان لێدەکەوێت] / لەئیسپانیەوە ڕیناتا تسونیگ / دەزگای چاپی  کتێبی گیرفانی ئەڵەمانی / میونشن  ١٩٩٠

Javier Marías، Wāhrend die Frauen schlafen، seite106-111m Deutsche Taschenbuch Verlag، München  1990.

سەرچاوەی دووەم؛  کتێبی پێرۆز کتێـبی پێرۆز / سفر التکوین / ئیسحاحی شازدە وحەڤدەهەم/ الڕێحاح السادس عشر / 15- 16 … الڕێحاح السابع عشر   15 /16//18/19/ 20..

  ئیسماعیل  حەمەئەمین

   نورنبێرگ / ئەڵەمانیا  05.06.2002

 

 

تایبه‌ت به‌ كولتور مه‌گه‌زین – بیروڕاكانی بابه‌ت و ڕێنوس خاڵبه‌ندی تایبه‌ته‌ به‌نوسه‌ر خۆی. كولتور مه‌گه‌زین. ته‌نها دانانی لینكی بابه‌ت ڕێگه‌پێدراوه‌. هه‌موو په‌ره‌گرافێك و پۆستكردنێك بێ دانانی لینك و ناوی نوسه‌ر و گۆڤاره‌كه‌ دژی یاسای كۆپی ڕایته‌ و لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی له‌ دوایه‌. ‌