فوكۆ لە پاش شۆڕشۆچكه‌ی خوێندكارانی مەی ١٩٦٨، هەوڵی بەهەند وەرگرتنی بەرهەمهێنانی گیروگرفت ئامێزی سەرمایە خستەوە بەر باس و خواس. پرس و پرسیارێك كە بە تەواو نەكراوی لای ماركس مابووەوە و جێهێڵرابوو.
ئاڵتوسێر سەبارەت بەدەوڵەت، هەوڵی سەرپێخستنەوەی تیۆری ماركسیستیدا، هه‌وڵی چارەسەركردنێكیدا له‌چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌تدا، چونكه بۆ ئاڵتوسێر، دەوڵەت بەو شێوەو بەو پێیەی كە دەزگایە، لە ناو دەزگای سەركوتكردن و دەزگا ئیدیۆلۆژییەكاندا خۆی دابەشدەكات. دەزگا ئیدیۆلۆژییەكانی دەوڵەت بەردەوامیی و ئیدامەوەرگرتنی دەوڵەتە لەناو چەندین دام و دەزگای جۆربەجۆردا: قوتابخانەیی، كەهنوتی، قەزایی، پەیوەندگیریی….هتد. ئەم دامەزراوانە لە ڕێگەی شێوازێكی ئیدیۆلۆژییەوە تاكەكان ڕادەهێنن و ئامادەیان دەكەن تاوه‌كو دانبنێن بە دەسەڵاتی كاپیتالیستیداو، بە ڕەوایی و شەرعیی و خۆ ویستانە وەریبگرن. وه‌هابكات بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ یاخود ناڕاستەوخۆ پەیوەندیه‌كانی بەرهەمهێنان قبوڵبكەن. وە دەزگا ئیدیۆلۆژییەكان ڕێخۆشكەرو یارمەتیدەری بەرهەمهێنانەوەی بەردەوامی سەرمایەبن. كێشەیەك كە پرسیار و بە پرسهێنان بە دوی خۆیدا دێنێت: كاریگەریە هەژموونخوازە ڕووخێنەرەكەی دەوڵەت گەرەنتی بەكارهێنانی (ناـ ئیدیۆلۆژییانە) ی خۆیدەكات؟
بۆ میشێل فوكۆ، دەزگای دەوڵەت پنتی یەكلاكەرەوە كۆتاپێهێنەری پەیوەندییەكانی دەسەڵاتە. بۆ ژینیالۆژیست، مۆدێلی دەوڵەت و دووانەی (سەركووتكردن- ئیدیۆلۆژیی) پێویستە جێبهێڵدرێت كاتێك ئێمە سەروكارمان لەگەڵ شیكردنەوەو شیكاركردنی پەیوەندییەكانی دەسەڵاتدا هەیە؛ چونكە سەركوتكردن و ئیدیۆلۆژیا تەپوتۆزی فاكتێكن. دەسەڵات (Pouvoir) بەریەككەوتن و پێكدادانی نێوان هێزەكانە، پەیوەندییەكی جوڵاو كەدەوڵەت یەكێكە لە كاریگەرییەكانی. دەوڵەت وەك سندوقێكی سەداو دەنگدانەوە دەجوڵێت، بەڵام ناتوانێت دەسەڵات شیبكاتەوەو دەسەڵات ڕاڤە بكات.
فوكۆ ئەوە وەردەگرێت و قەبوڵی دەكات كە دەوڵەت بەرهەمهێنەرەوەیە و سەرلەنوێ بەرهەمدێنێتەوە، بەڵام پێماندەڵێت؛ دەبێت كێشەی دەوڵەت جێبهێڵین و لێی گەڕێین بۆ كەسانێك كە زیاتر بە كاری خۆیانی دەزانن.
دووانەی ئیدۆلۆژی ـ زانستی بەرهەمهاتوو لای ئاڵتوسێر لە ڕێگەی دەزگای ئیدیولۆژییەوە، ئازادنەكراوە. ڕزگار نەبووە لەو كێشەو وەرگرتنی گیروگرفتانەی كە هاوڕێی بوون تاوه‌كو دوا بەرهەمهێنانەكانی: وەرگرتنی هاوئاهەنگی و هاوسازیی تێگەو چەمكی ئیدیۆلۆژیا وەك (هوشیاریەكی ساختە) و درۆزنانە لە گەڵ ئیمكان و شیمانەی ئیدیۆلۆژیایەكی شۆڕشگێڕیی وایلێكرد و ئالتوسێری بەو شوێنە گەیاند كە بكەوێتە ناو زانستگەرایی و زانستخوازییەكی پووچ و بێهودەوە. زیاتر لەو شوێنەی كە ئایدیۆلۆژیا وەك كاریگەرییەكی بونیاد و ستراكتور وەرگیراوە لە بەرمنبەر زانستتێك كە ناچاریكرد زانستێك پێكبهێنێت، زانستێك بخوڵقێنێت لە دەرەوەدا. واتە خوڵقاندی زانستێك لە دەرەوەدا هەرگیز تەوای ی نەكرد ونەیتوانی شیكاریی و شیكردنەوەكەی تەواو بكات.
بۆ فوكۆ، ئاگامەندیی و بە ئاگابوونێكی سیاسی كە پێشەنگ و ڕێنیشاندەری ژینیالۆژیستە بریتییە لە دابڕانی ئەو كەناڵانەی هەقیقەت گرێدەداتەوە بۆ مومارەسەو پراوەی سیاسیانەی دەسەڵات. بەردەوامی و ئیدامەی زانستییانەی گوتارێك وێكنایەتەوە و،سازراو و هەماهەنگ و هاوئاهەنگ نییە لەگەڵ كاراكتەرێكی شۆڕشگێڕیدا. ئەوەی لە چەقی گفتوگۆكەدا دەیبنین و مایەی بگرەو بەردەو دەمەقاڵەیە، ڕێژیمی بەرهەمهێنانی كاریگەرییەكانی هەقیقەتە.
كۆتایی
بۆ هه‌موو به‌شه‌كان فه‌رموون؛
http://cultureproject.org.uk/kurdish/category/فه‌لسه‌فی/سندوق/دۆسیه‌ی-میشێڵ-فوکۆ/فوكۆ-و-ماركس/
