سالار مەجید و گەردوونێکی دی
پێشەوا کاکەیی
بە سەیرکردنی تابلۆکانی سالار مەجید، [بەتایبەت تابلۆکانی گەردوونی و فرەگەردوونییەکانی،] هەست دەکەیت کە دەتگوازێتەوە بۆ کایەیەکی خەوناوی، کە کەتوار و خەیاڵیش تێدەپەڕێنیت. بەرهەمەکانی پڕە لە خەیاڵبڕی، بە شێوەیەکی بێ کێشە، لایەنی مرۆڤ لەگەڵ ئاسمانی گەردوونیدا تێکەڵ دەکات. ئەزموونێکی بینراو و هەم خەیاڵ و هەم گەردوونیش نیشان دەدات. هونەرمەند بە لێهاتووییەوە هێڵکاری فیگەرەکانی پڕ کردووە لە ڕەنگی ئەستێرەیی. ڕەنگەکان لەیەکتردا تێکەڵ دەبن و بنکەی فیگەرەکە پێک دەهێنن، وەک ئەوەی فیگەرەکە خۆی لە ئاسمانی شەو پێک هاتبێت. لە هەمووی سەرنجڕاکێشتر، خاڵە سپییە چڕەکانن کە وەک ئەستێرە بەسەر تابلۆکاندا بڵاو بوونەتەوە، نەک تەنیا فیگەرەکە دادەپۆشن، بەڵکوو قووڵترمان دەکەنەوە لە ڕەنگێکی بێدەنگدا. ئەم خاڵە سپییانە بە تایبەتی سەرنجڕاکێشە، قەبارە و چڕی جیاوازیان، پێکهاتەیەکی ناوازە لەسەر فیگەرەکە درووست دەکات. هەندێک شوێنی تابلۆکان چڕن لە ڕەنگدا، کاریگەری ڕووناکی درووست دەکات، هەندێکی تر کەمترن، ئەمەیش جیاوازییەکی ورد لە نێوان ڕووناکی و تاریکیدا درووست دەکات.
فیگەرەکانی وەهایە کە چاو بەرەو سەرەوە دەبات یان لە بیرکردنەوەدا ونمان دەکات. ئاماژەیەک کە دیالۆگێک لەگەڵ ئاسمانی ئەستێرەیی دەوروبەریدا درووست دەکات- ئایا فیگەرەکە سەیری گەردوون دەکات، یان گەردوون فیگەرەکە لە باوەش دەگرێت؟ ئەم سنوورە کاڵبووەیە ڕێک ئەوەیە کە ئەم کارە زۆر سەرنجڕاکێش دەکات. ئەم تابلۆیانە پەیوەندی نێوان مرۆڤایەتی و سرووشت و تاک و گەردوونمان بیر دەخاتەوە. پێدەچێت هونەرمەند ئەو چەمکە دەرببڕێت کە هەریەکەمان بەشێکین لە گەردوون، بە ڕووناکیی ئەستێرەکان ڕژاوین. تێکەڵبوونی فیگەر و چوارچێوە سنووری نێوان خود و بابەت دەتوێنێتەوە و ڕەنگدانەوەی فەلسەفی لەسەر یەکگرتوویی هەموو شتەکان پێشنیار دەکات. ئەم کارانە، تێکەڵبوونی نیگارکێشی نەریتی و زمانی هونەری نوێ پیشان دەدات. شێوەی خاڵبەندی هەم دیمەنی و هەم هێمادارە خاڵە بێشومارەکان کە لە تەنۆلکە بنەڕەتییەکان دەچن و هەموو شتەکان پێک دەهێنن، ئەوەیشمان بیر دەخاتەوە کە هەموو بوون لە هەمان تۆزی گەردوونییەوە سەرچاوە دەگرێت.
بە گشتی ئەمە کارێکی خەیاڵییە، بینەر بانگهێشت دەکات بۆ ناو فەزای تێڕامان، بیر لە شوێنی مرۆڤایەتی لە گەردوونی فراوان و پەیوەندی قووڵمان بەم جیهانە بێکۆتاییە دەکاتەوە. هونەرمەند بە سەرکەوتوویی زمانێکی هونەری داڕشتووە کە هەم لە ڕووی بینراوەوە سەرنجڕاکێشە و هەم لە ڕووی ڕۆحیشەوە قووڵە، ئەمەیش ڕێگە بە بینەر دەدات دەست بە گەشتێکی فەلسەفی بکات بۆ نێو سرووشتیی بوون. تابلۆ گەردوونی و فرەگەردوونییەکانی، لەیەک شێوەدا دەخولێنەوە. جێگیرن بە هەندێک ڕەنگ و ترازانی ترەوە، بەڵام ئەوەی جێی سەرسووڕمانە، هونەرمەند پەلکێشی جووڵەمان دەکات و لەنێو گەردووندا بە دوای گەردوونێکی دیکەدا وێڵمان دەکات. یانی سالار مەجید، وەها لە تابلۆکانیدا کاری کردووە، چاومان لێ دەستێنێتەوە و ڕۆحمان دەبات و لەنێو ڕەنگ و شێوە و ڕۆحدا، بە دوای چاومانەوەین. کارەکانی هێندە مەزنن، لەبری ئەوەی چاومان هاوکار بێت بۆ ڕاڤەکردن و تێڕامان، چاویشمان لێ نوقم دەکات لەنێو ڕۆحی تابلۆکانیدا.
زۆر جار دادەنیشم بە دیار تابلۆکانییەوە، شتێکم پێ دەبەخشێت کە چاوەکانم فراوان دەکات و لێم ون دەکات لەنێو خۆیدا. سینگم شەق شەق دەکات و گەردوونی تێدا فراوان دەکات. کە ئەم کارانەی دەبینم، لە چرکەیەکدا، لە تابلۆیەکدا، کتێب و گەردوون و جوانی، ئارامی و ڕۆح و ئەستێرە، ڕەنگ و ناسکی، میهرەبانی و جاویدانییم تێدا دۆزیونەتەوە. ناتوانم ئیدی زمان و چاوەکانم وەربگرمەوە. هەست دەکەم چاوەکانمی بردووەتە نێو سێگۆشەی بەرموودا و نوقمی کردووە و زمانم تووشی ڵاڵەپەتەی کردووە.
سەدان جار کە هەر تابلۆیەکی مامۆستا سالار دەبینم، هەست دەکەم لە نێوان من و گەردووندا هیچ شتێک نییە، هیچ ڕۆحلەبەرێکی تر نابینم لە دەرەوەی ئەو تابلۆیانە. هێندە ڕامدەکێشێتە نێو تابلۆکانییەوە، سینگم شەقار شەقار دەکات، نازانم نە تابلۆکانی لە سینگی خۆمدا بشارمەوە، نە ئەوەیە گەردوون لەنێو سینگمدا گینگڵ بدات، یان ئەوەیە خۆم و گەردوون لەنێو تابلۆکەیدا فزەمان لێوە نایەت. لە تابلۆ چینییەکانەوە تا ئەفریقییەکان و ئەمریکای لاتینی، لە دا ڤێنچییەوە بۆ ڤان کۆخ و سەدانی تر… ئەوەی من بەری دەکەوم، هیچ نیگارکێشێک بە مەزنتر لە تابلۆی سالار مەجید نازانم. پار لە ئیسفەهان بە ڕێکەوت پازدە هونەرمەندی چینی، پۆرتووگالی، ئیتالی، ئەرژەنتینی، فارس و ئەفریقایی لە وڵاتانی تانزانیا و مۆزەمبیق و لە ئوسترالیا و چەند وڵاتێکی تر… لای نەقشی جیهان بینیمن و پرسیارم لێ کردن کە چ کارێک دەکەن ئاوها پێکەوە کۆبوونەتەوە، گوتیان بە هەموومان دەمانەوێت تابلۆیەکی فرەگەردوونی بکێشین، نازانم دواتر تابلۆکەیان چی لێ بەسەرهات، وێنەکانی مامۆستا سالارم لەنێو موبایلەکەمدا پێ بوون و بیست تابلۆیەکی مامۆستام نیشان دان کە دەتوانن سوود لەم تابلۆیانە ببینن. کە بینیان، گشتیان سەریان سووڕ ما. سەدان جار ویستوومە توێژینەوەیەک بکەم، دەرەقەتی گەورەیی و قووڵی ڕەنگ و گەردوونی نەهاتووم. کاتێک تابلۆیەکی ئەو دەبینم، وا دەکات بەر نۆستالژیای ڕۆحی بکەوم، لێ ناهێڵێت لێی بدوێم، چونکە خۆی هەموو ڕۆحە. بەر ڕەنگ دەکەوم، دەمەوێت لە جوانیناسی بدوێم، ناهێڵێت لە ڕەنگێکەوە بۆی بچمە ژوورەوە، چونکە خۆی هەموو ڕەنگە.
نیگارکێش هەر ئەوە نییە، یەک گۆشەنیگامان بداتێ، دەشێت سەر بە قوتابخانەگەلێک نەبێت و خاوەنی سەدان تەشکیلەش بێت، بەڵام بۆ من لە هەر ڕوویەکەوە لێی دەڕوانم: کتێب، گەردوون، جوانی، ئارامی، میهرەبانی، نۆستالژیا، ڕۆح، ئەستێرەکێشان، کاکێشان، ڕۆشناییی شەو، دڵبەری هەسارەکان، ناسکی، ڕووتی وەک گەردوونی، جاویدانی… دەی ئەمانە هەموویان جۆرە تەشکیلەیەکن کە هەر تەشکیلەیەک خەریکی کارێکە، ئەم کارە خۆی سەرقاڵی پڕ تەشکیلەیە. لە ئاستی گوتنی ئەم تابلۆیانەی مامۆستا سالاردا، داوای لێبووردن دەکەم، ئاخر سینگم پڕە لە وشە و گوتم با هیچ نەبێت کەمێکی لێوە بێتە دەرێ، خۆی لە ڕووناکیی تابلۆکانی هەڵسوێ.
تا ئەو شوێنەی کە پەیوەندی بە پێشانگا و تابلۆکانی سالار مەجیدەوە هەیە، خوڵقاندنی وێنەکانی هەر لە ئەزموونی «بینینی جیهان لە ساهەوری ‘سەدیم’ـەوە»، یان «بینینی گەردوون لە تەنۆلکەکانەوە» و «دۆزینەوەی نهێنییەکانی گەردوون» تا سرووشت و کولتووری کوردبوون و جیهانی بوون ڕەنگ دەداتەوە کە لە تابلۆکایندا پێی دراوە. ئەوەی کە من چۆن بەر تابلۆکانی سالار مەجید دەکەوم، ڕێک وەک گەشتێکی گەردوونی بەری دەکەوم، لەبری پێیەکان، چاو و ڕۆح و هۆشمان بانگهێشت دەکات بۆ گەشتێک کە نێوی دەنێم: «ورودبوونەوە لە گەردوون و گەردوون وەک ماڵی هەموان»ـە. لەم ڕووەوە، ڕەنگە نمایشکردنی کۆمەڵێک تابلۆ کە وەک ئاوێنەیەک کار دەکات، ڕێگە بە بینەران بدات لێکچوونەکان دەستنیشان بکەن و بکێشرێن، باشتر لەگەڵ ڕۆحدا یەکانگیر بێت.
تابلۆکانی سالار مەجید، لە ڕێگەی گەڕان بە دوای ڕەگوڕیشەی ڕۆحی جیهانیبوونی وێنە لەنێو بازنە فراوانەکەی گەردووندا، جوانیناسی و بنیاتنانەوەی زمانی ڕەنگ لەسەر بنەمای تێگەیشتن، وەک ڕۆحی دەربڕینی هونەری سەیر دەکرێن. لە ڕێی نەخشاندنەوە، بوونێکی گەردوونی دەردەبڕێت یان تێدەگات کە شێوە ئەگەر جێگیریش بێت لە ڕێی تێڕامانەوە تێدەپەڕێنرێت، ڕێگە بە ڕۆحی خود دەدات بچێتە ناو کایەی جوانییەکی گەورەوە کە لەگەڵ ڕۆحدا یەکانگیر بێت. بە واتایەکی تر، کڕۆکی ڕۆحی هونەری سالار مەجید لە هۆشیارییەکەیدایە بۆ کات و شوێن. هۆشیارییەکەی بۆ ژیان و گەردوون لە کوێی تێڕامانی ئێمەدایە و ئێمە لە چ گۆشەیەکی نێو تابلۆیەکی گەردوونەکەیداین. لەنێو ئەم شێمایانەدا، جووڵەی ئاسمانەکان و خۆر و مانگ و تێپەڕبوونی وەرزەکان و گۆڕانکارییەکانی فەزا هەموویان هەوا/ ڕیتمێکیان لەگەڵ ڕۆحی تاکەکەسیدا هاوبەشە. بە واتایەکی تر، نیگارکێشی گەردوونییە، گەردوونێک کە بە شێوەیەکی نەبڕاوە و بێ کۆتایی دەڕژێت. نیگارکێشان و گەردوون یەکن. هەروەها لە شێمای وێنەیی هونەرمەنددا، دابەزین و ڕۆیشتنی هەستەکانی مرۆڤ و ئاسوودەیی دەروونیش لەگەڵ ڕۆیشتنی کات و شوێندا، نەخشێکی هەوایی پەیڕەو دەکات. پەیوەندییەکی بەهێز و بەیەکەوە گرێدراو لە نێوان مرۆڤ و سرووشتدا هەیە.
ئەم هۆشیارییە بوونناسییە بۆ کات و فەزا، تابلۆکانی پێک دەهێنێت. لە تابلۆکانیدا، ئامانجی وێناکردنی بابەتیی و زیندوویی نییە، بەڵکوو ئامانجی درووستکردنی چەمکێکی هونەرییە. درووستکردنی ئەم چەمکی هونەرییەش، بەدواداچوونە بۆ گواستنەوە و دەربڕین. کە هەموویان بە ئامانجی دەربڕین و دەستگرتنە بە وێنەی بینراو و ڕۆحی نەبینراو و بێکۆتایی گەردوون و ژیان لە ڕێگەی کەتوارە بەرجەستە و سنووردارەکانییەوە. وەک دەبینین کە کڕۆکی گەردوون و ژیان، نەبینراو و بێ شێوە و بێ سنوورە. بۆ دەربڕین و تێگەیشتن لەمە، کارێکی هونەری، وەک بوونێک لەنێو جیهانی بەرجەستە و سنوورداردا، دەبێت سنووری خۆی تێپەڕێنێت و ڕێگایەک بۆ بێکۆتایی بدۆزێتەوە. ئەو ناوەندانەی جیهانی سنووردار و بێکۆتایی بەیەکەوە دەبەستنەوە، کات و شوێنن. بۆ هەر تاکێک کات و فەزا گشتگیر و سنووردارە، لە کاتێکدا بۆ ئەو جیهانەی تێیدا بوونیان هەیە، ئەبەدی و بێ سنوورن. بۆیە لە تابلۆکانی سالار مەجیدا، ئاگایی لە کات و شوێن، شێوەیەکە لە هۆشیاری بوونناسی. هەروەها شێوەیەکە لە هۆشیاری ژیان، هەستکردنە بە خودی ژیان. ئەم دوو چەمکە لەیەکتردا تێکەڵ دەبن و دەچنە ناوەوە و یەکتری دەبەستنەوە. لێرەوە، بەرەو جیهانێکی بەستراو بە گەردوونەوە، ڕەنگڕێژمان دەکات.
٨-٨-٢٠٢٥
