تەواو بە پێچەوانەوه و دژ بەو بیركردنەوە باوەی ڕۆژانە ڕووبەڕووی دەبینەوە، كه گوایە هەموو شتێكی دونیای ئێمە بە سیاسی كراوه و سیاسەت لە هەموو شوێنێكدا لهگهڵماندایه و تهنانهت ههموو گفتوگۆیهكی هاوڕێیانە و باسوخواسی خێزانیشمان تژین له سیاسهت، باوهڕموایه ئێمە هاوڕێی كردەیی لە سیاسەتخستنین. سەرقاڵیی بەردەوامی ئێمە بە (سیاسەتی لە سیاسەتخستن)هوه، گەمەی ستراتیژی هێزەكانە، تا بیرمان بەرنەوە كە سیاسەت و سیاسەتكردن چییە و تا نەمانپەرژێتە سەر ئەوەی بپرسین ئەركی سیاسەت چییە.
من گومانم هەیە لەوەی ئەم گەمانە بەشێك یاخود ستراتیژ و كردەی ئەقڵییهتی سیاسیی و ئەقڵی سیاسی خێڵەكی ئێمە بن، تا پنتێكی جوگرافی نەهێڵنەوە بۆ ئەوەی سیاسی نەبین. گومانەكەی ئێمە لەوێوە دێت كە خەیاڵدان و بونیاد و زیهنییەتی ئەقڵی سیاسی و حزبایەتی ئێمە، دوورونزیك نازانێت سیاسەت و فكر و بیركردنەوە و فەلسەفەی سیاسی چییە. ئەقڵی خێڵ و دەزگا خێڵەكییەكان سەر بە ستروكتوری وێناكردنن و بەرهەمی جڤاكێكی سیاسی نین بەو مانایەی كە سیاسەت و سیاسی گەشت و گەڕان بێت بۆ ژیانێكی باشتر بۆ جڤاك.
سیاسەت لە گریكەوە تا ئێستاكەش لە ناو نەریتی فكری سیاسی و فەلسەفەی سیاسیدا، تاقیكردنەوە و ئەزموونكردنی ژیانگەلێكە بۆ جڤاك، تا جۆرێك لە بەختەوەری دەستەبەر بكات. بەركەوتن و پەیوەندی بەستنە لەگەل خەونبینیندا و پڕۆژە داڕشتنێكی ستراتیژییه لەپێناو فۆرمولەكردنی هاوڵاتی و مرۆڤێكدا كە بە كەڵكی ژیان بێت و سەرقاڵی ئاوەدانكردنەوەی ژیان بێت. سیاسەت خوڵقاندن و پێكهێنانی سوژە و سوبژێكتیڤیتەی سیاسی ژیاندۆست و بە تەنگەوەهاتنی خودە لە ئاستە كەسی و گرووپی و دەستەجەمعییەكەیدا. واتە سوژە و سوژەسازییە لەگەڵ دەرگیربوون بە ڕژێمەكانی حەقیقەت. ئەڵبەتە لەگەڵ بانگەشەی ئەوەدا كە ئەمە سیاسەتە و سیاسەت بەرژەوەندییە و سیاسەت مۆڕاڵی تێدا نییە و سیاسەت هونەری مومكینێتییه و سیاسەت فڕوفێڵ و تەڵەكەبازی و بردنەوە و سەركەوتنە بە هەر نرخێك بێت … ئێمە تەواو لە ناو كردەی لە سیاسەتخستن و لە سیاسەت دوورخستنەوەداین، ههروهكچۆن هاوڕێ و ڕووبەڕووبووهوهی كردەی لە سیاسەتخستنی بهها و پرسە پرنسیپییهكانین. ڕوونتر بڵێین، ئەوە نا ئامادەیی و بێئاگاییە لە سیاسەت و سیاسییبوون، وەك پرسی تاقیكردنەوە و پشكنینی ژیانێكی باشتر بۆ تاك و بۆ كۆ. ئەوە نەخوێندەوارییە كە ڕاستەوخۆ و خۆكردانه ئەم دەرئەنجامی لە سیاسەتخستنەی لێدەكەوێتەوە. ئەگەر دەسەڵات لە كۆنتێكستێكدا بێت كە ئاگایی تیایدا بە ئاستێكی بەرز بوونی هەبێت، ئاگایی لێرە بێت و ئەم ئاگاییە كردەی بەشداریكردنی لە خۆیدا هەڵگرتبێت، ئەم ئاگاییە فشاركهر و خوڵقێنەری سوژەی بەرەنگاری بێت، ئەوا ئێمە لە بەرانبەر ئەم دەسەڵاتە مۆنۆپۆڵخواز و كۆنترۆڵخوازەدا، گرووپ و ئۆپۆزسیۆن و تەنانەت كۆمەڵانی خەڵكیشمان هەیە كە هەمیشە لێرەن و له ڕووبەڕووبوونهوهی دەسەلات و دیسپۆزیتیڤەكاندان دژ بە دەوڵەت و دەزگا دەوڵەتییەكان. بە واتایەكی دیكە، ئەگەر دەسەلات سەرقاڵی لە سیاسەتخستن و لە سیاسییخستنی شتەكان و پەیوەندییەكان بێت، ئەوا ئاگایی دەستەبژێرێك له كۆمەڵانی خەڵك و سەندیكا و دامودەزگاكانی ناو كۆمەڵگە، سەرقاڵی بە سیاسییكردن و بە سیاسییكردنەوەی شتان و پەیوەندییەكانن.
تراژیدیای دونیای ئێمە لەوێدایە كە دەسەڵاتی سیاسی و گاڵتەجاڕیی ئۆپۆزسیۆن و شەڕی دۆنكیشۆتانەی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی، درێژەپێدەری گەمە و ستراتیژی لە سیاسەتخستنن. جەهل و نەخوێندەواری و پۆپۆلیزم و حەشاماتخوازی ئۆپۆزسیۆنی سیاسی دونیای ئێمەش هەر دەسەڵات و ڕووی ئەودیوی دەسەڵاتە. گاڵتەجاڕیی و قەشمەریاتی ئۆپۆزسیۆنی پەرلەمانی و ئۆپۆزسیۆنی بێ پڕۆژەی ئێمە، هەژارترن لە دەسەڵات.
ئهنتۆلۆژیای سیاسەت “هەموو شتێك سیاسییە”
“Tout est politique”
Gilles Deleuze, Félix Guattari, Mille Plateaux, Paris, Minuit, 1980, P. 260
لەگەڵ دولوزدا ئێمە تەنها لە بەرانبەر گەڕاندنەوە و تێكەڵكردنەوەی سیاسهتدا نین لەگەڵ ئهنتۆلۆژییادا. ئێمە هاوڕێین لەگەڵ ڕەتكردنەوە و ڕەخنەگرتن لە میراتی سونەتی و چەمكاندنی كلاسیكی و سونەتیانەی سیاسەت و سیاسەتكردندا. ئێمە بەرانبەر نەریتی ماركسیست و لیبرالیستییانەی سیاسەت و سیاسەتكردن و ئەكتی سیاسی و پێناسەكانیدا وەستاوینەتەوە. ئێمە لە بەرانبەر سیاسەتدا نین لە ناو ئەنتاگۆنیزم و ململانێخوازی دەستەجەمعیدا، لەناو فەزای گشتی و لەناو ململانێی چینەكاندا نین. ئێمە تەواو بەركەوتووین لەگەڵ ئهنتۆلۆژیای هەموو شتێك و لەگەڵ ئەوی هەموو شت سیاسیدا. ئێمە لە بەرانبەر ڕووخاندن و وێرانكردنی تەنها و كاری پارت و سەندیكا و بزوتنەوە كۆمەڵایەتی و چینایەتییەكاندا نین، بەڵكوو ئێمە دەستمان گرتووە بە نەریتی سیاسەت و ئەكتی سیاسییهوه، كە دانەبڕاوە لە ئەكتی ژیانكردن و ئەزموونە ژیانییەكان. ژیانی ڕۆژانەمان ئەزموونی ئەكتی سیاسییە بێئەوەی جیاكرابێتەوە لەوەی كە ئێمە ئەزموونی دەكەین.
سیاسەت تەنها ماڵ نییە بەسەر فەزای گشتییەوە، تەنها لە دەرگیربوونە دەوڵەتی و دەزگاییەكاندا قەتیس نەكراوە، سیاسەت ئهنتۆلۆژیایە. ئێمە بەرانبەر ئەفەرۆزكردن و ڕەتكردنەوەی فۆرمولەبوونە مۆدیرنەكانی سیاسەتدا وەستاوینەتەوە، جا هەر فۆڕمێكی هەبێت، ماركسی، لیبراڵی و هتد … وە دژ وەستاوینەتەوە بەرانبەر ئەو ئەكتە سیاسییانەی سەرچاوەكانیان دەگەڕێتەوە سەر ماركسیزم ولیبراڵیزم. كارەكانی ژیل دولوز و گواتاری، كاركردنێكی مەزن و گەورەیە لە نوێكردنەوە و نۆژەنكردنەوەی تەعریف و پێناسەكردن و تایبەتكردنی ههر شتێكدا كە سیاسییە كە هەموو شتێك سیاسییە. ئێمە لە بەرانبەر بە سیاسیبوونی هەموو شتێكداین بەو واتایەی هەموو پەیوەندییەكانمان بە سیاسی دەكرێت و قابیلی بە سیاسیكردنن. لێرەوە سیاسەت زانست نییە لە بەشەكانی زانستە سیاسییەكان و یاسا و دیسپلینەكانی زانستە مرۆییەكان بخوێندرێت، بەڵكوو ژیان خۆی سیاسەتە و ئەكتی سیاسیش لەناو ئهنتۆلۆژیا و ئەزموونە ئهنتۆلۆژییەكانماندایە.
كارەكانی دولوز و گواتاری لەناو میراتی “شەست و هەشتدا” سەر بە پۆست سارتەرین، واتە ئەكتی بەرگرییە كە بە پلە ئیمتیاز سیاسەت لەسەر ڕوویەكی تایبەت و دیاریكراو نییە. ئێمە لەگەڵ نەوەی زانكۆی پاش پۆست-سارتەرییداین لە بە میكرۆكردنەوەی ئەكتی سیاسی و دەسبەرداربوون لە ماكرۆ سیاسەت و سیاسەت و سیاسەتكردن لەگەڵ دەوڵەت و دەزگاكانیدا بە تەنها. ئێمە لەناو ئەزموونە ژیانییەكان و ئەزموونكردنی ژیانداین بە تێكەڵكردن و ئاوێزانكردنەوە و ئاشتكردنەوە لەناو ئەكتی سیاسیدا. ئێمە لە ناو ئەدەب و ئیستاتیكا و هونەر و زۆر كایهی دیداین. لە ناو سیاسەتكردن و ئەكتی سیاسیداین كە بە ئاستێكی تەواو ئهنتۆلۆژی و ئیمانانسی لە ناویداین. لەگەڵ دولوزدا، ئێمە لەناو نزیكایەتی و هەماهەنگییەكی ئهنتۆلۆژییانەی فەلسەفەی سیاسی و ئەكتی سیاسیداین. ئێمە لەگەڵ “ژیل دولوز”دا دەكەوینە دەرەوەی بە كاتیگۆریكردن و زنجیرەبەندكردنی سیاسەت و جۆر و فۆرم و شێوازەكانی.
لێرەوە، تەواو ناكۆك بەرانبەر هیگڵ و ماركس، ئێمە دژ وەستاوینەتەوە بەرانبەر تۆتالیتێیەكی ئەسڵ و تۆتالیتێیەكی بهئامانج و مەبەستخواز بە تێپەڕاندن و دەسبەرداربوون و ڕەخنەگرتن لە جەستەی تێۆری هیگڵی و ماركسیستی. بەرانبەربوونەوەكە هەوڵی تێپەڕاندن و سەركەوتن دەدات بەسەر چەمكی ململانێخوازی سیاسییانەی دەستەجەمعیدا. واتە دەربازبوون و چوونە دەرەوە لەوەی سیاسەت و ئەكتی سیاسی ماڵ و شوێنێكی دیاریكراو و پڕكراو و تایبەتكراوی هەبێت. بەرانبەربوونەوە لەگەڵ ئەنتاگۆنیزمی كۆمەڵایەتیدا، پێدان و پێبەخشینی چركەساتێكی هەمیشەیی و ئیماناسییه به سیاسهت و سیاسەتكردن و ئەكتی سیاسی. دیدگایەكی ڕیزۆماتیكی و ئەكتی سیاسی و ئەكتی بەرگری و بەرەنگاری و سەر ڕێگا خستنی سوبژێكتیڤیتێیەكی سیاسی گرووپییه. لای دولوز و گواتاری دەسەڵات و سیاسەت وەك توانا و كارایی ئەكسیۆن نواندن بوونی هەیە. وەك هاتنە ناوەوە لە هەموو شوێنێكدا، هاتنە ناوەوە بۆ واقع، وەك ئامادەییەكی هەمیشەیی و لێرە بوون بەبێ ڕێكخستن و ڕێكخراوەیی و هێرارشییەت. بوونی “ئاسۆیی – ڕیزۆمی” سیاسەت بە جیانەبوونەوە و جیانەكراوەیی، هاتنەناوەوەی خێرایه لێرە و لە ئێستادا بۆ واقع و ڕیاڵ.
لێرەوە سیاسەت وەك كایەیەكی سەربەخۆ و ئۆتۆنۆم نابینرێت كە پنت و شوێن و پێگە و ئەكتەر و بكەری هەبێت، لێرەوە سیاسەت گوتار و نەریت و ئەكتێك نییە نوێنەرایەتی بكرێت و نوێنەری هەبێت. لێرەوە سیاسەت و ئەكتی سیاسی لە پەرلەمان و حكومەت و فەزای گشتی و دەوڵەت و دەزگاكانیدا نییە. سیاسەت هەموو شتێكە و هەموو شتێك سیاسییە. لێرە و لە ئێستادا سیاسەتكردن و ئەكتی سیاسی واتە نەگەڕانەوە بۆ پارادیگم و نموونەیەك لە ڕابووردوودا چ بە مەبەستی گەڕانەوە و گێڕانەوە، یاخود بە مەبەستی ئیلهام لێوەرگرتن، لێرەوە یۆتۆپیایەكیش بوونی نییە، چوون هۆگربوون بە هەر یۆتۆپییایەكەوە بە دواخستنی ئێستا و ئێرە كۆتایی دێت. نە پارادایمێك لە ڕابووردوودا، نە یۆتۆپییایەك لە ئایندە و داهاتوودا.
بەو پێیەی ئێمە لە هەردوو ئاستە ئۆنتۆ-سۆسیۆلۆژییەكهی ئەزموونكردن و بە سوژەبوونماندا لە ناو هێڵەكانداین، ئێمە بەرهەمی هێڵەكانین. كەواتە كشانی ئێمە لهناو سەیرورەی هێڵەكان و سوبژێكتیڤیتێ و بە سوژەبوون و سوژەسازی و لەناو هێڵەكاندا سیاسییه و سیاسەت دەكەین. لەناو ئەكتی بەرگریدا، ئێمە لەناو سیاسەت و ئەكتی سیاسی هەمیشەیی و بەردەوام و نەپچڕاوە و جوڵەی خێرای ئەكتی سیاسیداین. لەناو ئەكت و موونكردنی هاوڕێیەتیدا، لە ناو ئەكتی عهشقدا، ئەكتی بوون بە ژن، بوون بە ئاژەڵ، بوون بە منداڵ، بوون بە هاوڕێ … ئێمە لەناو ئەكتێكی سیاسیداین لەناو هێڵەكان و سەیرورەدا. ئێمە لەناو كایەی جیاواز و سەربەخۆدا نین، ئێمە هەرگیز لە ژیان دانەبڕاوین، ژیانكردن و ئەزموونە ژیانییەكان دەكاتە ئێمە. كردارهكان ئێمەین و ئێمە كردارهكانین، لێرە و لە ئێستا و لەناو سەیرورەی ڕەهادا. ئێمە بوونێكی دەزگایی نین تا سیاسەتێكی دیاریكراو و پێناسهكراو پراكتیك بكەین. ئەم بە سیاسەتكردن و بە سیاسیبوونەی ڕیاڵ و واقع واتە سەركەوتن و تێپەڕاندنی تەعریف و چەمكی دەزگاییانەی سیاسەت و سیاسەتكردن و ئەكتی سیاسی. یانی بە پراكتیكبوونی سیاسەت و فۆرمولەبوونە سیاسییەكان. واته تێپەڕاندنی سیاسەتی دەوڵەتسهنتەری و سێنتراڵیزاسیۆنی دەوڵەتی و دەزگا دەوڵەتییەكان.
ئێمە هەرگێز لەناو ئەكتێكی مەلموس و كۆنكرێت و ڕێكخراوەیی و ئۆرگانی سیاسیدا نین، تا شوناس و ناسنامە و گوتارێك فۆرمولەی كردبێتین و ئاراستەمان بكات و میكانیزم و ئامانجەكانمان بۆ دیاری بكات. ئێمە كۆچەریین و ئەكتی سیاسی كۆچەری سەرپێ دەخەین و دروستمان دەكات و دروستی دەكەین. كۆچەریببوون واتە دەركەوتن و ونبوون و خۆشاردنەوە، خۆدەرخستنێكی ناناسنامەیی ئەكت و سوژەسازی سیاسی. ئێمە گرووپێكی شوناسخواز نین تا لە ناو دانووستانی (ببەخشە و وەرگرە)دا ئەكتێكی سیاسی فۆرمولە بكەین. سیاسەتیش بە ئیمانانسیی و بە هەمیشەیی سەیرورەیە. ئێمە تەنها فۆرمێكی سیاسییانەمان نییە لە سەر ڕووتەختەكان، لەناو فەزای سیاسی و كۆمەڵایەتیدا، لەناو گەمەی دیموكراسی و دەستاودەستكردنی دەسەڵاتدا. مادام دەسەڵات لە هەموو شوێنێكە بە ئاسۆیی و بە ڕیزۆمی، سیاسەت و ئەكتی سیایش لە هەموو شوێنێكە بە ئاسۆی و به ڕیزۆمی. لەناو ئەم ئەكتە سیاسییەشدا، سوبژێكتیڤیتێ و سوبژێكتیڤاسیۆن و سوژەسازی بوونێكی تۆبۆگرافیی هەیە لە سەر نەخشەكان و لە ناو هێڵەكاندا.
بەمشێوەیە، لەناو بەرانبەربوونەوە و ڕەتكردنەوەی چەمكاندنە كاتیگۆرییەكانی ناو فەلسەفەی سیاسی و زانستە سیاسییەكانداین. ئێمە، لەگەڵ دولوز و گواتاریدا لەناو درككردن و پەیبردنێكی تازە و نوێداین. لەناو میراتی فەلسەفەی سیاسی سپینوزا و نیتچەداین. سیاسەت دراوێكی هەمیشەیی و بەردەوام و نەپچڕاوە بە ئاستی ئۆنتۆلۆژی و ئیمانانت، هەمیشە لێرە و لەوێ و لە هەموو شوێنێك. هەرگیز سیاسەت غایب نییە، هەرگیز كهموكوڕ نییە، هەرگیز ئەكتێكی چاوەڕوانكراو نییە بە دیارییەوە وەستابین و چاوەڕوانی بكەین. پارادایمێكی ئەزموونكراو نییە بمانەوێت بگەڕێتەوە و خەبات لەپێناو گەڕانەوەیدا بكەین. دولوز و گواتاری هەرگیز جیاكارییەك ناكەن لە نێوان سیاسی و ناسیاسیدا، لە نێوان ئەو شتەی كه سیاسییە و ئەو شتەی كه سیاسی نییە. سیاسەت ئەكتێكی تایبەتكراو و لە قوتوونراو نییە بۆ دەستەبژێر و بۆ ڕابەر و سەركردەكان. سیاسەت شتێكی نائاسایی نییە، سیاسەت ئاسایی و ڕۆژانەیە. سیاسەت ئەكتێكی هەڵاوێردە نییە، دۆخێكی هەڵاوێردە نییە، دۆخێكی ئهنتۆلۆژیی هەمیشەییە لە ژیانی ڕۆژانەی هەمووماندا. پێكهاتەیەكی ئهنتۆلۆژییانەی ڕیاڵ و واقیعە، بونیادنراو و بونیادنەر و بیناكراو و بیناكەرە. ئەوە گوتارێكە ئەكتی سیاسی و ناسیاسی جیادەكاتەوە. ئەوە گوتارێكە ڕووداوێك دەكات بە سیاسی و ڕووداوێك بە ناسیاسی.
بەمپێیە هەموو شتێك سیاسییە و هیچ شتێكی گەورە و بچووك لێی دەرناچێت. ئەمە گواستنەوەیە لە ماكرۆییەوە بۆ میكرۆیی، ماكرۆ سیاسەت و میكرۆ سیاسەت هەرگیز دابڕاو و جیاكراوە نین. بهڵكوو هێنانەوە و بردنەوەی ئەكتی سیاسییە بۆ ناو ئهنتۆلۆژیا بە تەواوی ئاست و ڕەهەندهكانییەوە. تەواوی پەیوەندی و دەركەوتنە سۆسیۆسەكانی فۆرمێك لە خۆ نواندن و خۆ دەرخستن و دەركەوتنیاندا سیاسین. ئەگەر واقع و ڕیاڵ لەناو پەیوەندییەكانی دەسەڵات و هێزەكاندا بێت، ئەوا سیاسەتیش لەناو پەیوەندی و بەركەوتنی دەسەڵاتەكاندایە. ئا لێرەوەیه فەلسەفەی سیاسی دولوزو گواتاری، بە وردكردنەوەی دیدگا و تێڕوانینەكانی میشێل فۆكۆ و دولوز و گواتارییهوه، ئێمە دەتوانین بڵێین، هەموو شتێك سیاسی و سیاسەتە، هەموو شتێك سیاسییە بەو مانایەی تەواوی پەیوەندییەكان قابیلی بە سیاسەتكردنن و بە سیاسی دەكرێن.
خێڵ و دەسەڵاتی بەرجەستەبوو لە كەسدا
خێڵ و ئاشنایی، خێڵ و ترس لە دەسەڵاتی نەبینراو و دەسەڵاتی دەزگایی و بیرۆكراتییەت. خێڵ ترسێكی گەورەی لە نەبینراو و ئەبستراكت و بەرجەستەنەبوو هەیە، ستروكتوری خێڵەكی و خەیاڵدانی خێڵ تەنها دەمووچاو دەناسێت. واتە بەڕێوەبردن و حكومڕانی و سیاسەتكردن لە دونیایەكدا كە خێڵ ئامادەیە و بونیادە، خەڵك و گاڕان و مێگەل، كەس و كارهكتەری بۆ گرنگە. بونیاد و خەیاڵدانی خێڵەكی ناتوانێت بەر دەزگا و بیرۆكراتییەت و بیرۆكراتییەتی دەزگاكانی حكومڕانی بكەوێت. بە واتایەكی دیكە، خێڵ دەسەڵات لە كەس و بكەری دیاریكراوی ناسراو و بەرجەستەدا دەبینێت. خێڵ بە هەر نرخێك بووە ناچارە كردەی حكومڕانی لە كەسێكدا كۆبكاتەوە و ڕووبەڕووی ببێتهوه و بیناسێت و بیگرێت.
حكومڕانی و فەرمانڕەوایی سرك و نادیار، ونكراوه و هەناوی بۆ خێڵ جێگەی ترسە. دەسەلاتی دەزگایی و بیرۆكراتییەت كە تەواو بوونێكە لە مۆدێرنەدا، بۆ خەڵك دەمووچاوێكی ناسراو و بەرجەستەبوو نییە. كاتێك هەر یەكێك لە ئێمە كارێكی دەكەوێتە دامودەزگایەكی حكومی، سەیر نییە پرسیار دەكات كە كێ بەرپرسە و چ بەرپرسێكی ناسراو یان خزم لەو دەزگایەدا ههیە. گەڕان و دۆزینەوەی كەسێكی ناسراو لە دەزگایەكدا ڕێك دەرخەر و مانیفێستی بونیادە خێڵەكی و خەیاڵدانە خێڵەكییەكهیە كە لە بیرۆكراتییەت و دەسەڵاتی دەزگایی دەترسێت و دەیەوێت دەسەلات لە كەسێكی بەرجەستەو بینراودا ببینێت و لە كەسێتی مەعنەوی و نەبینراوی دەسەڵات دەترسێت. ئهمه بەو مانایەی ئامادەیی جەستەیی دەسەڵات و بكەرەكانی بۆ خێڵ و زیهنییەتی خێڵەكی لە بنەما و كۆڵەكە بنچینەییەكانی پەیوەندی و بەركەوتن و بەرانبەربوونەوەی كۆنكرێتی ماتریاڵیی خێڵن.
قسەیەك لەسەر دكتۆر بەرهەم
خەڵك چی دەویست لە دكتۆر بەرهەم؟ دكتۆر بەرهەم لە كوێدا خەڵكی تەریقكردەوە؟ چ ئومێد و خەون و هیوایەك لەسەر دكتۆر بەرهەم بیناكرابوو؟ دكتۆر بەرهەم چی خیانەتێكی كرد لە خەیاڵ و خەونێكی هەڵچنراو؟
بۆ ئەوەی لهو هەرا و زەنا و قیژوقاژە تێبگەین كە لە بەرانبەر دكتۆر بەرهەمدا مانیفێست دەبێت، دەبێت لە دۆخگەلی سایكۆ-سۆسیۆلۆژی خەڵك تێبگەین. ئەگەر دكتۆر بەرهەم و ئەو هەرا و زەنایەی نراوەتەوە ببەستینەوە بە ئەو دوو خاڵەی سەرەوەوه كە باسمانكرد لە كردەی (لە سیاسەتخستن و ڕووبەڕوبوونەوەی فیزیكیی و بەرجەستەیی لەگەڵ دەسەڵاتدا)، بۆمان ڕووندەبێتەوە كە ئێمە لەگەڵ سیاسهت و سیاسی و سیاسەتكردندا دەرگیر و هۆگری پرنسیپ و زانست و فكر نین. ئێمە خاوەنی ڕێوشوێنی جێگیر و نەگۆڕ نین بۆ سیاسەتكردن و حكومڕانی، بەڵكوو لەناو (لە سیاسەتخستندا) ئێمە سەرقاڵی شتی ڕۆژانەیی و ڕاگوزەرین. بە واتایەكی دیكە، پرنسیپگەلێكی فكری سیاسیی بوونی نییە كە به هاتن و ڕۆیشتنی كەسانێك، وهك بكەرگەلێكی سیاسیی، لامان ئاسایی بێت. هەر لێرەوە كه دكتۆر بەرهەم لە پەیوەندی بە خاڵی بەرجەستەبوونی دەسەلات و لێرەبوون و ناسراویدا دەموچاوێكی ئاشنایه، ڕێك و پێك ئێمە ناتوانین كردەی سیاسەت و سیاسی لهلامان وێناكراو و خەیاڵپێوهكراو بێت لە دەرەوەی كەس و بكەرهكاندا. هێزێك كه لەگەڵ كەسێكدا، لەگەڵ نەمان و مردن و سەرەولێژبوونەوەی كەسێكدا، بەتایبەت كەسی یەكەم، سەرەولێژ دەبێتەوە، هەر پەیوەند بە پرسی (كەس و دەموچاو)هوه ههیه. ئێمە دەبێت لەوە تێبگەین كە خەڵك بونیاد و ستروكتوری جڤاكی ئێمەی سیاسی ناوێت، بەڵكوو فریادڕەس و ڕزگاركەر و پێغەمبەرێكی دەوێت كە كەس و بكەری دیار و ئاشنا بێت نەك ڕزگاركەرێك لە بنەما و پرنسیپە فكری و دەزگاییەكاندا.
.