لەو سەردەمەدا ئابووریمەدارە نیولیبڕالەکانی ئەمەریکا بەهەماهەنگی لەگەڵ بانکی نیودەوڵەتی و دەزگا هەواڵگریەکان کرۆکی پلانی ستراتیژی درێژخایەن بۆ سیاسەت و ئاسایش و ئابووریەکانی سێیەکی جیهان دادەڕێژن، لەو دەزگایانەش بترازێت لەو جیهانەدا جودا لە زلهێزەکان زۆربەی هەرەزۆری سیستەم و تیۆرو پێودانگی هێزەکان ڕۆلێكی ئەوتۆیان نییە و دروشمێکی لاوەکین لەژێر چەتری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا. هەروەها هەموو ڕێکخراوەکانی وەک ئەنجوومەنی ئاسایش و دادگای نێودەوڵەتی و نەتەوەیەکگرتووەکان وەک نیمچە توێکڵیکن بۆ داپۆشینی نادادپەروەریەکان و ناراستەخۆ ڕیگەدان بە ناسەقامگیریە سیاسەکان و بەردەوامیدان بە تەنگەژەو قەیران و جەنگەکان لە سەرتاسەری جیهاندا.
ئەوەی جێگەی تێڕامان و کەموکورتیە و پێویستە دانیپێدابنێین ئەوەیە، کە تاوه‌كو ئێستاش سەرکردایەتی سیاسی کورد بناغەی سیاسەتیان لەسەر هیچ تیۆرو پارادایمێکی زانستی سیاسەت بونیادنەناوە، بەڵکو ئەوبنەما و ستوونانەی هزری سیاسی کوردو سیاسەتی حوکـمڕانیان لەسەر هەڵچنراوە چ لەڕووی ئیدۆلۆژی و فەلسەفەی سیاسی و گوتاردا، چ لەڕووی ئەزموون و سروشتی سیاسی و کۆمەڵایەتی و جێۆپۆلیتیکدا ناڕوون و ئاڵۆسکاون. بەومانایەی، تاوه‌كو ئێستاش سیاسەت بە پێوەری (کۆلکە بەرژەوەندی حیزبی لۆکاڵی) و (پەیوەندی خێڵەکی) و کەسی و ناوچەیی داڕێژراوە، هەربەهەمان پێوەری سیاسیش ئەو سەرکردایەتیانە کردارو پەرچەکرداریان لەگەڵ هێزو هاوکێشە سیاسی و ئابوورییە نێودەوڵەتی و جیهانیەکان کردووە. بە پشتبەستن بەو پێوەرانەش لە حوکمڕانی دا پەیوەندی و جوڵەی دیبلۆماسیان کردوەو لە قاڵبێکی یاسایی و فەرمی کردویانەتە سیاسەتی حکوومەت.
هەربەهەمان تێهزرین و دیدەگاش، زۆربەی نوسەرو رۆشەنبیرو ئەکادیمیەکانیش، سیاسەت و ئابووری و بەرژەوەندییەکانی هەرێمیان لەچوارچێوەی گوتاری لۆکاڵی دا گوزارشت لێکردوە، بەبێ گرینگیدان و خوێندنەوەی سەردەمی بۆ سیستەمە ئابووری و سیاسیەکان و دەستنیشانکردنی سەرچاوە سەرەکیەکان ،جەنگ و تەنگژەکانیان بە دیدێکی کورتبین و کوردبینانەی سواغکراو بەکینەی دووبەرەکی و حیزبپەروەی ڕاڤەکردوە .
هەرێمی کوردستان هەستیارترین هەرێمە لەناو خاکی دەوڵەتێکی بەزەبر پێکەوەنوسێندراو و فرە ئایدۆلۆژی و توندڕەوی تائیفی بە پەتڕۆڵ زەنگین دا ، لەبەرئەوە هەڵکەوتە جوگرافیەکەی لەڕووی جیوپۆلیتیک و جیۆئابووری و جیۆئاسایش دا، جێگەی قازانج و بەرژەوەندی ڕۆژئاوایە، بەتایبەت ئەمەریکا کە سیاسەتی گۆڕانکاری باڵانسی زلهێزی خۆی تێدا نیشاندەدات. چەند ساڵێکیشە پایە سەربازی و ئابووریەکانی خۆی بە بەلاش تێداچەقاندوە، گەواهیش بۆ ئەو سیاسەتە ئەوەیە، کە دەبینین چۆن ئەمەریکا لە پاش ساڵی (٢٠٠٤) وە هەرێمی کوردستانی لەژێر ناوی فیدڕاڵیەکی ناتۆکمەی بە ناڕاستەوخۆیی کردۆتە کۆڵۆنیایەکی سەربازی و ئابووری بۆ پتەوکردن و چەسپاندنی بەرژەوەندیە ئابووریەکانی لەناوچاکەدا .
هەرێمی کوردستان چۆن و بە چ ستراتیژیەتێژێک بە بازاڕکراوە؟
ئەو کۆلۆنیالیزمە ئابوورییە نزیکەی چواردەساڵە ئەجێنداو ئەرکی سەرەکی پیادەکردنی سیاسەتی بازاڕی ئازاد و بەبازاڕکردنی هەرێمی کوردستان بووە بەهەموو جۆرو شێوازێک، لەسەرەتای هاتنیدا، ئەجێندای خۆی لەڕێگەی بەبازاڕکردنی پرسی نەتەوەیی و سیاسی دەستیپێکرد، هەمووشمان دەزانین لەو هەلە هەڵکەوتووەدا بۆ جودابوونەوەی کورد لە عێراق پاش ڕمانی رژێمی بەعس، چۆن (پۆل برێمەر) سەرکردەکانی کوردی بەناوی عێراقی فیدراڵی و کڕکە دەستورێک ڕەزامەندکردن، پاشان بە پێدانی دوو پۆست یەکێكیان وەکو سەرۆک کۆماری ئێراقێکی هەڵوەشاوه و، دووهه‌میان وەک پۆستی سەرۆکی هەرێمێکی هەرزە لە سیاسەتی ئابووری و کارگێریدا.
له‌و هەلە هەڵکەوتەی پاش ڕووخانی عێراقدا (خواستی سەربەخۆیی) جودابوونەوەی نەتەوەی کوردی زیندە بە نەوت کرد! ئەوە زۆر ڕوونە کە (پۆل برێمەر) ی ڕاسپێردراو و دارێژەری هەموو نەخشە سیاسی و ئابووریەکانی هەرێم و عێراق بوو تاوەکو مەرامەکانی ئەمەریکای تەواو جێبەجێکردن بۆ بەدەستهێنانی نەوتێکی بێخاوەن و بەلاشی دەستەبەرکرد، هەتا لە عێراقیشدا سیاسەتی تەواو بەبازارکرد ئەوجار خاکی عێراقی بەجێهێشت.
دروست لەو ساڵەوە کۆلۆنیالیزمی ئابووری نیولیبڕاڵەکانی ئەمەریکا ڕابەرایەتی تاڵانکاریەکانی سامانی سروشتی کوردستان دەکات، بەناوی جیاواز و لەڕێگەی کۆمپانیای فرەڕەگەزی جیاوازدا و ئەجێندای جیاوازدا. ئەگەر ئێمە وورد ئاوڕ بۆ ئەو ڕابوردووە بدەینەوە دەبینین؛ پیادەکردنی سیاسەتی بازاڕی ئازاد و ئابووری ئازاد لەو ساڵەوە چۆن بە بەرنامە و هاوشێوەی سیستەمێک و کولتورێک هەموو ژیانی کۆمەڵگەی لەناوخۆیدا وەک ئاش هاڕی و بێ سەنگ کرد، بێگومان لە ڕێگەی سیاسەتی نەوت و وەبەرهەمهێناندا توانی سیاسەتی بەناو گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوە بسەپێنێت،. هه‌ره‌وه‌ها بەناوی جۆرەها ماستەرپلان و بەرزکردنەوە و هەڵچنینی باڵەخانەکانی هەرێم کە لەزۆر ڕوەوە خاڵین لەکولتوری ژیاری و ستانداری بیناسازی،. لەبەرامبەرئەوەشدا، ئامانجی خۆی پێکا بە داڕووخاندنی مۆراڵی سیاسی و مۆڕاڵی کۆمەڵایەتی و هەستی نەتەوایەتی و سەرهەڵدانی دەسەڵات و ئەزمونێکی نیشتیمانی بەهێزی خۆکردی کوردانەی بەتەواوەتی نەوتمردار کرد !
لەسەرەتادا (حەوجە) بەوەدەکا ژیرانە سەرنج بدەین و بزانین ئەو بەرنامەیە چۆن سیاسەتی کردۆتە بازاڕ، دەبینین لەوکاتەوە بە چ ستاندارێکی نزم و هەرزان و لاواز سیاسەت و پرۆسەی سیاسی لەهەرێمی کوردستان دا له ڕێگەی بەبازاربوونی حیزبەکان گەشەی کرد؛ هەڵبژاردنەکان ، نوێنەرانی پەرلەمان ، دەسنیشانکردنی وەزیرەکان ، سەرهەڵدانی ئۆپۆزسیۆن ، پێکهێنانی کابینەکانی حکومەت ، پلەدارە سەربازی و ئەمنیەکان ، نوێنەرایەتیەکانی دەرەوەی هەرێم …هتد، کە دەکرێت بڵێین ؛ هەر هەموویان لە ژێر خاڵی سفری ستانداری جیهانیدا بۆ سیاسەت نەخشەرێژکراون، بەرپرسیاریەتی و پۆستەکان کراونەتە مامەڵەی بازرگانی و بەرژەوەندی ، سیاسەت لە کوردستان کراوەتە بازارێکی شێواو و قەرەباڵغی بێ ئیتیک و بێ بەها.
پرۆسەی بە بازاڕکردنەکان وەک زنجیرێکی قوڵفەلێکدراو پێکەوە بەستراو پیادەکراوە ، بۆنمونە پاش بەبازاڕکردنی سیاسەت لەهەرێمی کوردستاندا، بەبازاڕکردنی سیستەمی پەروەردە دەستیپێکردوە، لەڕێگەی دامەزراندنی جۆرەها قوتابخانەو زانکۆی بیانی بە ستانداردی سفری پەروەردە، بە ئاڕاستەی لاوازکردن و پووکاندنەوەی زمانی کوردی بیناکراون ، پەکخستنی وەزارەتی پەروەردە و فێرکردن، دواتر سەرهەڵدانی دزێوترین جۆری گەندەڵی فێرکردن و پەروەردەیی دەبینرێت بەمەبەستی بەدەستهینانی بڕوانامەی بەرز بەلێشاو سنووری تێپەڕاندووە، بەبازرگانیکردنی زانکۆکان و ئاستی زانستی، بە ساختە بەرزکردنەوەی پلەی زانستی و ئەکادیمی لەناو زانکۆیەکان دا، بەدڵنیایەوە تێکرای ئەو دیاردانە بونەتە هۆی لاوازکردنی ئاستی زانستی وکوولتووری پەروەردەو فێرکردن و زمانی کوردی، دەرئەنجامیش دروستکردنی لەشکرێکی گەورە لە بەناو پسپۆرو بڕوانامەداری نەخوێندەوار و نەوەیەک قوتابی کەلۆرو خاڵی بە ستانداردی زانست و پەروەردەیی .
قوڵفەی دواتر بەبازاڕکردنی سیستەمی تەندروستیە لە هەرێمی کوردستاندا کە کوشندترین زەبری لە گیانی هاوڵاتیان و ئاسایشی نیشتیمانی داوە، لەڕێگەی هێرشێکی بێ ئەژماری بازرگانیکردن و هێنانی دەرمانی قاچاغ و بێکوالیتی بۆ بازاڕەکان. دامەزراندنی جۆرەها نەخۆشخانەوە کلینیکی بێ مۆڵەتنامە و بێ ستانداردی تەندروستی، ڕێگەدان بە هاتن و دەستەبەکاربوونی جۆرەها پزیشکی بازرگان کە هاشێوەی قەساب بێ هیچ بەرپرسیاریەتیەک، کەتوونەتە بازرگانیکردن بەگیانی هاوڵاتیان ، هێرشی بازرگانیکردن بەدەرمان و دامەزراندنی دەرمانخانەکان کە کۆی شەقام و ستراکچەری شارەکانیان تەنیووە. ئەو هەناردەکردن و بەبازاڕکردنی دەرمان و کەرتی تەندروستییە کارەساتێکی گەورەیی تەنسازی بەسەر ئەو کۆمەڵگەیەدا هێناوە و جۆرەها شێوەی نامۆی لەگەندەڵی لەناو سیستەمی تەندروستیدا بەرهەمهێناوە، کە دە هێندەی کردەوەی تیرۆریستی هەڕەشەن بۆ سەر گیانی هاووڵاتیانی ئەو هەرێمە .
دواتر قوڵفەی ئەو زنجیرەیە بەبازاڕکردنەش لەژیر ناوی میدیای ئازاد بوو، کە ئامانجی بە بازاڕکردنی، میدیا ، ئەدەب ، هونەر، ڕۆشەنبیری بوو، هەموو دەزانین لەو ساڵەوە دامەزراندنی کەناڵی میدیایی بەهەموو جۆرەکانیەوە هاوشێوەی لافاوێک هەڵڕژایە ناو فەرهەنگی کۆمەڵایەتی هەرێمی کوردستان. ئەو بەبازاڕکردنەی میدیا خاڵی بوو لە زۆربەی زۆری ئیتیکەکانی میدیاو ڕۆژنامەگەری ئازاد لەجیهاندا، هاوکاتیش هێرشێکی دیجیتاڵی بێزەوەری سۆشیاڵ میدیاش دەستیپێکردوە، بەبێ بوونی هیچ جۆرە چوارچێوەیەکی یاسایی و فەرهەنگی، کە دەکرێ ئەو شەپۆلە وەکو چەکێکی دیجیتاڵی بێدەنگ بژمێردرێن بۆ لاوازکردن و زەبر وەشان لە پەروەردەی هاوڵاتیان و پاراستنی ئاسایشی نیشتیمانی.
ئەو دیاردانە سەدان بەناو ڕۆشنبیری مەکینە ئەدگار و ڕەفتاریان یان دروستکردوە کەلە شێوەی داینەمۆیەکن بۆ بەردەوامیدان بە بازارکردنی ڕۆشەنبیری و تەواو فەرهەنگی کۆمەڵایەتیان دەستەبەسەرداگرتوە ، ئەو بەرژەوەندی پەرستانە لەزۆر ڕووەوە وەک سەرچاوەیەکیشن بۆ تێکچوونی بارودۆخی دەروونی هاووڵاتیان و شێواندنی پەروەردەو زمانی کوردی و ئاسایشی کۆمەڵایەتی ..
پاشان لەسەرەتای ساڵی( ٢٠٠٦) وە دروشمی ئابووری و بازاڕی ئازاد بووەتە هۆی سەرهەڵدانی سەدان جۆرو شێواز لە گەندەڵی، گەندەڵی بۆتە فەرهەنگ و لەگەڵ جۆرەها سیاسەت و یاسا تیکهەڵکێشکراوە، بەتایبەت لەدوای پەسەندکردنی یاسای وەبەرهەمهێنان لەهەرێمدا گەندەڵی جۆرەها بازرگانی سیاسی پێوەدەکرێ، ڕەگ هاویشتنی کولتووری گەندەڵی وەک هێڵێکی ستراتیژی تێکرای پرۆسەی ژیانی سیاسی وئاینی و کوولتوری و پەروەردەیی گرتۆتەوە، هەروەها ژیانی زۆربەی هەرەزۆری سیاسیەکان، ڕۆشەنبیرو ئەکادیمیستەکان و چەند چینێکی تایبەت لە هاوڵاتیانیشی بە قورسی داپۆشیوەو داڕزاندوە ، لەدوای ساڵی ٢٠١٣ وە دروشمی(دژە گەندەڵی ) کراوەتە بازرگانیەکی سیاسی و رێگەخۆشکەربووە بۆ سەرهەڵدانی چەندین پارت و باڵی سیاسی تر لە نەخشەی سیاسی هەرێمدا.
لەبەرهەندێ دەبینین لە سەر ئاستی کۆمەڵایەتی لە هەرێمی کوردستان دا گەندەڵی سەدەها مرۆڤی بودەڵەی کردۆتە کەسایەتی و فیگەری ناسراو و خاوەن هێزو سەرمایە، ناوبانگی سیاسی و ئەکادیمی و ڕۆشەنبیری بۆ هەزارەها مرۆڤی گەمژە ونەخوێندەوار داتاشیووه، لەبەرامبەریشدا هەر نەوت نەبوو کە بەتاڵان فرۆشرا، لەبەر سەرمەستی حکومەت تەنها بەبازرگانیکردن بە سیاسەتی نەوتەوە، وە نغرۆبوونی هەموو هێزە سیاسیەکانی تر لە سوێی گەیشتن بەنیعمەتی نەوتدا،گەلێک جۆری تر لە سامانی سروشتی بەپێزی دیکە لە هەرێمی کوردستان لەو چەند ساڵانەدا بە نهێنی بە فەرهودو بەتاڵان بردراون لەوانەش، پارچەی مێژوویی و بەهادار، شوێنەوار، ڕووەکی سروشتی لە چیایەکان، بەرد و کانزا و… هتد.
ئەڵقەی دواتری ئەو زنجیرەیەش بەبازارکردنی جەنگ و سوپا بوو بۆ نموونە سەرەڕای ئەو هەموو توانا داراییە، هەرێمی کوردستان نەیتوانی چوارچێوەیەک بۆ هێز دابرێژێت هەروەها نەبوونی هیچ ستراتیژیەتێک بۆ دامەزراندنی سوپایەکی نیشتیمانی بەستانداردی سەردەمی بۆ هێزو سوپای کوردستان،لەوەش کارەساتبارتر بەخشینەوەی پلەوپایەیی سەربازی ساختەیە، کە گوایە و وامەزەندەش دەکرێ( ٨٠٠٠ ) هەزارکەس بوونەتە خاوەن پلەی ( لیوا) و سەدان ئافرەتی پووچی بێزەوەر پلەی (عەمیدیان) وەک بەخشیش پێبەخشراوە لە سوپای هەرێمی کوردستاندا! وە جۆرەها ساختەکاری تری وەک خانەنشین و بندیوار لە پلەکانی سوپایی وەزارەتی پێشمەرگەدا ، هەروەها سەرهەڵدانی جۆرەها گەندەڵی و بازرگانی چەک و قازانج ودەستکەوتی نوێ بەدەستهاتوون هەم بۆ هاوپەیمانان و هەم بۆ هاوبەشەکانیان بازرگانی بەبڕشت و خەونئامێز دەستەبەربوون لە رێگەی ئەو گەندەڵیەوە.
ئەڵقەی دواتریش سەرهەڵدانی تەنگەژەوە قەیرانەکان بوون لەگەڵ هەڵایسانی جەنگی دژ بە تیرۆریستانی داعش، ئەوکاتیش بەهۆی ئەگەری داگیرکرن کورد نیمچە شۆکێک کرا ئەوجار وەکو سەرەکیترین هێزی بەرەنگاری ئەو جەنگە نەگریسە دەستنیشانکرا، هاوکاتی ئەو جەنگەش قەیرانەکان سەریانهەڵدا کە سەرەکیترینیان قەیرانی ئابووری بوو، بەتایبەتیش زەبردان لە درامەتی موچەخۆرانی هەرێم لەوانەش چینی مامۆستایان، دواتریش سەرباری بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بەردەوامیدان بە نیومووچە و پاشەکەوت و زۆر ستایلی تر لە ڕەزیلکردنی کۆمەڵایەتی و ناسەقامگیری سیاسی و بازاڕ، دەرئەنجام سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێم لە کۆبوونەوەیەکی سینارێۆ شێوەدا لەگەڵ ستافەکانی بانکی نێودەوڵەتی لە هەرێم دەرکەوتن و قەرزکردنی حکومەتیان لەبانکی نیودەوڵەتی بە فەرمی ڕاگەیاند!
لەگەڵ دەستپێکردنی جەنگی داعش ئەو کۆلۆنیالیزمە سەربازیە ناڕاستەوخۆ و بە خێزەرە بزاوتی بە جۆرەها هێزکرد بۆ ناو هەرێمی کوردستان، کە پێشبینیدەکرێت لەناو مارینزەکان دا جۆرەها هێزی وەک سوان و سەوات هێزی هەواڵگری هەن، کە بێگومان ئەوانە دارێژەری بەشێکی گرنگ لە نەخشەی ناسەقامگیری و تێکدانی ئاسایشی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتین لە هەرێمدا ، لەگەڵ ئەوەی ئاڕاستەی ئەو جۆرە زانیاری و تێهزرینە بەهەند وەرگرتنی لە ئێستادا جێگای بایەخ نیە نە بۆ سیاسەتمەدارانی کورد نە بۆ رۆشەنبیرانی کورد، هەروەها گەڕان بەدوای سەرچاوەکانی ئەو هەڵخەڵەتاندنانە، وە دانپێدانان بە بیرکۆڵی سیاسی کورد وەکو هەڕەشەیەک دەژمیردرێت لەبەرژەوەندی کەسدا نییە!
بەڵام ئەو ڕاستیە لەلایەن شارەزایانی ئاسایشی نیودەوڵەتیەوە نکۆڵی لێناکرێ کە ناسەقامگیری سیاسی و کۆمەلایەتی و ئابووری لەهەر کۆمەڵگەیەکدا دەبێتە لاواز بوونی ئاسایشی نیشتیمانی و تێکشکاندن و ناوبانگ شێواندن و کەوتنی هەر ئەزموونێکی حوکـمرانی. ئەگەر بە جیهانبینیەکی سەردەمیانەوە و بە دیدێکی ئاسایشی جیهانیەوە لە هەرێمی کوردستان بڕوانین، ئه‌وا دەبینین هەموو ئەو ڕووداوانەی لە دەورمان ڕودەدەن ، گەواهیدەری ڕاستەقینەن بۆ ئەوەی بیسەلمێنین کە سیاسەتجۆکەری و ڕۆشەنبیرجۆکەری ئەوڕۆ لە هەرێمی کوردستاندا لەسەر چ بنەمایەک ڕاوەستاوە و لە چ قوناغێکی لۆکاڵی لاوازدا پەرچەکرداریان هەیە و چەندە لۆکالی و هزرجۆکەرانە بەدەوری خۆیاندا دەخولێنەوە!
هەرێمی کوردستان پاش تێپەراندنی پێنج ساڵ قەیرانی هەمەجۆر قەرزداری و سڕکردنی پەرلەمان و کۆمەڵێک تەنگەژەی سیاسی ناوخۆیی و دووبەرەکی کارگێری، ریکۆرد شکاندن لەگەندەڵی و ناڕوونی لەداهاتدا و دەستکورتی لە دیبلۆماسیەتدا، وەختێک بەتەواوی سیاسەتەکانی لەگەڵ بەغدادا گەیشتە بنبەست، پرسی رێفراندۆمی بۆ سەربەخۆیی کورستان ڕاگەیاند، بەڵام تا ئێستاش ڕوون نییە، جوڵاندنی ئەو پرسە پێشنیاری ناڕاستەوخۆی دەزگا هەواڵگریەکانی هاوپەیمانانی کورد بووە یان بڕیارێکی ڕاستەقینە بە ئێرادەیەکی نەتەوەییەوە؟! لەگەڵ ئەوەشدا ئەنجامدانی ڕیفراندۆم چونکە خواستی نەتەوەیی کەوتەپاڵ بە خۆڕسکی خەریک بوو ببێتە هۆی ڕسکانی هێزێکی نەتەوەیی و پرسی کورد بگوازێتەوە قوناغێکی تر! بەڵام بەداخەوە لەبەر هەرزەئەزموونی ناوخۆیی و شۆککرنێکی تر بە قەیران ئەو هەلەش مردارکرا!
ئەوەی لێرەدا دەمەوێ دروست سەرنجی ووردی بخەمە سەر ئەو شۆککردن و سیاسەتلەرزەی ١٦ی ئۆکتۆبەر بوو ، کە لەو شەوو ڕۆژەدا ڕووداوگەلێکی تەمومژاوی بروسکە ئاسا، لەهەرێمی کوردستان و چواردەورەی ڕوویاندا و تێکڕای ژیانی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی هەرێمی کوردستانیان تۆشی کۆمەڵە شۆکێکی بەزەبر کرد؛ وەکو شۆکی هێرشی سەربازی، شۆکی داگیرکردنەوە ، شۆکی ڕێکەوتتنامە و ڕادەستکردنەوە، شۆکی پاشەکشەی هێزی پێشمەرگە، شۆکی ڕاگەیاندنی دووبەرەکی قوڵی هەردوو هێزی دەسەڵاتدارانی هەرێم، شۆکی هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی کوردستان و تێکەڵکردنەوەی بە پارێزگایەکانی عێراق!
لە جەنگی کەنداوەوە بەتایبەت لەپاش جەنگی کوەیت ئەوە چوارەمین شۆکە لەوناوچەیە دەدرێ ، شۆکی جەنگی عێراق بەداگیرکردنی کوەیت، شۆکی رۆخانی رژێمی بەعس، شۆکی جەنگی داعش ، شۆکی جەنگی کەرکووک ، کە لەهەموو یاریەکانیش دا کورد بزوێندراوە سنوری خاکی خۆی بەدەستهێناوەتەوە و لێی سەندراوەتەوە !
ئەوەی لێرەدا جێگای سەرنجە لە شازده‌ی ئۆکتۆبەرەوە ئاڕاستەیەک دەبینرێت بۆ بە (بازاڕکردنی نیشتیمان) و خاک و هەستی نەتەوەیی کورد، پاشان بە شۆکێکی پرڕ لەترس و تۆقاندنی داگیرکردنەوە چواردەوری کورد تەنراوە. هێزەکان یەکتری تۆمەتباردەکەن بە ڕێکەوتتنامەی لەگەڵ حکومەتی بەغداو کشانەوە لە ناوچە جێناکۆکەکان. ئێراق کۆمەڵە سزاو ئابڵۆقەی بەسەر هەرێمی کوردستان دا سەپاندوە کە زۆربەیان پەیوەندیدارن بە باری ئابووری و بژێوی هاوڵاتیان، هێزە ناوخۆییەکان یەکتری تاوانبار دەکەن بەناپاکی و بە خاک فرۆشی ، بەشێک لە نوێنەرانی کورد لەئێراق پشتگیری میلیشیاکان دەکەن تا هەرێم داگیربکەنەوە ، پێشمەرگە نەبەردانە بەرگری لە سنوورەکانی هەرێم دەکات، جەنگێکی تری ناوخۆیی سەرەتاتکی دەکا!
ئایا ئێستا کاتی ئەوەنیە بپرسین سەرهەڵدانی ئەو هەموو قەیران و تەنگژانە لەیەک کاتدا! بەرنامەیەک نییە لە پیادەکردنی سیاسەتی*( شۆککردنی باوەڕە) کە نیولیبڕالەکان سەرکردایەتی دەکەن لەجیهاندا؟
وەک لە زۆربەی سەرچاوەوە جۆرناڵە سەربەخۆیەکانی جیهاندا ئاماژەپێدراوە کە چۆن نیولیبڕاڵەکان بەیارمەتی (سی ئای ئەی) سیاسەتی ئەمەریکا دادەڕێژن بۆ دەستپێکردن یان گۆڕینی هەر نەخشەیەکی بەرژەوەندیداری خۆیان لە جیهاندا، هەروەها گۆرینی ڕژێمی سیاسی و ئابووری و باڵانسی هێز بەتایبەت لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوین و ئاسیادا ئەفەریقادا و هەر وڵاتێکی تری کە مەبەستیانە . بەهەماهەنگی لەگەڵ بانکی نێودەوڵەتی، لەسەرەتادا (ستراتیژیەتی شۆککردن ) پیادەدەکەن بەسەریدا، ئەویش لەڕێگەی جوڵەی هێزی سەربازی ،کارەساتی سروشتی، کودەتا، داگیرکاری ، خۆپێشاندان دژی دەسەڵات ، جەنگی ناوخۆ، هەموو سیستەمەکانی ئەو دەوڵەتە توشی شۆک دەکەن و ترسێکی گەورە دەخەنە دڵی سیاسەتمەداران و هاووڵاتیان وە بەتەواوی سایکۆلۆژیەتی حوکمرانی و سیاسی و کۆمەڵایەتی لە ترسدا دەهەژێنن و ئەو کۆمەڵگەیە دەستەمۆ دەکەن دواتر بەرنامەو بەرژەوەندی سەپێنراوی خۆیان دەستپێدەکەن.
ئەگەر ووردتر سەرنجبدەین دەبینین لە ئەزموونی سیاسەتی ئابووری کوردستان سەرمایەداری وەرگێڕدراوە بۆ (نەوتمایەداری) چونکە یەکەمجارە لەمێژوودا دەسەڵاتێکی کوردی بەوشێوەیە و بەو ئاستە گەیشتۆتە ترۆپکی سامانداری و سەرمایەداری! بەڵام لەبەرنەبوونی هیچ ستراتیژیەتێک بۆ داڕشتن و پاراستنی بەرژەوەندیە نیشتیمانیەکان و پشتگوێخستن و بوژاندنەوەی سامانەکانی تری هەرێم ، هەروەها نەڕسکاندنی ویست و هێزێکی خۆکردی خۆبەرێوەبەری ئابووری ، ئەو سیاسەتە لەبری سەرمایەداری بوو بە نەوتمایەداریەکی لاوازو مایەپوچ، تەنها نەوتفرۆشیەکی زەرەرمایەی کردە تاکە سەرچاوەی داهاتی خۆی و بەتایبەت لە کەرتی ئابووریدا ئابووریجۆکەربووە ، لەوڕێگەیەشەوە زۆرترین سامانی نیشتیمانی ئەو نەتەوەیە نەزانانە بەهەدەردراو لەدەستچوو.
ئێستا ناوەڕاستی دیسەمبەری ( ٢٠١٧ ) یەو لە هەرێمی کوردستان چ ڕوودەدا؟!!
ئێستا لە هەرێمی کوردستان بەڕوونی جۆرێک لەشڵەژان و پەککەوتەیی دیپلۆماسی و سیاسی دەیبینین، دوای ئەوەی تەڵەی نیولیبراڵەکان سەرکردایەتی سیاسی کوردی پەلبەست و هەرێمی کوردستان بە ترس شۆککرا. لەڕووی دیپۆلماسیەوە سڕکرا، ئێستا دوای لەدەستدانی خاک و سامان و شکۆی نەتەوەیی و سیاسی، بە ئیرادەیەکی لەرزۆک و سامەرستۆوە ئەوە سێ مانگە چاوەڕێی وەڵامی بەغدایە بۆ دانوساندن لەسەر وەرگرتنی بودجەو مووچە!
هەروەها سەردانی وڵاتانی ئەوروپا بۆ ڕازیکردنی نێوەندگیری لەگەڵ بەغدا، بەغداش ڕۆژ بە ڕۆژ بەهێزەوە مەرجی زەلیلکردن بەسەر کورددا دەسەپێنێت و ئەمەریکاش بەشێوەکی لاوەکی لەدورەوە تەنها ڕۆڵی تەماشاکەر دەبینێت .
لە ئێستادا گەندەڵی وەک مۆرانە خانە بەخانەی ژیانی کۆمەڵگەی داتەنیووە دەسەڵاتی کارگێری و دادوەری و سەرڕێژن لەگەندەڵی،کەرتی گشتی و کەرتی تایبەت نغرۆ بوون لەناو گەندەڵی. پارتە خاوەن دەسەڵاتەکان و ئۆپۆزسێۆن و ڕکابەرانیان گیربوون لەناو گەندەڵی، ئەو کۆمەڵگە تەزیووەش دابەشبووە بەسەردوو چین دا؛ چینی نەوتمایەدارەکان و کلک و باڵەکانیان کە بەدەر لە قەیرانن و پشتاوپشتیان لەڕووی ئابووریەوە تاقەت کراون و دووهه‌م چینی کەمدەرامەت و مووچەخۆرە پلە نزمەکای کە بەسەختی کەوتونەتە ژیر زەبری قەیرانەکان…سەرەڕایی ئەو دۆخانەش سروەی سەرهەڵدانی خۆپێشاندانەکان و هەڵپەو بانگەشەی هەڵبژاردن وەکو تاکە فریادڕەس لەو تەنگەژانە دەبینرێ!
کۆمەڵگەیەک لە ترۆپکی گەندەڵی سیاسی و دووبەرەکی کارگێری دا وەک پاشماوەی بازارێکی ستۆککراوو داخراو بەرامبەر ئەو شۆکە حەپەساوە و لە ترۆپکی ماندویەتی دەروونی و دوودڵیدا دەجمێ ، قەیرانەکان دوخێکی کوشندەیان سازاندوە، پاشماوەی ئەو هەموو بەبازاڕبوونە بارێکی قورسە بۆ کۆمەڵگەیەکی وا نەوتمرداری وەک کۆمەڵگەی کوردستان،حکومەت لەوپەڕی پەشێوی کارگێریدا چەقی بەستووە و دەخولێتەوە زۆر کەمتەرخەمانە تائیستاش نەیتوانیوە هەر ستراتیژیەتێكی گچکە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو دۆخە ڕابگەێنێت هەربە پلانێکی سەتبەجێ و سەرەتاییش خەرجی لەسەر لەسەرشانی هاوڵاتیان کەمبکاتەوەو نرخەکان داببەزینێت ؟!…هەروەها دۆخی ناوخۆی سیاسی هەرێم دروست هاوشێوەی گەڕەلاوژێیەکی سیاسی پەرتەوازەیە، کە هیچ ئومێدێک بۆ دەربازبوون لەو کۆمەڵە قەیرانە کینەسازیە سیاسیە بەدیناکرێت .
بەهەمەحاڵ ئەوەی ئێستا ڕوودەدات دروست لەهەرێمی کوردستاندا گەواهیدەرە بۆئەوەی چۆن ستراتیژیەتی کۆلۆنیالیزمە ئابووریەکەی نیولیبراڵەکان سەرکەوتوو بووە. بەچ شێوازێک سەرکردایەتی سیاسی کوردی بە پشتگوێخستن شۆککردوو سڕکرد. چواردەوری هەرێم بە هێز تەنراوە ، هێزو بنكه سەربازیەکانی ئەمەریکا، هێزە تایفی و تێکەڵکراوەکانی دەوڵەتانی ناوچەکە .
قۆناغی دواتریش بۆ کورد قۆناغێکی زۆر تەمومژاویە، دروست نازانرێ داخوا بۆ (نیولیبرالیزمە سوخۆرەکەی ئەمەریکا) یان ئایا بە هەڕەشەو ترسی هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی کوردستان و زاڵکردنی بەغدا دەیەوێت چۆن کورد پەرتەوازەبکات و چ مودێلێکی تر لە گوێڕایەڵی ئابووری و سیاسی بهێنێتە گۆڕێ بۆ بەردەوامیدانی بە تاڵانکاری نەوت لەناوچەکەدا؟!
یا سەرکوتکردنی خواستی نەتەوەیەکە بۆ سەربەخۆیی؟ یا جەنگە مەزهەبیەکان گەرمتر دەکاته‌وه ؟! یان بەدروستکردنی هەندێک جەنگی ترو گوڕێنی سنووری دەوڵەتەکانی ئەو ناوچەیە دووبارە هەرێمی کوردستانی بەدەر لەهاوکێشەکان سڕ دەکات؟ یان دەیخاتە ناو هاوکێشەیەکی ترو نەخشەیەکی نوێی سوخۆری ئابووری بۆ قازانجی خۆی لێ دروست دەکات؟
ته‌واو
په‌راوێزه‌كان
* (شۆککردنی باوەڕ) کتێبیکی نایابی خانمە نووسەرو چالاکوانی کەندایی (نوامی کلاین) ە لەوێدا ئاماژەی دروست بە سیاسەتی نیولێبرالەکان دەدات کە لە رێگای بازاری ئازادەوە چی لەهەر وڵاتێک دەکەن کە مەبەستیان بیت تا سیاسەتی ئابووری خۆیانی تێدا بچەسپێنن و بسەپێنن.
*http://beautifultrouble.org/theory/the-shock-doctrine/
*https://www.youtube.com/watch?v=v6yceBTf_Vs
*(نەوتمایەدارەکان )*( زیندەبەنەوت) *(نەوتمردار) ، ئەوچەند فریزە نوێیە کوردین و تایبەتن ستراتیژیەتی نیولیبرالەکان و دەرئەنجامەکانی سیاسەتی نەوت لەو چەند ساڵەدا هەروەها تایبەت بۆ ئەو ووتارە دروستکراون ..
