شاعیری ئێراقی فازڵ عه‌زاوی - گروپی كه‌ركوك شه‌سته‌كان

من هاوارم، چ قوڕگێک دەمچڕێ


Loading

Edvard Munch, The Scream, 1910, tempera on board, 66 x 83 cm (The Munch Museum, Oslo)

گۆرانییەك

  ( لە باخچان گوێم لە درەختان گرت

    ناڵە و فیغانیان بوو

    لە ئاسماندا گوێم بۆ مەلان ڕادێرا

    دیتم كۆچ دەكەن

    گوێم لە مرۆڤ گرت

    لە غوربەتی سەردەمدا نەمدۆزییەوە

    نەمدۆزییەوە هاوزاكانم! )

 

چی بكەم هاوزاكەم؟

تا نەیەڵم ئەم شەوە سووتێنەرە

بگاتە چەهرەت؟

دژمنان بۆتی دەهێنن

بە پێڵاوی پۆڵایینەوە پێشێلت دەكەن

لە خەودا سەردانت دەكەن

بە خۆشەویستی بانگت دەكەن

كەچی تۆ قوربانیی ئەوانی؟

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

كە من لەسەرگردی نامۆیی دانیشتووم

لە زەماوەندی مرۆڤدا

جەنازەی ئەم جیهانە دەبینم هەژاران هەڵیدەگرن؟

كەژاوەگەلێك لە چەند كیشوەرێكەوە

شەیتان حوكمیان دەكا ؟

 

 

ئیدوارد مونخ – پێڕی خواردنه‌وه‌ -١٩٢٧

چی بكەم هاوزاكانم؟!

كە هاوزاكەم دەبینم لە قاوەخانەی مەزنان دادەنیشێ‌

تریاكی ئازادی دەكێشێ

وەك كوێر لاشەی لە مەیخانان ڕادەكێشرێ ‌

ڕۆشنایی بەلەپی دەستدا دێتەخوار

كە جەللادان بە دەوری سەری ئەو شارانەدا دەخولێنەوە

بە ئاگری ئەبەدییەتەوە شۆراون ؟

 

چی بكەم هاوتەمەنەكانم؟

كە من هەموو بەیانییەك

لە ڕۆژنامە ڕۆژانەییەكاندا

دەنگت بە سووری بەرەواژەوە

وێنەی ڕۆژێكی ڕەش دەخوێنمەوە؟

برسییەتی جووتیاران دەخوێنمەوە

گۆرانی (نایل)(*) لە كێڵگەیێكی بەردراو

لەناو دێری مەرەزەی سووتاودا

وێنەی جورج دەچڕن

پەنجەكانییان بەسەر خوێنی خاكی بتپەرستدا

ژەهری لێ‌ دەتكێ‌ ؟

 

كوا دڕندەی وەستاوی كەناری ڕووبار؟

قوربانیی دیكەی بدەنێ ‌، پاكیزەكانتانی بدەنێ‌!

خوێنی خوای بدەنێ ‌، كە بەسەر كەڤڕاندا ڕژاوە

بیدەنێ‌!

تا بزانین

مانای بزانین چییە؟

تا ئاگری مردووان بكوژێنینەوەو

لە مرۆڤەوە دەست پێ‌ بكەین.

 

 

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

كە لە تاراوگەدا مەكینان دەبینم

عاشقی بەكرێگیراو بەرهەم دێنن

بە شارە داگیركراوەكاندا دەخولێنەوە

تژی خۆڵەمێش

بەسەر خەمی دۆڕاواندا دەڕۆن و

خانووان ،

بۆ دڕندەی نووستوی دارستانی بیابان

بنیات دەنێن؟

 

 

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

كە گوێم لە چەندان نەوەیە

لە برینی گوڵدا كەڵەواژی دەبنەوە

تارمایین

وەك مەلی زێڕین

مەلە لە دیجلەدا دەكەن

پاشان گۆرانی دەچڕن و دەمرن

وێنەی عاشقان

لە خەمان بەتەنێ‌ دەمرن

كە نیشتمانێكیان نەدی پەنای بۆ ببەن

وەك چۆن غەریب

پەنا بۆ نیشتمانی غەریبان دەبا؟

 

 

چی بكەم هاوزاكەم؟

منیش وەك تۆ بەكوڵم

خەون بە ژنێكەوە دەبینم

لە زینداندا ، لە نێوان من و مەرگ دابنیشێ‌؟

لە نیشتمان پتر، حەزمان لە مێینەیە

كە لە جوانترین ڕۆژانی تەمەنماندا تێكماندەشكێنێ‌!

كە ئازادی چەقۆیێكە لەدڵدا

دروشمێكە بە نهێنی هەڵیدەگرین و

لە ژووری زیندانێكی لە بیركراودا

بە قاوەوە دەیخۆینەوە.

چی بكەم هاوتەمەنەكانم؟!

كە من بە شێتایەتی ئەو گەنجانەوە ،

لە قوتابخانە دەردەكرێم

بە بێدەنگی بە جیهاندا دەسووڕێنەوە و

لەسەر شۆستەی شارە گەورەكاندا

بێ‌ خەم یا نازناوێك

لەوەی دەوڵەت دەیاندا بە خەڵك

دەمرن؟

 

 

چی بكەم هاوزاكەم؟

كە من لە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوادا

دابەش بووبم

میرێك لەناو ڕۆكێتێكدا بەرەو ڕۆح دەچێ‌

لە خێوەتی هۆزەكەمدا دیلم ،

نامۆ لە نێوان ئامێر و خواوەندی ڕووت ،

لە نێوان یەهووداو لەخاچدراوی سەرشانم

 

 

 

من یەهوودا نیم، لە خاچدراو نیم

ئەی تۆ كێی؟ وەرە پێش !

من پێنجی حوزەیرانی عارەبیم

من ئەو حەفتەیەم، بە سۆزی ڕۆژهەڵاتییانەوە

ڕۆژی لێ‌ هەڵوەران

من شەڕی دژ بە خۆمم

ئافرەتێك لە باڵای گەلەكەمدا هاتە خوارێ‌

مەمكی فڕێدانە ئاو و وتی:

ئەوەی دەیەوێ‌ ژنی شەڕ بخوازێ‌ با بێتە پێش!

 

 

 

ئیدوارد مونخ- ڤامپیرII
Vampire II, 1896, by Edvard Munch

سڵاو ئافرەت!

ئەی ئەوەی لەژێر هەوری شەودا وەستاوی

چاوەڕێی نەوەیەكی دی بكە

نەوەیەك وەك ساماڵ بروسكە دەداو

وەكو خۆر، بە ویقارەوە بۆت دێ

میرێكی عارەب لە پاشەڕۆوە ، ئەمشەو چاوەڕێی بە!

چاوەڕێم بە ئەی سكی بە ملیۆنان منداڵ پڕ!

چاوەڕێم بە تا (ئایندە) منداڵێكی عارەبی دەبێ‌!

سەركەوتنی چاوەڕوانكراوی لەتۆوە لێ‌ دەكەوێتەوە

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

كە خاك پاشای بتپەرستی داومەتێ‌، عەباڕەش

ئەڤین فرمێسكی داومەتێ ، گوژاڵك و

ژنی وا بەرهەم دێنێ‌

 پێشی مردن

شین لەسەر گۆڕم دەگێڕن

داوای دڵداری ڕۆحییان لێ‌ دەكەم

كە پێم دەڵێن

دەمرم بۆ ئەڤینێ‌ و لەبیرم دەچێتەوە مردووم؟

من گەلی مردووم ، زەمەنی مردووم

من پێش مردن ، وەچەیێكی مردووم

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

كە من بە غەریبی بەناو غەریباندا ڕادەبوورم

غەریب دەرم دەكەن

چونكە نیشانەی لەخاچدرانم پێ‌ نییە!

 

 

چی بكەم هاوتەمەنەكانم؟!

كە من (حەمەد)ی جووتیاری یاخی بم

هۆرەكان پەنای بۆ ببەن

پۆلیس لە شەوی زەماوەندا

لە نێوان گوڵە سوێسن و توتڕكدا ڕاوی بنێ‌؟

لە دوایدا تەنیا ، وەك دارخورما

لە ماڵی ئاغەدا بمرێ‌

كاروان لای من وەستا

سەردەم غەریبی هەستاندم

وتی: بڕۆ گوڵ لە بێستانی دەریادا بچنە

هەژاران لەبەری دەكەن

گەردانەن لە خانەی مێژوودا

با لە برینی شەهیدان كراسێك بێنن

بەسەر كێڵگەی زێڕینی گەنمدا هەڵیخەین

–  باهۆز گوڵی دارستانی كوژاندەوە

  باهۆز گوڵی خوێنی كوژاندەوە

–  با بێتە پێش

–  چیم لە دەست دێ‌ لە بابلدا بیكەم؟

كە من پیاوێك بم پێوەندار

جیهان بە گاسنێك به‌ ملمه‌وه‌ دەبینم

لە نووستنیشدا هەڵیدەگرم ؟

 

 

–  با بچێتە پێش

 لە نێوان گوڵ و گوڵدا چەقۆ

لە نێوان ئازادی و چۆلەكەدا ئاشتی

ڕاپەڕیم

كۆت و پێوەندم هەڵگرتن

ترسی نوستووی ناو پێستم بەڕەڵڵاكردو

ڕاوەستام دەستم دایە شەڕ لە بابل

خەمی تەنیای دونیا

 

 

 

چی بكەم هاوتەمەنەكانم؟

كە من چەند مانگێكە توونێلێك

لە ژووری زیندانەكەم لێ‌ دەدەم

لە چاوی پاسەوانەكانمدا شاردوومەتەوە

دەیخەمە شەو و بۆ هاوڕێكانم دەگریم

كە لەبەر زینداندا لە سێدارە دران

منیش هەر كە بەیانی دا

بەناو مردوواندا دەخشێم و دەنووم

خەون بە ژنێكەوە دەبینم

لە دەرەوەی شوورەی زیندان بانگم دەكا:

–  دوو ساڵە لەبەر دەرگام

لە بارەی (با) وە لێم دەپرسن

بگەڕێوە لام ، ڕێگات گوڵڕێژ دەكەم!

لە دڵەوە هاواردەكەم

خۆشەویستەكەم گەڕایەوە

 

 

چی بكەم خۆشەویستم كە دڵ نەخۆشە؟

چی بكەم كە توونێلەكان ڕێگای زیندانێكن

لە شەودا

بۆ زیندانێك لەشەو؟

چی بكەم دڵەكەم كە دونیا شەوە؟

ئێدوارد مونخ؛ به‌ره‌و دارستان II
Towards the Forest II, 1897/1915 by Edvard Munch. Munch Museum, Oslo

ونبوو چەند جار دەكرێ‌ ونبێ‌

تاكو ڕێگا بناسێ‌؟

چەند جار دەكرێ‌ عاشق دڵداریێ بكا

تا ڕق و كینە هەڵوەرێن؟

چەند جار دەكرێ‌ زیندانی زیندان بكرێ‌

تا زیندانەكان بڕوخێن؟

چەند جار ‌ شەپۆل لافاوان بەرپا بكا

تا كەنار بە بنەخۆی بدا ؟

چەند جار‌ چەقۆ لە مرۆڤدا بچەقێ‌

تاوەكو ئێش بناسێ‌؟

چەند جار ‌ شۆڕش هه‌ڵبگیرسێ

تا پیسی پاك بكرێتەوە ؟

چەند جار  مەسیح لە خاچ بدرێ‌

تا خاچ ڕا بێ‌؟

چەند جار ‌دژمنان بیابان بگرن

تاكو چەك هەڵدەگیرێ‌ ؟

چەند جار دەكرێ‌ هاوار بقیژێنێ‌

تا مردوو گوێیان لێ‌ دەبێ‌؟

چەند جار هاوتەمەنەكانم؟!)

 

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

كەمن منداڵێكم لە دارستاندا

لە ناو گورگان لە دایك دەبێ‌

بگریم؟

كێ‌ دەنگم دەبیێ‌؟

لە باهۆزی لماوی زیاتر؟

كێ‌ گوێی لێم دەبێ‌؟

 

 

چی بكەم هاوتەمەنەكانم؟

كە من مێژووییەك لە لەپی دەستم هەڵدەگرم

خوێنی لێ‌ دەتكێ‌؟

كە دەروێشێكی كۆتبەندم

لەگەڵ تارمایی وا دادەنیشم گاڵتەم پێ‌ دەكەن؟

قوتابی كۆلیژە بۆشەكان

بەسەر ترسدا هەڵبوو،

قوربانیی كتێبە زەردباوەكان؟

 

چی بكەم هاوزاكانم؟

لە كاتێكدا بە ڕمێكی شكاو و زمانێكی بڕاوەوە

بۆ شەڕ دەچم؟

چونكە من لە ئاشتی شەڕدا نووسراوم

 

چی بكەم هاوتەمەنەكانم؟

كە من ڕیكلامێك بم بۆ برسییەتی لە تەلەفزیۆندا؟

چی بكەم؟!

كە من دوا پیت بم لە زمانی عه‌رەبیدا؟

داخۆ دەزانم هاوزاكانم؟ هاوزا بە تەنیا كوژراوەكانم

كە چۆلپەرستان بەسەر ئەستووندەی زرێپۆشانەوە

لە خاچی دەدەن و

لە خیوەتی غوربەتدا بەسەری دادەدەن؟

بەژێر خۆڵەمێشی شارە سووتاوەكاندا دەڕوا

بوو بە ڕۆژ، پاشان شتەكانی تێدا كوژایەوە

بوو بە ژنێكی یافایی

سەربازان ماوەیەكی درێژ گەمارۆیان دا

كوڕێكیان دایێ‌ نامانناسێ‌

چۆلپەرستێكیان دایێ

خزمەتی خوداوەندەكانی بیابان دەكا

 

 

تۆ كێی؟

گوێم لێ‌ بوو ، لەو تارماییانەدا بانگم دەكەن

كە لە سێبەردا بەشەڕدێن

لەو شارانەی بەسەر ئاوەوە بەرەو من دەخشێن

لەو كرێكارانەی بە پەتی نەفرەت بە دیوارەوە گرێدراون

لەو قوتابییە گوندییانەی بە دەرگای شۆڕشدا تێدەپەڕن

بریندار بە ئاگری ئەڤینی كوێر

 

 

 

تۆ كێی؟

گوێم لە دەنگێ‌ بوو لە ساراوە دەهات

وتم: با هەستم ئەوە دەنگی ئێوەیە هاوتەمەنەكانم!

دەیناسم وەك هەنگوێنی تاڵ بەسەر لێومەوەیە

وەك گوللە لە دڵمدا دێتە ناوم

خەونەكانم لە ژووری ڕۆژگارمدا ئازاد دەكا

ئەوە دەنگی تۆیە هاوتەمەنەكەم!

دەیناسم كە لە تەنیاییدا

لە گرتووخانەكانی پۆلیس

لەژێر قامچی غەواراندا دەناڵێنێ‌

چوون تۆ وەك سپێدەی ، پاراوی

وێنەی كەوانەی ماهی

لە چاوی دایكێكی عا

ئێدوارد مونخ؛ دایك و منداڵ

رەبیدا

وتم با هەستم ئەوە دەنگی تۆیە هاوزاكەم

هەستام ، بە قەدەمشكاوییەوە هاتمە لات

نیگەرانیم دەمترسێنێ‌

چیت لێم دەوێ‌ هاوزاكەم؟

چیت لێم دەوێ‌ نیگەرانیم؟

من پیاوێكم بێ‌ ناونیشان

شێتێكم لەسەردەمێكی شێتدا

سەرم لە زیندانەكانی دونیا داوە

لە شەڕدا لەگەڵ نەداراندا بووم

لە شەڕی ئەو مرۆڤانەدا بەشداربووم

بەدوای مەملەكەتی خوادا وێڵن

زۆر مردووم و هەستاومەتەوە

گوێم لە چەوساوان بووە بوونەتە لەشكر

ڕایانوەستاندووم و

لە بارەی لەشكری من لە ئێوەدا لێیان پرسیوم

ئایا ئێوە

لە سەردەمی مرۆڤی دۆڕاودا

لەشكری منن؟

ئایا ئێوە لەشكری منن

لە سەردەمی نیشتمانی داگیركراودا؟!

 

 

تۆ كێی؟

گوێم لێ‌ بوو

دەنگێك لە ساراوە دێ‌

تۆ كێی؟

من ئەو سەربازەم

لە لەشكری زۆرلێكراواندا گەڕاومەتەوە

تۆ كێی؟

من ئەو عارەبە كوژراوە بێ‌ لاوانەوەیەم

لە ڕۆژنامەكانی ڕۆژانەدا

وەرە لام ، دەستت لەملم بكە!

ئەی هاوتەمەنی بكوژ و كوژراوم

با پڕ له‌ ئاشتی بچینە دەرەوە

گوڵ بدەینە لاوان

بەخۆشەویستی بەشەڕبێین

تا لە دڵی مرۆڤدا خۆشەویستی لەدایك بێ‌ و

ئازادی بگاتە دڵی هەموو غەریبان .

 

 

 

سه‌رچاوه‌ و په‌راوێز

(*) وشەی (نایل) جۆرێكە لە گۆرانی چۆلپەرستانی عه‌رەب ،

     كە بە تایبەتی لە باشووری عێراق دا باوە .

 (**) ئه‌م قه‌سیده‌یه‌ی شاعیر ( من هاوارم چ قورگێك ده‌مچڕێ )  كه‌ من ( ده‌مچڕێ)م له‌باتی ( تعزفنی) پێ له‌بارتر بوو ، له چاپی دووه‌می‌ كۆشیعری.

–     ( صاعدا حتى الينبوع ) ‌ بڵاو كرنه‌وه‌ی   ده‌زگای ( المدی) ساڵی 2003 ـه‌وه‌  كراوه‌ به‌    كوردی .

    بڕوانه‌ ل 35 – 45

 

 

 

تایبه‌ت به‌ كولتور مه‌گه‌زین – بیروڕاكانی بابه‌ت و ڕێنوس خاڵبه‌ندی تایبه‌ته‌ به‌نوسه‌ر خۆی. كولتور مه‌گه‌زین. ته‌نها دانانی لینكی بابه‌ت ڕێگه‌پێدراوه‌. هه‌موو په‌ره‌گرافێك و پۆستكردنێك بێ دانانی لینك و ناوی نوسه‌ر و گۆڤاره‌كه‌ دژی یاسای كۆپی ڕایته‌ و لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی له‌ دوایه‌. ‌

 

تابلۆكان؛ ئێدوارد مونخ  له‌ ساڵی  ١٨٦٣ – ١٩٤٤ ‌  نیگاركێشی نه‌رویجی و یه‌كێكه‌ له‌ نیگاركێسه‌ ‌ گرنگه‌كانی سه‌ده‌ی بیست.

https://en.wikipedia.org/wiki/Edvard_Munch