ئایا کورد دەتوانێت رەوشی سیاسیی تورکیا بگۆڕێت؟
*هەدەپە ئەو دیوارە سایکۆلجییەی لەلای تورک روخاندووە کە سەد ساڵە ناسیۆنالیستانی تورک، لەنێوانی تورک‌و کورددا هەڵیان چنیوە.
*هەندێک کەس‌و لایەنی سیاسی لەکاتێکدا بەتوندی ئیسلامی سیاسی‌و دەسەڵاتی ئیسلامی رەتدەکەنەوە، کەچی لەتورکیاداو بۆ دژایەتی کوردو هەدەپە، پشتیوانیی دیکتاتۆریای ئیسلامیی ئاک پارتی دەکەن.
*پشتگیریکردنی هەدەپەو گەلی باکووری کوردستان، لەم هەڵبژاردنەدا، ئەرکێکی ئینسانی، نەتەوەیی و ئەخلاقییە
تورکیا لە بەردەم دووڕیانێکی چارەنووسسازدا راوەستاوە. رۆژی ٧-٦-٢٠١٥ گەلانی تورکیا، لەهەڵبژاردندا بڕیار دەدەن کە ئایا تورکیا بەرەو فاشیزمی ئاینی و ئیستبداد هەنگاو دەنێت، یان بەرەو دیموکراتی و ئازادیی گەل و نەتەوەکانی ناو تورکیا؟ چوون یان نەچوونی هەدەپە، بۆ پەرلەمان وەڵامی ئەم پرسیارەی سەرەوە دەداتەوە.
هەدەپە تەنیا نوێنەرایەتیی کورد ناکات، بەڵکو لەرووی هەڕەشەی فاشیزمی ئیسلامی و لە سایەی عەقڵییەتی شۆڤێنیستی و نادیموکراتانەی حیزبە ناسیۆنالیستەکانی تورکیادا، بۆتە هیوایەک بۆ ئازادیخوازانی تورکیا. گەڵانی غەیرەتورک، ئەرمەن، چەرکەس، عەرەب و ئاسووری، کە سەد ساڵێکە دەوڵەتی تورک زمان و کولتوور و شوناسیان دەکوژێت، داهاتووی سیاسیی خۆیان لە چوونی هەدەپە بۆ پەرلەمانی تورکیا دەبینن. بۆیە بە هەزاران رووناکبیر، نووسەر، هونەرمەند و رۆژنامەنووسی ئازادیخوازی تورک و کەمەینە نەتەوەیی و ئاینی و مەزهەبییەکانی تورکیا، لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا، پشتگیریی هەدەپە و پرۆگرامە سیاسییەکەی دەکەن. ئەوان لەو باوەڕەدان کە پرۆگرامی سیاسیی هەدەپە دەتوانێت کۆمەک بە دیموکراتی، ئاشتی، دادپەروەری، سێکولاریزم (عەلمانییەت) و یەکسانبوونی نەتەوەکان و یەکسانبوونی ژن و پیاو لە تورکیادا بکات.
هەڵبژاردنی ئەمجارەی تورکیا هێندە گرنگە، کە هیز و لایەنە سیاسییەکانی تورکیا و ناوچەکەشی کردۆتە دوو بەرەی جیاواز و پێک ناکۆک، بەرەی بێدادی کۆنەپەرستی و فاشیزمی ئیسلامی و لایەنگرانی ئیستیبداد و دیکتاتۆریای رەشەوڵاخ، کە پشتگیریی ئاک پارتی و سەرۆکەکەی دەکەن، بەرەی داد و ئازادیخوای و یەکسانیی رەگەز و نەتەوە و ئاین و مەزهەبەکان، کە لایەنگری هەدەپە و دیمیرتاژ دەکەن. مایەی سەرنجە کە هەندێک کەس و لایەنی سیاسی، لە کاتێکدا بە توندی ئیسلامی سیاسی و دەسەڵاتی ئیسلامی، لە وڵاتەکەی خۆیان و لە هەر شوێنیکی دنیادا، رەت دەکەنەوە و دژی دەوەستن، کەچی لە تورکیادا و بۆ دژایەتی کورد و هەدەپە، یان لەبەر وابەستەیی و نۆکەری بۆ تورک، پشتیوانی دیکتاتۆریای ئیسلامیی ئاک پارتی دەکەن، کە بە بەڵگەوە سەلمێندراوە هاوکاریی راستەوخۆی گروپی تیرۆریستیی داعش دەکات و دەیەوێت فاشیزمی ئیسلامی لە تورکیا و باکووری کوردستان و ناوچەکەدا بچەسپێنێت!
ئەمە یەکەمجارە، لەمێژووی تورکیادا، ئازادیخوازانی تورک، بەو جۆرە بەرچاو و فراوانە پشتگیریی پرۆژەیەکی سیاسیی کورد بکەن و بە پرۆژەی سیاسیی خۆیان و گەلانی تورکیای دابنێن. ئەمەش بۆ خۆی سەرکەوتنێکی گەورەی هەدەپەیە و دەستکەوتێکی نەتەوەییشە. چونکە هەدەپە توانیویەتی ئەو دیوارە سایکۆلۆجییە، لای گەلی تورک، بشکێنێت کە، سەد ساڵێکە ناسیۆنالیستان و رەگەزپەرستانی تورک، لەنێوانی تورک و کورددا هەڵیان چنیوە. بە درێژایی ئەو ماوەیە ئەوان گەلی کوردیان، لە لای تورک، ناشیرین کردووە و وەک دڕندە و چەتە و پریمیتیڤ و دوژمن ناویان بردوون. ئەمڕۆ هەدەپە وێنەیەکی نوێ و گەشەداری کورد پێشانی گەلانی تورکیا و جیهان دەدات. هەدەپە لەم هەڵبژاردنەدا، نوێنەرایەتیی ئازادیخوازان و کورد و گەلە ستمەلێکراوەکانی تورکیا دەکات و توانیویەتی جێگای متمانەی ئەوان بێت، وەک هیوایەکیش بۆ رێگرتن لە فاشیزمی ئاینی لە تورکیادا دەربکەوێت. ئازادیخوازانی تورک دەزانن کە ئەگەر ئاک پارتی، لە پەرلەماندا، ببێتە زۆرایەتی، فاشیزم و دیکتاتۆریای عەسکەری، کە نزیکەی سەدەیەک تورکیای نوقمی خوین و کوردێتا و ستەم کردبوو، لە فۆرمێکی نوێدا، فۆرمی فاشیزم و دیکتاتۆریای ئیسلامیی سونەمەزهەبدا دەردەکەونەوە و (ئەردوگان)یش دەبێتە سوڵتانی سەدەی بیستویەکەمی تورکیا.
٢ لە تورکیادا تەنیا زمان و کولتوور و شوناسی کورد ناکوژرێن، تەنیا خاک و سامانی زەوت ناکرێن، بەڵکو دەیان ساڵە، بە پێی دەستوور، تەنانەت دەنگی هاووڵاتیانی کورد، لە هەڵبژاردنەکاندا، لە رێگای بەربەستی لەسەدا دە، دەدزرێت و بۆ حیزبە تورکییە براوەکان دەچێت. ئەم بەربەستە لە بنەڕەتدا بۆ ئەوە داندراوە کە کورد، نەتوانێت نوێنەرانی خۆی بگەیەنێتە پەرلمان، واتا کورد لە رووی سیاسییەوە پاسیڤ و بێدەسەڵات بکرێت و کەنار بخرێت.
پاسیڤکردنی سیاسییانەی گروپێکی نەتەوەیی یان ئاینی و مەزهەبی، مێتۆدێکی دێرینی کۆلۆنیالیستییە و لە چەندان وڵاتدا، بە شیوازی جۆراوجۆر، بەکار هێندراوە. ئەم مێتۆدە تا سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی بیستەم، لە ئەمێریکا، بە رامبەر بە رەشپێستەکان، پەیڕەو دەکرا. ئەوان لە هەڵبژاردندا مافی دەنگدان و خۆکاندێدکردنیان نەبوو. بە ئیلهاوەرگرتن لەم مێتۆدە، دەوڵەتی باشووری ئەفریقا، تا سەرەتای ساڵی ١٩٩٢ رێگای نەدەدا لە هەڵبژاردندا، رەشپێستانی ئەو وڵاتە، کە زۆرایەتین، دەنگ بدەن، یان خۆیان کاندێد بکەن.
پاسیڤکردنی کەمایەتیی بندەست (نەتەوەیی، یان ئاینیی و مەزهەبی) لە وڵاتانی تردا، بەگوێرەی فانتازیای نەتەوە و ئاینی سەردەست، بە شێوازی جواراوجۆر دووبارە کراوەتەوە. بۆ نموونە لە عیراقدا، به پێی دەستووری عێراق، كه ده‌سه‌ڵاتی بریتانیا دایڕشتبوو، بەشێکی گەورەی شیعە عەرەبەکانی عێراق و زۆرینەی کوردە فەیلییەکان، کە ئەوانیش شیعەمەزهەبن، بە هاووڵاتیی ناڕه‌سه‌ن (نائه‌سڵی) داندران، چونکە ته‌سكه‌ره (شوناسنامه)ی عوسمانییان نه‌بوو، یان پێشتر له سه‌رژمێری عوسمانییه‌كاندا ناونووس نه‌كرابوون. كۆلۆنیالیزمی بریتانی و دوای ئه‌وانیش دەوڵەتی ناسیۆنالیستی عه‌ره‌بیی سونەی عێراق، ئەوانیان بە ته‌به‌عییه‌ی ئێرانی دانا. بەمەش لە مافی دەنگدان و بەشداریکردنی ژیانی سیاسی، بێ بەش کران. دواتریش، لە ساڵانی حەفتاکان و هەشتاکانی سەدەی بیستەم بە سەدان هەزاریان لە عێراق دەرکرد و رەوانەی ئێرانیان کردن.
دەوڵەتی سوریا، لە سەرەتای ساڵانی شەستەکانی سەدەی رابردوودا، هەمان میتۆدی، بۆ پاسیڤکردنی سیاسیی کورد لە سوریا، بەکار هێنا. دەیان هەزار کوردی رۆژئاڤا، کە پێش دامەزراندنی دەوڵەتی ناسیۆنالی سوریا لە ناوچەکانیان دەژیان، بەو بەهانەیەی کە لە تورکیاوە هاتوون، رەگەزنامەی سوریایان لێ ستێندرایەوە و تا ئێستا بە پەنابەری کاتی، نەک هاووڵاتی سوریا، دادەندرێن و لە مافی دەنگدان و خۆکاندێدکردن و تەنانەت لە مافی خوێندنی بەرز و دامەزراندن لە دەزگانی دەوڵەتدا، بێ بەش کراون.
مێتۆدی پاسیڤکردن و کەنارخستنی کەمایەتیی بندەست، لە تورکیا بە شێوازی دانانی چەپەری لەسەدا دە بەرامبەر کورد و گەلانی غەیرەتورک پەیڕەو دەکرێت. ئەگەر هەدەپە تەنانەت لەسەدا نۆ و نیوی دەنگەکانیش بهێنێت (کە دەوروبەری پەنجاوپێنج پاڵێوراو دەگەیەنێتە پەرلەمان) ناتوانێت بچێتە پەرلەمان. رەنگە بەو دەنگە دزراوانەی کورد، ئاک پارتی لە پەرلەماندا ببیتە زۆرایەتی و بە مەیلی خۆی دەستوور بگۆڕێت و فاشیزمی ئیسلامی لە تورکیادا بچەسپێنێت و درێژە بە کۆیلەکردنی کورد بدات.
سەرکەوتنی هەدەپە لەم شەڕی هەڵبژاردنەدا، بەلای زۆرەوە ئەردوگان ناچار دەکات ژەهرەکە بنۆشێت، واتا راستەوخۆ لەگەڵ کورد گفتوگۆ بکات و لە جیاتی بەڵێنی زارەکی و وەهمی و دیماگۆگییانە، هەنگاوی راستەقینە بۆ چارەسەری پرسی کورد، لە باکووری کوردستاندا، بنێت. لە هەمان کاتدا مافە بنچینەییەکانی کورد، لە دەستووری نوێی تورکیادا، بچەسپیندرێن. ئەمەش دەروازی ئاشتی و دیموکراتی لە تورکیادا دەکاتەوە و هیوا و وزەیەکی نوێ بە بزاڤی ئازادیخوازیی کوردیش دەدات لە هەموو بەشەکانی کوردستاندا.
داهاتووی تورکیای نوێ و دیموکرات لەو سەرەتایەوە دەست پێ دەکات کە دەوڵەت و پەرلەمانی تورکیا، مافی سیاسی و نەتەوەیی کورد، وەک گەلێکی سەربەخۆ و جیاواز لە باکووری کوردستان، بناسن. ئەزموونی سیاسیی تورکیا (هەروا زۆر وڵاتی تری فرەنەتەوە) دەری خستووە کە ناتواندرێت لە بەشێکی وڵاتدا (لە ناوچە تورکنشینەکەدا) سیستمێکی دیموکرات هەبێت و لە بەشەکەی تریدا (باکووری کوردستاندا) تیرۆر و رەگەزپەرستی و شەڕ و ستەم زاڵ بن. ساڵانێکی زۆر گەلی تورک باجی سیاسەتی رەگەزپەرستانە و شەڕ و تیرۆری دەوڵەتی بەرامبەر کورد داوە و بە بەهانەی هەڕەشەی کورد، سەرکوت و کپ کراوە. بۆیە ئەمڕۆ بەشیکی بەرچاوی رووناکبیران و ئازادیخوازانی تورک، لە پێناوی ئازادیی خۆیان و داهاتووی خۆیان و تورکیایەکی دیموکرات و عەلمانیدا، پشتگیری هەدەپە دەکەن.
پشتگیریکردنی هەدەپە و گەلی باکووری کوردستان، لەم هەڵبژاردنەدا، بۆ هەر کوردێک و هەر هێزێکی سیاسیی کوردستانی، ئەرکێکی ئینسانی، نەتەوەیی و ئەخلاقییە. ئەمە شەری داد و بێدادی، کۆیلەیی و ئازادی، شەڕی هەق و ناهەقە. بڕدنەوەی کورد لەم شەڕی هەڵبژاردنەدا کۆمەک بە چارەسەری دیموکراتانەی پرسی کورد لە تورکیا و ئاشتی و ئازادیی لەو وڵاتە و ناوچەکەدا دەکات.