دو جڤاك
جڤاکێن مرۆڤاتییێ ب گەلەک ئاوایان دئێنە ڤاڤاڕتن؛ د جیهانا مەیا ئەڤرۆدە، ئەم شێن جڤاکان ل سەر دو جوونان جودا بكن و ڤاڤێڕن:
١. ئەو جڤاکێن دەم بۆ دەمی، ب مەرەما گوهاڕتنا دەستهەلاتێ، بزاڤێن دژوار لێ سەرهلددن. ئەو بزاڤێن ژ بەرێ پێڕابوویێن وێڤە، ناڤێن جودا جودا لێ دئێنەکرن، وەک: سەرهلدان، ڕاپەڕین، شۆرش…هتد، لێ ژبەرێ نەیار و نەحەزێن وانڤە، ناڤێن وەک: كارێن تێکدەر، ئاژاوەگێر، داردەستێ نەیاران، تیرۆرست…هتد، لێ دئێنەکرن.
٢. ئەو جڤاکێن دەمەکێ درێژە، شۆڕش لێ پەیدانەبووین – مەبەست پێ شۆڕشێن چەكداری كو مەرەم ژێ گوھاڕتنا دەستھەلاتێ بت-، بەلکو ب ڕێیا چاکسازییێن بەردەوام (ڕیفۆرم)، ئارێشەیێن خوە چارەسەر دکن؛ دەستهەلات تنێ ب ڕێیا سندۆقێن دەنگدانێ دئێتە گوھاڕتن.
ب ڤێ یەكێ، ڕۆن و ئاشكەرایە كو چاكسازییێن بەردەوام، ڕێ ل ڕوودانا شۆڕشێ دگرن، ئانكو وەلاتییێن وان جڤاكان، كرنا سەرھلدان و شۆڕشان فەر نابینن.
شۆڕش و شۆڕش
ئەم دزانن شۆرش گوهۆڕینەکا ڕهوڕیشالکییا فرەھڕەهەندە، پترییا بیاڤێن ژیانا سیاسی و جڤاکی و ئابۆری و ڕەوشەنبیری ڤەدگرت. هەروەسا، نەهەر ڕوودانەکا ئارمانجا وێ گوهاڕتنا دەستهەلاتێ بت وەك شۆرش دئێتە هژمارتن؛ لێ، ئەم دێ وەک تێگەهەکێ سادەیێ خەلکی وەرگرن؛ دەمێ ناڤێ شۆرشێ ل هەر ڕوودانەکێ دکن، كو ئارمانجا وێ ڕوودانێ، ب ڕێین دژوار، گوهاڕتنا دەستهەلاتێ بت.
لەو، د ڤێ گۆتارێدە، تێگەهێ (شۆرش) تنێ بۆ وێ ڕوودانێ دێ ب كارئێت، ئەو ڕوودانا، گەلەک ئان پشکەک ژ خەلکی ئان هێزەکا چەکدار؛ دژی دەستهەلاتەکێ ڕادبت، ئارمانج ژێ، ب دەستخستن و گوهاڕتنا دەستهەلاتێ بت. گوھاڕتنا دەستھەلاتێ ژی، مەرج نینە گوھاڕتنا سیستەمێ ڕێڤەبرنێ و سیستەمێ سیاسی بت، بەلكو دبت تنێ گوھاڕتنا دێموڕوویان بت. یا گرنگ ئەوە حوكومدارییا دەستەكەكێ نەمینت و دەستەكەكا دی، چ سیستەم بێتە گوھاڕتن ئان نەئێتە گوھاڕتن، جھێ دەستەكا كەڤن بگرت.
خالا جوداكەر
هەکەرهەردو جڤاکێن باس ژێ ھاتییە كرن، ئەم داننە بەرێک و نیشان و سیماتێن وان هەردویان بەرچاڤ بكن، دێ خالەكا جوداكەر دەرەھی بت، كو ب ئاوایەكی ڤەبڕ، ھەردو جوونان ژ ئێك جودا بكت، ئەو ژی ئەوە، كو جڤاکێن شۆڕش تێدە ڕووددن، جڤاکێن نەدیمۆکراسینە؛ ئان هلبژارتن نائێنەکرن، ئان ژی دئێنەکرن لێ سەختەکارییەکا بەرچاڤ د پرۆسێسا دەنگدانێدە ڕووددت، ئان ژی؛ ب چەند هەجەتەکان، دەستهەلات ب ئەنجامان ڕازی نابت و خوە ب كورسییا دەستھەلاتێڤە دنووست؛ ھەتا دگەھتە ئاستێ پەقینێ و پەیدابوونا شۆڕشێ؛ لێ جڤاکێن ڕیفۆرم لێ دئێنەكرن، جڤاکێن دیمۆکراسینە، هەر چەند سالەکان، هلبژارتن دئێنە كرن، ژ ئەنجامێ هلبژارتنان، هێزەکا سیاسی ب سەردكەڤت و دبتە خودان دەستهەلات.
چما شۆڕش؟
گوهۆڕین پەیدا دبن، پێدڤییە سیستەمێ ڕێڤەبرنێ، سیستەمێ سیاسی، خوە د گەل وان گوهۆڕینان بگونجینت. د جڤاکێن ژ جوونێ ئێکێدە، دەستهەلاتدار دبتە ڕێگر ھمبەر وان گوھۆڕینان، بزاڤێ دكت ڕەوش وەكی خوە بمینت؛ همبەر چاکسازییان بەربەستان دادنت، ھندەك گوهاڕتنێن سەرڤەسەرڤەیێن بچووك دئێنە كرن، لێ ئەون یێن كو چو كارلێكرنێ ل سیستەمی نەكن؛ ئارێشە مەزن دبن و دكەڤنە سەرێك، گڤاشتنێن بەردەوام ژ بەرێ دەستھەلاتێڤە ل سەر بزاڤێن چاکسازیخواز دئێنە كرن، دووڤك بۆ دئێنە چێ كرن؛ ھەتا ل دووماهییێ، شۆڕش دورست دبت.
ب ڤێ یەكێ، خویایە كوھلبژارتنا شۆڕەشێ ژ بەرێ خەلکیڤە، وەك ڕێیا ئێكانەیا گوھاڕتنا دەستھەلاتێیە، پشتی ھەموو ڕێیێن دی ل بەرھاتینە گرتن، نە ژ حەز و ڤیانا خوەڕستییا خەلكییە بۆ شۆڕشێ، بەلكو ژ نەچاری، خەلك بەرێ خوە ددتێ، پشتی گڤاشتنێن دژوار و ڕەوشەكا ئێكجار نەخوەش دیتی. ئانكو خەلک شۆرشێ هلنابژێرت، بەلكو شۆرش خەلکی هلدبژێرت.
كیژان باشترە؟
جڤاکێن ڕیفۆرمێن بەردەوام لێ دئێنەکرن، ژ هەموو ڕەخ وڕوویانڤە، ژ جڤاکێن شۆڕش لێ ڕووددن
باشترن. ئەڤ بڕیارلسەردانە ژی، نە ژبەر حەزەكێیە، ئان ژ بەر پێپەستەكا ھزری ئان ئایدیالۆجییە، بەلكو بۆ ڤێ ئێكێ، مە پیڤ ھەیە؛ پیڤ ژی، ھەر ھەڤبەركرنەكا سەرپێ، د وارێن ئابۆری، ئێمناھی، ساخلەمی، ئازادییێن گشتی و تاكەكەسی، مافێن مرۆڤی، ئاستێ زانستی…ھتد، بێتە كرن، دێ جودایییێن زەلال و بەرچاڤ دیار بن، دێ ئاشكەرا بت كا جڤاكێن ڕیفۆرمخواز چەند زەنگینترن، چەند ل پێشترن. ئەڤ ڕاستییە ژی، ڕاستییا باشترینییا جڤاكێن ڕیفۆرمخواز، دێ بەرێ مە دتە وان زیان و ئافات و کارەساتێن شۆڕش ب سەرێ جڤاكان دئینت. ئەو جڤاکێن شۆڕش لێ پەیدا دبن، دربەکێ مەزن ل پرۆسێسا گەشەکرنا ئابۆری ددت کو د گەلەک کوژی و بیاڤاندە، نە هەما زیانێن مەزن ب ئابۆری دکەڤن، بەلکو پرۆسێس ب یەک جاری ڕادوەستت. ئەڤە ژ بلی ئەو ئەنجامێن نێگەتیڤێن شۆڕش ل سەر جڤاکێ دهێلت؛ بگرە ژ دابەشکرنا جڤاکێ بۆ دو بەرەیێن هەڤدژ و نەیار کو هەڤڕکی ب نەمان و ژ ناڤبرنا ئالییەکی ب دووماهی نائێت، كو گەلەك جاران، ئەو هەڤڕکییە سیمایەکێ جڤاکییێ ڕووت وەردگرت، کو خوە د نەیاری و تۆلڤەکرنێدە دبینت؛ پاککرن و نەهێلانا ڤان ئەنجامان ژی، گەلەک ب زە‌حمەتە؛ دەمەکێ درێژ و سامانەکێ مەزن لێ دئێتە مەزاختن، هەتا جارەکا دی، ئاشتییا جڤاکی، خوە ل سەر پێیێن خوە دگرت.
لێ د سەر وان زیان و ئافاتێن شۆڕش ب خوەڕە دئینت، دیاردەیەكا دییا گرنگ و ب ترس شۆڕش پەیدا دكت، كو فەرە مرۆڤ ل سەر ڕاوەستت: ئەو ژی، سایكۆلۆجیایا شۆڕشگێرییە، كو سایكۆلۆجیایەكا تایبەتە، ل دەڤ كەسێ شۆڕشگێر پەیدا دبت و دبتە ئەگەرێ كارەساتێن دۆمدرێژێن جڤاك ژ بەر دنالت.
گاڤەك بەری شۆڕشێ
جڤاك بەری ڕوودانا شۆڕشێ، جڤاكەكێ تژی كەربوكینە، خەلك گەھشتییە وێ باوەرێ، كو ئێدی چو ڕێ نەماینە بۆ گوھاڕتنێ ژ بلی ب كار ئینانا دژوارییێ و توندوتیژییێ. ئەو دەمەكێ درێژە، دەستھەلاتێ چاكسازی نەكرینە، پێداچۆن د خوە و سیستەمێ خوەدە نەكرییە، قانوون ب ئاوایەكی كو د گەل كاودانێن نوو بگونجت، نەھاتینە ڕاستڤەكرن، چینەكا ئێكجار زەنگین و كەدخودا پەیدابوویە كو ھەژمار و ڕێژەیەكا بچووكا جڤاكێ پێك دئینت؛ ھمبەر چینەكا ھەژار و دەستكورت كو پترییا جڤاكێ ئەون؛ چینا ناڤین ژی، ئێكجار لاوازبوویە، ئان ب ئێكجاری نەمایییە؛ كتەك ژێ سەركەتینە و بووینە چینا دەولەمەند و بارا پتر ژێ، داكەڤتینە و بووینە چینا ڕووتەكان.
مرۆڤ ھەست ب پەقینەكێ دكت وناكت، جڤاك ل ڕزگاركەرەكی دگەڕت، جارەكا دی ئەوێ گڕژییێ و ئالۆشا جڤاك گرتی ڤەڕەڤینت و جارەكا دی جڤاك ڤەگەڕتە سەر ڕەوشا خوەیا جاران. ھەر كەسەك ھەست دكت، بێ گوھاڕتنا دەستھەلاتێ، ڕەوشا جاران ڤەناگەڕت، بەلكو دێ كەمباختر لێ ئێت.
ل ڤێ دەرێ، ھەموو ھیڤی و خەون و ئۆمێدێن خەلكی دێ ئەو بن، كو ھێزەك ئان كەسەك پەیدا ببت و وان ژ وێ ڕەوشا كەمباخ دەربێخت. ل ئالییەكێ دی، ھێز و كەسێن دخوازن دەستھەلاتێ بگوھۆڕن، ھەمان ھەستێ سایكۆلۆجی دگرت و گەلەك ژ وان، دێ خوە وەك ڕزگاركەر و قورتالكەر بینن.
ب كورتی: ھەموو ڕێ دگرتینە ژ بلی ڕێیا شۆڕشێ نەبت، جڤاك تێكدە دنالت و ل بەندا ڕزگاركەرەكییە، ڕەوشا جاران ڤەگەڕینت. ل ڤێ دەرێ و بەری شۆڕش ژی پەیدا ببت؛ جڤاك دێ ھەست كت كو دێ بتە دەیندارێ وی كەسی یێ وێ ژ وێ ڕەوشا خراب دەربێخت، كو دێ بتە ڕزگاركەرێ وێ، ئەو ژی ئەو كەسە ئان ئەو ھێزە ئەڤا شۆڕشێ دكت؛ ھەروەسا ئەو شۆڕشگێرە، ئەو (ڕزگاركەر) ئێ ھێژتا جڤاك ڕزگارنەكری ژی، دێ ھەستەك ھەبت، كو دەمێ ئەو دەستھەلاتێ درۆخینت، دێ جڤاك ب بەر دەگەلییێن(منەت) وی كەڤت، ئەو دێ ھەست كت، كو ئەو دێ قەنجییەكە مەزن ل خەلكی كت، دەمێ ئەو وێ دەستھەلاتا زۆڕدار نەھێلت و جڤاكێ ژ وێ ڕەوشا نەخوەش دەربێخت. ھەرچەندە خەلك ب خوە ب شۆڕشێ ڕادبت، لێ دبت ژ بەر حەزا خەلكی بۆ ھەبوونا قارەمانەكی و ناڤكرنا شۆڕشێ ب ناڤێ وی كو ببتە مۆر و ناڤەنیشان بۆ شۆڕشێ دا شۆڕش پێ بێتە نیاسین، خەلك ئەڤی بوویەرا مەزن بۆ كەسەكی ئان چەند كەسەكان ڤەدگەڕینت، ئانكو ژ ملكەكێ گشتی دكنە ملكەكێ تاكەكەسەكی.
پشتی شۆڕشێ
پشتی شۆڕش ڕووددت و دەستھەلات دئێتە گوھاڕتن و ئەو ترس و گرژی و ئالۆشە نەمینت و جڤاك، ھەتا ڕادەیەكی، بۆ ڕەوشا خوەیا جاران ڤەدگەڕت؛ جڤاك ژ ئالێ سایكۆلۆجیڤە، دێ ھەست ب ئاشتی و تەنایییێ كت و دێ ئەڤێ ئاشتییێ و تەنایییێ بۆ سەركەتنا شۆرشێ و شۆڕشگێڕان ڤەگەڕینت. ل ڤێ دەرێ، جڤاك ھەست دكت، شۆڕش و شۆڕشگێڕان دەگەلی لێ كرییە، كو ئەو بوون، جڤاك ژ وێ ئالۆشێ ڕزگار كری و جڤاك بەر ب ئاشتی و تەنایییێڤە بری، ھەروەسا كەسێن شۆڕشگێڕ ژی، سایكۆلۆجیایەك ل دەڤ وان دورست دبت، كو ھەست دكن جڤاك دەیندارێ وانە و دڤێت ئەو دەینە ب ئاوایەك ژ ئاوایان بێتەدان، كو ب كێماسی، دڤێت جڤاك گوھدارا وان بت و وان وەك پێشكێش و ڕێبەر بھژمێرت؛ ئەڤە ژی، وەك ڕەنگ و ئاوایەك ژ دانا وی دەینییە. ھەر چەندە كارێ مەزنێ دەستگەھێن میدیایی یێن دەستھەلاتدارێن نوو، پێ ڕادبن نائێتە ڤەشارتن، نەمازە بۆ كەسێ ئێكێ، دەمێ مەزن دكن و نیشان و سالۆخەتێن نەعەدەتی بۆ چێدكن ھەتا ڕادەیا ئەفسانكرنا وی د خەیالگەھا جڤاكێدە، لێ دوور ژ وی كارێ مەدیایی ب خوە ژی، ئەو سایكۆلۆجیایا مە باس ژێ كری، پەیدا دبت؛ ئانكو ب پەیڤەكا دی، دورستبوونا وێ سایكۆلۆجیایێ نە نە ژ ڤەڕێژا ئێكسەرا میدیایێیە، دبت میدییا مەزنتر و كوورتر لێ دكت، لێ نا بتە ئەگەرێ دورستبوونا وێ. ژ ڕەخەكیڤە جڤاك ھەست ب دەیندارییێ ھمبەر شۆڕشگێڕان دكت و شۆڕشگێڕ ژی ھەست ب كرنا قەنجییێ د ڕاستا جڤاكێدە دكن و بھایێ وێ قەنجییێ دڤێت.
ئارێشەیا ھەرەمەزنا ڤێ سایكۆلۆجیایا باس ژێ ھاتییە كرن ئەوە، كو چو دووماھی بۆ نینن، ئانكو ب چەند دەستكەڤتێن ماددی و مانەوی ب دووماھیك نائێت، بەلكو ڕۆژ بۆ ڕۆژێ مەزنتر و بەرفرەھتر لێ دئێت. شۆڕشگێر ھەست دكت قوربانی دایییە و قەنجی و خێرەك مەزن د گەل جڤاكێ كرییە، دەمێ ئەو ژ وێ ڕەوشا نەخوەش دەرێخستی. ئەو دبینت ئەوی ژیانا خوە سەخمەراتی جڤاكێ، خستییە ھمبەر گەفا نەمانێ، ئەو ژ وێ خوەشی و تەنایییا شۆڕشنەگێڕان بری، بێ بار بوویە؛ ئەڤێ قوربانیدانێ، ھمبەرەك دڤێت، خەلات و پاداشت دڤێت؛ خەلاتێ ژی، د كێمترین ئاستدە، گوھدارییكرنا فەرمانێن وییە، ب دەست ئێخستنا ژیانەكا زێدە خوەشە. ل ڤێ دەرێ ژی، ل بیرە ئاخڤتنێن گەلەك سەركردەیان، دەمێ ددا ناڤچاڤێن خەلكی و دگۆتنە وان: ھوون چ بوون؟ من ھوون ب سەر دنیایێ ئێخستن، ھەكەر ھەتا دنیا ھەیی، ھوون دا ڕووت و پێخواس بن. خوە د گەل ئەنجامدانا كارێن بچووكێن خزمەتێ ژی، بۆ نموونە قیڕكرنا جاددەیەكێ، ئەو ھەست دكت ئەو قەنجییەكە مەزنە د گەل جڤاكێ كری؛ ھەتا دگەھتە ئاستێ خوەپیرۆزدیتنێ و خوەسەپاندنێ كو ب ئێك جاری، جڤاكێ شیانێن بەرھنگارییێ نەمینن و خوە ب دەست دەستھەلاتێڤە بەر بدت.
نموونەیەك
ھەكەر ئەزموونا باشوورێ كوردستانێ، وەك نموونە، بێتە وەرگرتن؛ ئەو سایكۆلۆجیایا باس ژێ ھاتییە كرن، زەلال و بەرچاڤ دبت.
بەرپرس و كاربدەستێن ئەڤرۆ یێن باشوور، ئەڤێن دوھی ل چیایان و ل پەناھندان ژیانەك دەرباسكری، سایكۆلۆجیایەك ل دەڤ دورست بوویە، كو ئەو ھەست دكن ب مانا وان ل چیایان و خەباتا وان و دەربەدەرییا وان ل وەلاتێن بیانی، قوربانی دایینە؛ ئەوان قوربانی ژ بۆ خەلكێ ھەرێمێ دایییە، منەت و دەگەلییێ ل خەلكێ ھەرێمێ دكن، ئەڤێ قوربانیدانێ ژی، ھمبەرەك دڤێت، خەلات و پاداشت دڤێت. ژ ملەكێ دیڤە، خەلك ب خوە ژی- ھەتا ڤان نێزیكان ژی- ژ بەرێ خوەڤە، ئەو ھەستە، ئەو سایكۆلۆجیایە ل دەڤ وان خورتر لێ دكر، ھەمان ئەو سایكۆلۆجیایە ل دەڤ خەلكی ژی ھەبوو، كو ھەست دكرن، ئەڤان كەسان قوربانی و زەحمەت دایییە و دڤێت بێنە بەدەلڤەكرن. ئەڤ سایكۆلۆجیایە ئێك ژ وان ھۆكاران بوو، كو دەستێ ڤێ دەستەكێ بۆ مالێ گشتی درێژ بت و وەلاتی تالان بكن.
گەلەك جاران، ئەڤ گۆتنە مشە دھاتە بھیستن: “مافێ وانە وان یا كری”، ھەكەر ئەڤ گۆتنە بێتە زەلال كرن، دێ پشكەك ژێ ڕەوادیتن بت بۆ دەستدرێژییا وان ل سەر مالێ گشتی(مافێ وانە) و پشكا دی، دێ بەرچاڤكرنا بەھانەیا ڕەوادیتنێ بت (وان یا كری). ل ڤێ دەرێ، فەرە پرسەك فەر بێتە كرن: ئەرێ چما خەلك دەستدرێژییا ل سەر مالێ گشتی ھمبەر خەباتا ھندەك مرۆڤان ب ماف دزانن و ڕەوا دبینن؟ ئەرێ چاوا خەلاتێ خەباتەكێ، كو دڤیا ھەر د چارچووڤەیێ بھایێن ئەخلاقی و شۆڕشگێڕیدە بمابا، دەستدرێژی بت ل سەر مالێ گشتی و تالانكرنا وەلاتی بت؟! ھەكەر ئەو سایكۆلۆجیایا باس ژێ ھاتییەكرن د گەل ھندەك بناسێن دی، پالدەر نەبت بۆ وێ دەستدرێژییێ و وێ تالانكرنێ، نەخوە پا چ پالدەر و ڕێپێدەرە؟!
لۆژێكێ كار دكت و ھندەكا مەزن ژ ڕەوایییا خوە ژ وێ سایكۆلۆجیایێ وەردگرت، ب ڤی ئاوایییە: تە خەبات كرییە، تە قوربانی دایییە، تە ئەم ژ زۆردارییێ و دەستھەلاتەكا بیانی ڕزگاركرینە؛ خەلات و پاداشتێ تەیە، مافێ تەیە، تو دەستێ خوە دانییە سەر مالێ گشتی، تو دەستێ خوە دانییە سەر ھەر تشتی. ئالییێ دەستھەلاتدار ژی، ب ھەمان لۆژیك، سەرەدەرییێ دكت.
وێنەیێ خەباتكەرێ سیاسی د خەیالا مرۆڤێ كورددەئێك ژ سووچێن دبنە پالدەر و پشتەڤان بۆ پەیدابوونا وێ سایكۆلۆجیایا باس ژێ ھاتییە كرن، ئەو وێنەیێ نەدورستێ خەباتكەرێ سیاسییە د خەیالا مرۆڤێ كورددە. مرۆڤێ كورد و ژ ئەنجاما ئەوێ ڕەوشا سیاسییا تێدە دژیت كو وەلاتێ وی پارچەكرییە و ژ مافێن خوە وەك كورد بێبارە؛ وێنەیەك د خەیالا خوەدە بۆ خەباتكەرێ سیاسییێ كورد چێكرییە، گەلەك ژ ڕاستییێ دوورە.
مرۆڤێ كورد وەسا دبینت كو سیاسییێ كورد، كاراكتەرەكە دەست ژ ژیان وخوەشی و تەنایی و كامیرانییا خوە بەردایە و سەخمەراتی وی، ژیانەكا دییا تژی ترس و برس و دەربەدەری، ژیانەكا نەئارام ھلبژارتییە، دا گەلێ خوە ژ وێ ڕەوشا نەخوەش بەر ب ڕەوشەكا باشتر ببت، ھەرچەندە دشیا وەك ھەر كەسەكێ دی، ژیانەكا تەنا و تێرو تەسەلی بژیت لێ خوە كرە قوربان و فیداكار و جانگۆرییێ گەلێ خوە. ل ڤێ دەرێ، ھەر حەزەكا تاكەكەسی، ھەر ئامادەیییەكا خوەڕستییا مرۆڤی بۆ كارێ سیاسی و خەباتێ، دئێتە لاواز كرن، ھەكەر ئەم نەبێژن دئێتە نەیی كرن.
ھەر سیاسییەك ئامادەییەكا كەساتی و حەزەك بۆ ڤی كاری ل دەڤ ھەیە، ئانكو دەمێ ئەو كارێ سیاسی و خەباتێ ھلدبژێرت، ئەو یێ دەربڕینێ ژ ھندەك حەز و خوازتەكێن خوە دكت، كارەكە خوە تێدە دبینت، بەرھنگارییێ ژ بەرژەوەندییێن چینا خوە دكت و دپارێزت. ئەڤا دی، خوەدەرێخستن وەك كەسەكێ فیداكار و خوەگۆریكەر و بەرژەوەندنەخواز د گەل ڤەشارتنا وێ ئامادەیییا خوەڕستی و حەزا وی بۆ سیاسەتێ، ژ بلی وێنەیەكێ خاپینۆك و نەڕاست زێدەتر نینە.
شكاندن و پەردەلسەرڕاكرن ل سەر ڤی وێنەیێ نەڕاست و خاپینۆكێ كەساتییا سیاسییێ كورد د خەیالا مرۆڤێ كورددە، دچتە د خانەیا ڕۆنكرن و ڕەوشەنكرنا ھزرا سیاسی و جڤاكییا جڤاكا كوردی. ھەروەسا دێ بتە ڕێگرەك د ڕاستا پەیدابوونا وێ سایكۆلۆجیایا باس ژێ ھاتییە كرن و ل دوو وێ چەندێ ژی، ڕێگری و نەڕازبوون ل سەر دەستدرێژی و تالانكرنا مالێ گشتی دێ بەرفرەھتر لێ ئێت.
ھەڤبەركرنەك
ھەكەر ھەڤبەركرنەك د نێڤبەرا سایكۆلۆجیایا ھەردو جڤاكاندە بێتەكرن، د پەیوەندییا خوەدە د گەل كەسێ ب شۆڕشێ دەستھەلات وەرگرتی و كەسێ ب دەنگدانێ دەستھەلات وەرگرتی، دێ ڕۆن و ئاشكەرا بت، كا ئەو ئاكامێن شۆڕشان ھمبەر جڤاكان چەند وێرانكەرن. ئەمێ جڤاكا ئێكێ ببێژنێ جڤاكا شۆڕشێ و دێ بێژنە جڤاكا دویێ، جڤاكا دەنگدانێ.
د جڤاكا شۆڕشێدە، كەسێ دەستھەلاتدار منەت دەگەلییێ ل خەلكی دكت، چونكی وەسا دبینت ئەوی قوربانی بۆ خەلكی دایە و خەلك ژی ھەمان ھەست ھەیە. ژ ئەنجامێ ڤێ سایكۆلۆجیایێ، دەستھەلات ژ جڤاكێ دخوازت، جڤاكەكا گوھدار بت و خوە بۆ فەرمانێن دەستھەلاتێ بچەمینت و ھەر كارەكێ دەستھەلات بكت دڤێت جھێ ڕێزێ بت. د جڤاكێن دەنگدانێدە، سایكۆلۆجیا بەرەڤاژییە؛ چونكی دەستھەلاتدار ب دەنگێ خەلكی بوویییە دەستھەلاتدار، ئەو خوە دبینت دەیندارێ جڤاكێ، دەیندارێ خەلكی، خەلكی دەگەلی و منەت ل دەستھەلاتێ كرییە؛ ھەم دەستھەلاتدار خودانێ ڤێ سایكۆلۆجیایێیە و ھەم خەلك ژی. لەو نە جھێ مەندەھۆشییێیە، ھەكەر د جڤاكێن شۆڕشێدە، چاڤێ خەلكی بەردەوام ل دەستھەلاتێ بت و بپەرێست و دوڕوییاتییێ بۆ بكت و ھەر كارەكێ دەستھەلات بكت وەك منەت بھژمێرت؛ بەرەڤاژی جڤاكێن دەنگدانێ، كو بەردەوام دەستھەلات ھزرەكێ بۆ خەلكی دكت و چاڤێ وێ ل ڕازیبوونا خەلكییە. جڤاكێ ئێكێ، دێ د بازنەیەكێ بێدووماھێدە زڤڕت، ژ شۆڕشەكێ بۆ شۆڕشەكا دی و جڤاكێ دویێ ژی، دێ ژ چاكسازییەكێ بەر ب چاكسازییەكا دی چت.
ل داوییێ، فەرە دەلالەتێن شۆڕشێ بێنە بەرفرەھكرن، ھەتا ئاستەكی كو ئەم ببێژن: مەزنترێن شۆڕش ھاتییەكرن، ئەو چاكسازییێن بەردەوامن یێن ھندەك جڤاكان بۆ خوە كرییە ڕێباز و سیستەم و ل سەر چۆیین و ڕێ ل شۆڕشان ھاتییەگرتن. ئەم دشێن ببێژن: مەزنترین شۆڕش ئەوە، تو نەھێلێ ئەگەرێن پەیدابوونا شۆڕشێ پەیدا ببن، ئانكو تو نەھێلی شۆڕش پەیدا ببن.
