نوسینی: سیروان ڕه‌حیم
پاڵێوراوی سینەمای توركیا بۆ خەڵاتی ئۆسكاری ساڵی 2007..
وەرگری خەڵاتی فێستیڤاڵی تۆرنتۆ- كەنادا
وەرگری خەڵاتی فێستیڤاڵی نێونەتەوەیی بەرلین- بەرلینالە
ناوی فیلم: تەقوا
سیناریۆ: ئۆندەر چاكار
بەرهەمێنەر: سەڤیل دەمیرجی، فاتیح ئاكن، ئاندریاس تیل، ئۆندەر چاكار
دەرهێنان: ئۆزەر كزڵتان
كامێرا: سۆیكوت توران
مۆنتاژ: ئەندرێ بیرد
موزیك: گوێكچە ئاكچەلیك
جۆری فیلم: دراما
وێنەگرتن: توركیا (2006)
96 خولەك، 35 ملم، رەنگاورەنگ
زمان: توركی
هەردوو سیناریست “ئۆندەر چاكار” و دەرهێنەر “ئۆزەر كزڵتان” بە شێوەیەكی ئەوەندە ورد كاریان لەسەر ئیسلامی سیاسی لە وەڵاتەكەیان كردووە كە بووە بە مایەی تێڕامانی قوڵ و ئێستی گەورەی بینەر و شارەزایانی بواری سینەما. ئەم دوو هونەرمەندە توركە بە شێوەیەكی وردبینانە كاری رێكخراوەیی ئیسلامی سیاسییان لە توركیا شۆپاندووە. بە تایبەتی رێكخستنەكانی ئیسلامی سیاسی لەو وەڵاتە لە ئاستی ئابوری و خۆدەوڵەمەندكردندا بووە بە مایەی چنینێكی گرنگ لە فیلمی تەقوا دا.
ئەو ئاماژانەی ئەمان كاریان لەسەر كردووە و لە فیلمێكی 96 خولەكی سینەمادا بەرجەستەیان كردووە، گوتاری دژ و كاردانەوەی سیاسییەكانی وەڵاتەكە نەیانكردووە. بە بینینی فیلمی تەقوا بۆمان دەردەكەوێت لە زۆر ئاست و لە بۆتەی زۆر تێڕوانینی جیاوازدا كەسی تر بۆی نەكراوە بەو جۆرە پەی بە شیكردنەوەی ئاماژەكان و شیرۆڤەی ئەو تەونی خۆرێكخستن و پارە كۆكردنەوەیەی ئیسلامییەكان بكات.
موحەڕەم (ئەركان جان) كاراكتەر سەرەكی فیلمی تەقوایە، كاراكتەرێكە سەرجەم هەڵچنینی چیرۆك و بەسەرهاتی تەقوای پێوە بەندە. ئەو كاراكتەرە ساكار و بێگەردە، كارمەندێكی بچوكی دوكانێكە كەرەستەی سادەی لێ دێتە كڕین و فرۆشتن. موحەڕەم ماڵێكی بچوك و ژیانێكی ساكاری هەیە. لە ماڵەوە بۆ دوكان و لەوێیشەوە بۆ ماڵ. موحەڕەم هەندێ شەویش دەچێت و بەشدار تەقوا و زیكری كۆڕی شێخ دەبێت.
شێخ كە كاریزمایەكی بە هەیبەت و دەسەڵاتێكی گەورەی هەیە، چاو دەبڕێتە موحەڕەم تا بیباتە لای خۆی و سەرپەرشتی هەندێ لە كارەكانی خۆی پێبكات.
موحەڕەم لەم داوایەی شێخ دەساكێ. نازانێت چی بكات. بەڵام داوای شێخە و دەبێـت پەسەند بكرێت. شێخ سەرێك لە خاوەن كارەكەی موحەڕەم دەدات و داواكە بەویش دەڵێت. دیارە خاوەن كاریش دەبێت داوای شێخ بە خۆشحاڵی پەسەند بكات. بەڵام چۆن پەسەندكردنێك؟
موحەڕەم وەكو جاران لەوێ كار دەكات و بە هەمان شێوەی پێشوو مافی دێتە پاراستن، بەڵام “كەمتر!” دێتە سەر كار و زۆرتر سەرقاڵی كاری خانەقا و تەقوا دەبێت.
لە چاوتروكاندنێكدا موحەڕەم لەسەر دەستی شێخ دەبێت بە خاوەنی ماشینی دوا مۆدێڵ، شۆفێر. هەروەها وای لێدەكەن دەستبەرداری ماڵەكەی ببێت و بچێتە خانەقای شێخ و لەوێ ژوورێكی دەدەنێ.
موحەڕەم ئیتر سەرپەرشتی وەرگرتنی كرێی ماڵ و دوكانەكانی شێخ دەكات لە ئیستانبوڵ. ژمارەی دوكان و ماڵەكانی شێخ كە بە كرێن كەم نین و كاری زۆریان پێویستە. هەروەها كاری وەها كەسێكی پێویستە كە دڵڕەق بێت، چونكە نمونەی ئەو كەسانەی كرێچین و بەردەوام دێنە پێشێ كە ناتوانن كرێ بدەن، لە رەوشی وەهایشدا موحەڕەم دەبێت بڕیار بدات ئایا دەتوانێت بیانبورێت یان نا. بێگومان نەخێر، ناتوانێت لە بابەتی كرێدا لە كەس خۆش بێت. نمونەی لەو جۆرە دێـتە پێش و شێخ زۆر توڕە دەبێت، هۆشداری دەدات بە موحەڕەم و پێی دەڵێت:
“ئەوە ماڵی خودا و پارەی باری تەعالایە” هیچ كەسی لێ نایەتە بوردن و هەمووان ناچارن كرێ بدەن. هەرچەندە موحەڕەم هەوڵ دەدات كە شێخ “حاڵی” بكات فڵان كرێچی كۆمەڵێ منداڵی بەسەرەوەیە، خێزاندار و بێ كارە و دەتوانین بیكەین بە هۆكاری “خێر” و لە پێناو “پەروەردگاری مەزن”دا مانگێك بیبەخشین، بەڵام شێخ “حاڵی” نابێت و گوێ لە موحەڕەم ناگرێت.
ئەو پێی وایە موحەڕەم نازانێت “حیكمەت” لە چیدایە!
راستییش وەهایە و موحەڕەم زۆر بە هەڵە و ئاوەژوو لە “حیكمەت و پلانی” شێخ حاڵی بووە.
موحەڕەم ماوەیەكی زۆر لە نێو گومانێكی كوشندەی تەقوا و كۆكردنەوەی پارەدا دەژی.
پاكژی تەقوا و پیسێتی ئەو پارە كۆكردنەوەیە بۆ شێخ لە ئاوەزی موحەڕەم یەك ناگرنەوە. بەڵام یارۆ ناتوانێ بڕیارێك بدات و لەبەر “خۆفی خودا” هەموو رێیەكانی لە خۆی بەستووە.
رۆژەكان بە هەمان ریتمی وەڕسكەرەوە دێن و دەچن. موحەڕەم بەردەوام سەرپەرشتی پرۆژەكانی شێخ دەكات.
لە یەكێك لە رۆژە هەرە ناخۆشەكانی ژیانیدا موحەڕەم بۆی ئاشكرا دەبێت كە شێخ لە پشت هێزی ئیلاهی و تەقوای خەڵكی بڕوادارەوە سەرقاڵی شتی ترە.
موحەڕەم درەنگ حاڵی دەبێت كە بەشێك لەو پارەیەی ئەم كۆیدەكاتەوە، لە لایەن كچی شێخەوە چۆن خەرج دەكرێت.
ئەو پاشتر كاتێك كار لە كار دەترازێت تێدەگات لە پشت راڕەوەكانی خانەقاوە چ دەگوزەرێت و شێخ چ زبڵدانێكی لە پشتی خۆیەوە حەشار داوە.
موحەڕەم كچێك دەبینێت كە لە بازاڕی زێڕنگەران و لە كۆگاكانی جل و بەرگی دوا باو چۆن پارە بە فێڕۆ دەدات و چی بخوازێت دەیكڕێت. موحەڕەم هەمان كچ دەبینێت بەرەو ماڵی شێخ، بەرەو خانەقا دەبێتەوە. كاتێك كچەكە دەیەوێت بچێتە ژوورەوە ئەم رێی لێدەگرێت، دەست بە دەرگای خانەقاوە دەگرێت و پێی دەڵێت:
” من موریدی ئەم دەرگایەم. تۆ ناتوانیت بچیتە نێو خانەقایەكی ئەوەندە پاكژ و پڕ لە تەقواوە. نا نایەڵم…”
كچەكە بە یەك قسە سەرلەبەر ژیانی موحەڕەم دەشێوێنێت و لە پەل و پۆی دەخات.
كچەكە بە زەردەخەنەیەكەوە بە موحەڕەم دەڵێت:
” موحەڕەم ئابی مەگەر نازانیت من كچی شێخم؟!”..
ئەو قسەیە موحەڕەم دەتەپێنێت و لە زمان و لە پەل و پۆی دەخات.
ئەو كچە هەمان ئەو كچەی نێو خەونەكانی موحەڕەمە كە بەردەوام شەوانی هێمن و پڕ زیكری ئیلاهی لێ دەشێوێنێت.
ئەو كچە هەمان ئەو كچەیە دەستبەرداری موحەڕەم نابێت و پەیتا پەیتا دێتە خەوی، دێتە خەوی موحەڕەم ئەم پیاوە رەبەنە لە نێو كەشی پڕ لە راز و رژاندنی دۆلاردا، پێوەی “شەیتانی” دەبێت.
لەو ساتەدا لای موحەڕەم هەموو گوناهەكانی شێخ و خانەوادەی شێخ لەو بەر دەروازەیە یەكانگیر دەبنەوە و هەموو گومانەكانی موحەڕەم دەبن بە راست. بەڵام راستییەك بارێكی زۆر قورسە و ئەم ناتوانێت لە پڕا ئەو هەموو زنارەی راستی و رەنجبێوەری خۆی هەڵبگرێت. موحەڕەم لە بن ئەو بارەدا دەتەپێت و دەڕوخێت. بۆیە یارۆ ئیفلیج دەبێت و لە زوان دەكەوێت.
هەردوو سیناریست “ئۆندەر چاكار” و دەرهێنەر “ئۆزەر كزڵتان” لە فیلمی تەقوادا بە روونی پێشانی دەدەن كە توركیا لە ژێر تەم و مژی “تەقوا”دا چ چەوساندنەوەیەك و چ شێوازێكی دزێوی كۆكردنەوەی پارە و چ بێدادییەك هەیە. ئەو هونەرمەندانە گومانی موحەڕەمەكان دەكەن بە كارێكی بێگومان و پێشانی دەدەن لە پشت تەقوا و شوێنەكانی تەقواوە چ دەگوزەرێت و چۆن گەمە بە بڕوا و بە متمانەی مرۆڤە پاك و بێگەرد و هاوكات ساكار و ساواكان دەكرێت.
سه‌رچاوه: ماڵپه‌ڕی سینه‌ما (http://cinama.org)