په‌رده‌ی كچێنی و نه‌ریته‌ دواكه‌تووه‌كان

زارۆک و گەنج دناڤبەرا پەروەردا شاش و دروست دا


Loading

بێگومان پەروەردە ھەرە گرنگترین بوارێن ئاڤاکرنا کەسایەتیا تاکەکەسێن جڤاکی یە، رەنگڤەدانێ دکەتە سەر پێشکەتنا و خۆراگرتنا وی جڤاکی، بەرامبەر ھەر پێشھاتەکا نوی روی بروی وی جڤاکی ببیت. ل وەلاتێن پێشکەتی بودجەیێن زەبەلاح دھێنە خەرجکرن ژ بۆ گرنگیدان ب ڤی سێکتەری پتر ژ ھەر بوارەکێ دی تر. بۆ نموونە ل وەلاتەکێ وەکو بریتانیا و سوید و نەرویج بودجەیەکا زۆر مەزن ل ڤی بواری و بوارێ تەندروستی

په‌رده‌ی كچێنی – گرفته‌كانی گه‌نجان

تەرخان دکەن، چونکە ئەڤ بوارەنە کو سەنگەرێن دویێ یێن قایم بەرامبەر ھەر ئاتافەکێ، ھەرچەندە ئەم وێ ھزرێ دکەین کو بتنێ بوارێن لەشکەری و ئابووری بو رۆژئاڤا دگرنگن. بەلکو ئەو سەنگەرێ ئێکێنە یێن ھێرشبەر بەلێ سەنگەرێن بەرەڤانیێ پەروەردە و تەندروستینە لڤان وەلاتێن پێشکەتی. بەروڤاژی وێ چەندێ کو زۆر وەلات ھزر دکەن لەشکەر گرنکترە ژ ھەمی بواران وەکو وەلاتێ پاکستانێ کو ٢% ژ بودجەیا خۆ بو پەروەردێ دمەزێخیت و ٤٠% ژ بودجەیا خۆ بو لەشکەری د مەزێخیت. ھەر چەند ئەڤ لوژیکە یێ گونجای بەرامبەر وەلاتێ ھندێ بەلێ ژ بۆ رێگریگرتن ژ جەنگێن بایلۆژی ھەر سەکتەرێ پەروەردە و ساخلەمیێ دگرنگن.

دڤێرە دا مە دڤێت باسێ پەروەردێ ل وەلاتێ مە بکەین، کو ئەڤ سکتەرە پێدڤی زۆر گرنگیدانێ یە، چونکە کریارەکا تەڤگر و پێرفێکت د خوازیت ژ بۆ سەرخستنا وێ. ب واتیەکا دی تر، ئەڤ کریارە بتنێ نە ئەرکێ کەسەکی یان لایەنەکی یان دەزگەھەکی بتنێ یە، بەلکو پێدڤی یە خوێندنگەهـ و مامۆستا و خێزان و دایک و باب و راگەھاندن و ماموستایێن ئایینی ب شێوەکێ رێکخستی و پێکڤە کار بکەن، کو بۆ ڤێ مەرەمێ ئەم دکارین پشتبەستنێ ب گەلەک سیستەمێن نوی یێن پەروەردەیی بکەین و کوپی نەکەین، بەلکو مفای ژێ وەربگرین ل پەی کەلتۆر و ژینگەھا جڤاکێ خۆ. خالا گرنگ ئەوە زۆر ژ ئەنجامێ شاشی و کەمترخەمیا مە زۆر دیاردەیێن خراب ل دەڤ زارۆک و گەنجێ مە پەیدا بوویە. کو د ڤێرە ئەز ب فەر دبینم باس بکەین. بۆ نوونە گەنج و زارۆک د ھندەک دوخێن نەباش دا دژین کو بووینە دیاردە و بەشەک رەفتار و کەسایەتیا وان وەکو (خۆ مەزنکرن و دفنبلندی).

 

 

ھەژی گوتنێ یە دیاردا خۆ مەزنکرن و دفنبلندیێ ژ بۆ زۆر ھوکاران دزڤریت، وەکو ژیانا ئاسانا نوکە کو زۆر تشت بۆ ھاتینە دابینکرن، کو ئەڤە شاشیا دایک بابایە کو ھەمی پێدڤی و زێدەھیا ژ بۆ زارۆکا دابین دکەن، بێ کو ئەوان ئاموژگاری بکەن کو ب جوانی و دروست رەفتارێ دگەل وێ بەرفرەھیێ بکەن. چ ترومبێل بیت یان مۆبایل، یان دێ بینین کو گەنج دێ رابیت مۆبایلەکا ببھایەکێ گران کریت، ھەرچەندە مۆبیلێن ب بھایەکێ گونجای ھەنە کو ھەمان کارێ موبایلا ب بھا دکەن. بەلێ ئەڤ گەنجە فێرنەبوویە ب سادەیی بژیت. بەلکو حەز دکەت دیارکەت کو ژ ھەڤالێن خۆ دەستفرەھتر و دەولەمەندترە و ژ ییێن دی خۆ بلندتر و باشتر دبینیت. دایبابان فێرنەکریە کو وی پارێ زێدە بۆ روژێن رەش ھەلبگریت و ب سادەیی رەفتارێ بکەت دێ جوان بیت و ببھا بیت. بۆ نموونە زۆر جاران دەمێ ئەم زارۆک دایباب و ماموستایێن مە خەزنەیێن بچویک بۆ مە دکرین، ژ بۆ راکرنا پارەی و مەزاختنا وان ل پێدڤیێن سەرەکی، کو ئەڤە جوانترین رێکا فێرکرنێبوو ژ بۆ راکرنا پارەیان.

 

ھەروەسا دیاردا ژیان دناڤ جیھانا ئاشۆپان دا دناڤ گەنجێن مە دا بەلاڤبوویە و گەنج و زارۆکێن مە بووینە ئێخسیرێن ئاشۆپێن زۆر مەزن، کو نا گونجن دگەل کەتوارێ وی و ج جاران نابیتە راستی. بۆ نموونە گەلەک گەنج د وێ ئاشوپێ دانە کو چەند لاسایکرنا رەفتار و داب و نەریتێن بیانی بکەن، دێ باشتر و بلند و مەزنتر ھێنە پێش چاڤ و دێ جڤاکی دا د ھێژا بن. گەلەک جاران دێ بینیی بیک و زاڤا دێ شەھیانا خۆ وەکو یا ئەورۆپیان کەن کو بەروڤاژی ڤێ چەندێ راستە و ئەڤە بۆ کەمترخەمیا دایباب و جڤاک و قوتابخانە و راگەھاندنێ دزڤریت، کو بۆ دیار کەن ھەکە ھزار سال بچن و ئەم زۆر پێش بکەڤێن ھەر مۆرکا مە یا نەتەوەیی و کلتورێ جوان دێ مە ژ ژناڤچوونێ پارێزیت. ھندەک وێ ھزرێ دکەن ھەکە ئەو ل ئەورۆپا با دا کەسەکێ سەرکەتی بیت، بەلێ ئەو نزانیت ئەو کەسێ ل ئەورۆپا گەلەک نەخۆشی دیتینە تاگەھەشتیە وی رادەی. لەورا یاباشتر ئەوە کو ل ڤێرە وان ھێز و شیانا بۆ خۆ بدەتە کاری و خۆ پێشبێخیت.

 

 

 ھەروەسا رەفتارا زارۆک و گەنجا یا دگەل سوشیال میدیایێ ئەوا زۆرا شاش زۆر تشت بەرزەکرن وەکو نەھێلانا بھایێن رەوشتی یێن جوان، وەکو رێزگرتن و پاراستنا ژیانا تایبەت. بۆ نمونە ئێدی سۆشیال میدیا زارۆک و گەنجان پەروەردە دکەت. ھەلبەت گەلەک تشتێ شاش د سۆشیال میدیایێ دا دھێتە خوار و کەس نینە وی زارۆکی یان گەنجی ھشیار بکەت کو تشتێ باش و هێژا وەربگریت و یێ شاش خۆ ژێ بپارێزیت. بۆ نموونە دێ زارۆک گەلەک رەفتارێن کرێت یان دیمەنێن جیھانا مەزنان د ئەنترنێتێ دا بینن، ھەموو تشتێن د گەل کەلتۆرێ وان دا نەگونجن ببینن و حورمەت بۆ ژنێ و بابێ و دایێ و ماموستایی نامینن، یان د ژیانا خۆ یا تایبەت د لایڤا دا بەلاڤ دکەن، ئەڤە د بیتە ئەگەرێ پەیدابوونا ئاریشەیان بۆ وی کەسی و خێزانێ.

 

 

ھەروەسا ھندەک گەنج تووشی ھندێ بووینە کو ببنە بەندەیێن حەزێن خۆ یێن سکسی و ئەنجامدانا نەشتەرگەریێن نە پێدڤی بۆ گهۆرینا دێم و لەشێ خۆ. بۆ نمونە گەنجەک دێ بۆ خۆ ب شانازی زانیت کو ئەو پەیوەندیێن نەرەوا  و دگەل گەلەک کەسان دا دروست دکەت، کو ئەڤە بتنێ وی تووشی دەردەسەریان دکەت. ھندەک گەنج ژ ئەگەرێ چاڤلێکرنێ یان باوەری ب خۆ نەبوونێ دێ نشتەرگەریێن جوانکاری ئەنجام دەن، بێ کو ھزر بکەن ئایە دەرھاڤێژتەیێن ڤان نشتەرگەریان زۆر د نەرێنی نە و ل رۆژێن بهێن دیار دبن و دبنە ئاریشەیێن مەزن بۆ خودانی؟ لەورا بۆ هشیارکرن و ئاڤاکرنا گەنجان کارێ ماموستایان کێم تر نینە ژ کارێ زانا و فەیلەسوفان ژ بو رێنشاندانا جڤاکی.

 

د ئەنجام دا ئەم دکارین بێژین کو، دڤێت زارۆک و گەنجێ مە خۆ ژ لاساییکرنا بێ ھزر و خۆ کێم دیتنێ بپارێزیت. باشترە گەنج کار بکەت ژ بۆ پاراستنا ژیانا خۆ یا تایبەت، ل پەی رێنمایێن مامۆستا و دایک و بابان کار بکەت، بھایێن جوان و رەوشتێن بلند ل دەڤ خۆ بھێز بێخیت. یا ژ ڤێ گرنگتر ئەوە کو دایک و باب و ماموستا و دەزگەھێن راگەھاندنێ و حکومەت پێکڤە و ب بەرنامەیەکێ توکمە کار بکەن ژ بو رێنیشاندانا گەنجان بۆ یا دروست و خزمەت و رەوشەنبیری و هشیاریێ، چونکە گەنج و زارۆکێن مە یێن بەرڤ نھالکا کویر دچن گەر رەوش وەسا بەردەوام بیت، دەرئەنجام دباش نابن.

 

تایبه‌ت به‌ كولتور مه‌گه‌زین –
ڕێنوس خاڵبه‌ندی تایبه‌ته‌ به‌نوسه‌ر خۆی. كولتور مه‌گه‌زین. ته‌نها دانانی لینكی بابه‌ت ڕێگه‌پێدراوه‌. هه‌موو په‌ره‌گرافێك و پۆستكردنێك بێ دانانی لینك و ناوی نوسه‌ر و گۆڤاره‌كه‌ دژی یاسای كۆپی ڕایته‌ و لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی له‌ دوایه‌. ‌