كیژێكی په‌شتونی - ئه‌فغانستان

یا خۆت ده‌كوژی یان گۆرانی ده‌چڕی


Loading

 

یا خۆت ده‌كوژی، یان گۆرانی ده‌چڕی

( جارێكی دی – لاندای- ژنانی ئەفغانستان )(*)

 

له‌ عه‌ره‌بییه‌وه؛ ‌ نه‌ژاد عزیز سورمێ

 هەستی ژنان تایبەتایەتی خۆی هەیە ، ژنان چەندی دەرگای ئازادیان لێ دابخرێ‌، هەوڵ دەده‌ن لە ناوەوە ، لە ناخیاندا قەرەبووی بكه‌نه‌وه. ئەم شیعرانەی ژنانی ئەفغانستان نموونەی زیندوون لەم ڕاستەدا كە بە ( لاندای) ناسراون. به‌مانای ئه‌مانه‌ ‌ئەو شیعرە بێ‌ خاوه‌نانەن، كه‌ مەحرومییەتی ئافرەتانی ئەفغانستان بەوپەڕی ئازایه‌تیه‌وه‌ دەردەبڕن. زایەڵەی دەنگە كپكراوەكان و ڕەنگە نەدیتراوەكانی ژنانی پشتۆنن لە بەرابەر پیاوسالاری و ستەمكاریی و تاریكپەرستایەتی كە هەموو سنوورێكیان تێپەڕاندوە.. 

(لاندای) لە كۆپلەی گۆرانی دەچن ، ڕەنگە هەندێكیان سەروا ، تەنانەت كێشیشیان نەبێ‌ ، بەڵام ئاهەنگێكی دڵنشین و باڵكێش و سەرنجڕاكێشیان لە ناوەوەدا هەیە. گووتم؛ بێ‌ خاوه‌ن  ئەوە لەوە ڕاهاتووە كە ئەم چەشنە شیعرانە خاوه‌نێكی دیاریان نییه‌، لێ‌ ئەوەی تایبەتایەتی پێ‌ بەخشیون تەنیا ژنان دەیچڕن و وەك لە هەندێ‌ سەرچاوە باسی دەكرێ‌ ئەم ستایلە بۆ پیاوان بە (عەیبە !) دەبینرێ‌! لەو شیعرانە تێیاندایه‌ لە بەیتە فۆڵكلۆرییەكانی كورد دەچن، بەتایبەتی ئەو بەیتانەی ڕاشكاوانە دیمەنی ئیرۆتیكایان لێ‌ بەدەردەكەوێ‌. لەبنەڕەتیشدا (لاندای) لە نێوان  نۆبڕگە و سیازده‌  بڕگە دایە ، هاواری ژنانی پشتۆنییە لە ئەفغانستان كە بەنهێنی وەك ئاگری ناو پووش بڵاودەبنەوە، ئەو ژنانەی هەمیشە خەون بە گەڕانەوە بۆ دێهاتە شاخاوی و كانییە زوڵاڵەكانییان دەبینن. ئەوان كە لە ژێر دەسەڵاتێكی كۆنەخواز و تاریكدا وەك كۆیلە لە زیندانی ماڵەوە پەستراون ، یا دەبێ‌ خۆیان بكوژن یان گۆرانی بچڕن .

وه‌رگێڕ ؛ نه‌ژادی عه‌زیز سورمێ

 

 

(1)

گەر خۆشەویستەكەم مرد

با من ببم بە كفنی

بەم جۆرە پێكەوە

هاوسەرگیریی لەگەڵ خۆڵەمێشدا دەكەین  .

(2)

بڕۆ خۆشەویستم

لە كابوول بەشەڕێ‌

لە پێناوی تۆدا

دەم و جەستەم بە پاكی دەهێڵمەوە  .

كیژانی په‌شتون

(3)

ئەی خاك !

باجی تۆ قورسە

لاوان هەڵدەلووشی و

پێخەفان بە چۆلی دێڵییەوە .

(4)

گولەی پیس !

دەست دە تفەنگێ‌ و بمكوژە !

تا لە ژیاندا بمێنم

هەرگیز واز لە خۆشەویستەكەم ناهێنم  .

(5)

خوایە

ماڵی ئەوە بسووتێنە

ماڵی وێران كردم ..

ئەوەی مەرگی هێنامە پێش  .

(6)

گوڵێكم لە دەستە سیس دەبێ‌

من نازانم

لەم خاكە غەریبەدا بیدەم بە كێ‌ ؟

(7)

ئینجا با مەلا بانگی بەیانی بدا

من هەڵناستم

مادەم خۆشەویستم دەیەوێم  .

(8)

پڕ بە چنگی خۆت گوڵ بچنە

من باخێكم

تۆ خاوەنیت  .

(9)

ئەی خودای مەزنی نەفیكراوان

تاكەی ژیان

بەسەر ئەم گرده‌

ڕەق و ڕووتەنانەوە ؟

(10)

بە چیایان لێك دوورین

تەنیا چۆلەكە پەیامهێنەرمانن

جریوەیان ڕێنیشاندەر  .

(11)

یا دەبێ‌

هەمیشە بەسەر سنگمەوە بی

دەنا باشتر وایە

لە باوەشی تاریكی زەوی دا بی  .

(12)

ئامێزم بە توندی تێوەرمەهێنە !

سبەینێ‌ ،

بۆنی گەردانەكەم

نهێنیمان دەدركێنێ ‌ .

 (13)

بمزانیایە

تا وەختی شەڕ

دەستی خۆشەویستەكەمم دەگرت  .

(14)

خۆشەویستم

ناتوانم لەو ماڵەت زیاتر

بەدیاری بدەمێ‌

لە قووڵایی دڵمدا هەڵت ناوە  .

 (15)

دەمت خواردم !

بێ‌ ئەوەی تینوویەتیت بشكێ‌

گێلە سواری پشتی خۆتم بكە ..

من ئامادەم

ڕەدووت كەوم  .

(16)

كەڵەشێری نەفرەت لێكراو

سەرت دەبڕم

چوون ئەگەر تۆ

بانگت نەدابووایە

خۆشەویستم لە باوەشم دەمایەوە  .

(17)

خەڵكی خۆیان

بە جل و بەرگی نوێی جەژن بادەدەن

لێ‌ من بەو پۆشاكەی

بۆنی دۆستمی لێ‌ دێ ‌ .

(18)

خۆشەویستم تۆ بەختەوەر بە

من بایەخ بە خەمان دەدەم

دڵی من بەدبەختی دەناسێ‌

هەرگیز ناتەقێ ‌ .

(19)

خۆشەویستم دەستی لە گەردن كردم

لەوانەیە بە ڕووتی بڕۆم

بەڵام چركەیەك چییە

هه‌نگاوێك بێ‌ گەردانە  ناوێم .

(20)

وەرە خۆت لێ‌ بسووم

لە باوەشت بگرم

من شنەبای ئێوارانم

پێش سپێدە گیان دەسپێرێ ‌ .

 

(21)

دوێنێ‌ شەو

خەونم بە شتێكەوە بینی ، بووە

دڵخوازی ترسنۆكم

بە نوێژی نیوەڕۆیێ لە ئامێزی گرتم  .

 

 

(22)

خۆشەویستم !

خۆت باوێ‌ سەر پێخەفەكەم

لە هیچ مەترسە

ئەگەر شكا

(گولە) لێرەیە چاكی دەكاتەوە .

 

 

 

(23)

خۆشەویستم پەلە بكە !

دەست بەسەرئەشكەوتەكەدا  بگرە

گرەوم لەگەڵ كچانی گوند

لەسەر كردووی .

 

 

(24)

خودایە !

مەهێڵە ژنێك لە مەنفادا بمرێ‌

لە دوا هەناسەدا

ناوی تۆی لەبیر دەچێتەوە

تەنیا بیر لە زێدی خۆی دەكاتەوە  .

(25)

دڵم پێی وتم

من بۆ هیچ دەست نادەم

ئەوە چاون

بینییان

وایان لێ‌ كردم عاشق بم  .

(26)

لە باوەشتدا تێكم مەشكێنە !

چرۆی مەمكانم

بە ئێشێكی نەرمەوە دەلەرزن  .

(27)

ئەوەتا گەورەم دیسان لێرەیە  ..

شەوی درێژی خەمبارت

جارێكی دی

گولەی چەپەڵ

لێرە .. دەنوێ ‌ .

(28)

كە دێیە لامان خۆشەویستم

گولەی پیس تووڕە دەبێ‌

دوای ئەمجارە نەیەیەوە

من لە درزی دەرگاوە

دەممت ده‌ده‌مێ  .

كیژێكی په‌شتونی – ئه‌فغانستان

(29)

من دڵداری دەكەم

دڵداری دەكەم و

خۆشەویستیم ناشارمەوە و

نكۆڵی لێ‌ ناكەم

تەنانەت ئەگەر هەموو خاڵەكانیشم

بە چەقۆ هەڵكەنن.

(30)

دەمم هی تۆیە

بیمژە مەترسە

شەكر نییە بتوێتەوە  .

 

(31)

ئای خۆشەویستم

گەر لە باوەشی مندا

بەو جۆرە بلەرزی  ..

كە شمشێر دەوەشێنرێن و

هەزار چەخماخە دەپڕژێنن

چ دەكەی؟

 

(32)

شەوان

بانیژە تاریكە و

جێوبالنگان زۆر

خرینگەی بازنەكانم خۆشەویستم

ڕێی منت پێشان دەدەن  .

(33)

دڵدارەكەم هیندۆسییە

من ئیسلام

لە پێناوی خۆشەویستی

پەیژەی پەرستگای قەدەغە

گەسك دەدەم  .

(34)

ئەگەر وەنەوز بتباتەوە

لە تۆز و گەردت زیاتر دەست ناكەوێ‌

من لای ئەوانە داواكراوم

تا بەیانی

شەونخۆنیم لەگەڵ دەگرن  .

(35)

با ئەو تاوێرە

به‌گرانی خۆی

پانم بكاتەوە

بەڵام هەرگیز

دەستی مێردێكی پیر ناگرم.

(36)

خۆشەویستم خێراكە !

دەمەوێ‌ لێوەكانمت پێ ببەخشم

مەرگ لە گوندیدا دەسووڕێتەوە

نەبادا بتبا  .

(37)

ئەی بەهار !

دار هەنار گوڵی دەركردووە

من لە باخچەی خۆمدا

هەناری سنگم

بۆ خۆشەویستی دوورم هەڵدەگرم  .

(38)

لەپێشدا ئامێزم تێوەرێنە ، بۆ من بە !

پاشان دەتوانی

بە دەوری ڕانە مەخمەرییەكانم

بخوولێیتەوە  .

(39)

تەمەننا دەكەم

داوەتی ماڵێمان بكرێ‌

تا لێوی تەڕی خۆمی بدەمێ ‌ .

(40)

گەر نەتدەزانی دڵداری بكەی

دڵی نووستوومت

بۆ بێدار كردەوە ؟

(41)

نیوە شەو داهات

تۆ هێشتا نەهاتووی

پێخەفم گڕیان گرتووە

دەمسووتێنن  .

(42)

وەرە خۆشەویستم خێراكە !

ئەسپە بژ زەردەكەی دڵم تێركە

جڵەو ماندووی كردووە  .

(43)

خوا هەموو چەشەیەكت لە سەفەرێ‌

لێ‌ حەرام كا

ئەی ئەوەی

بەجێت هێشتم و

مەحروومت كردم لە چەشە  .

(44)

جوانم و لە تەكتدام

باوەشت بۆ دەكەمەوە و

دەممت دەدەمێ‌

تۆیش وەك ترسنۆكان

خەو دەتباتەوە  .

(45)

دەستەخوشكەكانم ،

خۆشەویستییەكی نوێ‌ دەچنن

منیش خەرقەی حەزێكی كۆن

پینە دەكەم  .

(46)

خۆت بكە بە سواڵكەر

خۆت بكە بە گێل و

وەرە ژوانی من

كەس ناتوانێ‌

ڕێ‌ لە دیندارێكی وێڵ بگرێ ‌ .

(47)

وەرە ماچم كە !

گوێ‌ بە هیچ مەترسییەك مەدە  ..

دەتكوژن ؟

ئەوانە كێن ؟

لەو مەرگە خۆشتر

پیاوان فیدای

چاوجوانان بن  .

(48)

گەر گەرمایی باوەشی منت دەوێ‌

ژیانت بخەرە مەترسییەوە

ئەوەی دەیەوێ‌

سەری خۆی بپارێزێ‌

ئامێز لە تۆز و خۆڵ وەردێنێ‌

نەك خۆشەویستی  .

(49)

ئەگەر دۆستێكی پیر بگری

شەو

بە كێشانی نەخشەی پڕۆژان

بەسەر دەبا

لەگەڵ گەردی بەیانیشدا

بە كەڵ دەبێ ‌ .

(50)

هەیە سوێی دەبێتەوە

چركەیەك بمبینێ ‌ ..

هەیشە لەسەر جێ‌ بەرم دەداتەوە

بە بیانووی ئەوەی خەوی دێ ‌ .

(51)

بە خەندەیەكم سەرخۆش دەبی

داخۆ ئەگەر دەممت بدەمێ‌

چیت لێ‌ دێ ‌؟

(52)

كەڵەشێر بانگت دواخە !

من ئەوەتا تازه‌

چوومەتە ئامێزی خۆشەویستەكەم  .

(53)

باوەشم دە !

لە ئامێزێم وەربێنە

پاشان ڕووت وەرگێڕە و

هەموو خاڵەكانم یەك یەك ماچ كە !

(54)

قەدەر مێردێكی مناڵی پێ بەخشیم

مناڵێك چاوم لێی بێ‌

بەڵام خودایە

كە گەورە و بەهێز دەبێ‌

من پیر و كەنەفت دەبم  .

ژنانی ئه‌فغان و به‌ نیقابكردنیان

(55)

ئەی ئادەمیزادە دڵڕەقەكان !

دەبینن پیرێك

ڕامدەكێشێتە سەر پێخەفەكەی

كەچی دەپرسن

بۆچی دەگریم و

پرچم دەڕنمەوە  .

(56)

خودایە !

شەوێكی تاریكی دیم پێ ببەخشە

ئەوە دیسان

لەسەر پەنجەی پێیەكانم

وەستاوم دەلەرزم

چوون ناچار كراوم

بچمە سەر جێیەك ڕقم لێیەتی  .

 (57)

دوێنێ‌ شەو

لە باڵ خۆشەویستەكەم بووم

ئای لەو ویساڵەی دووبارە نابێتەوە

وەك خرینگەی ئاڵتون

تا شەو تەواو بوو

لە باوەشیدا دەنگم دەدایەوە  .

(58)

خۆشەویستم لێم نزیك بەوە !

گەر لە شەرمان ناتوانی

دەستم بۆ بێنی

من ڕاتدەكێشمە باوەشم .

(59)

وەرە ماچم كە .. باكت نەبێ‌ !

گەر كوشتیانی گرینگ نییە

پیاوە ڕاستینەكان

هەمیشە لە پێناوی حەزێكی جوان

شەهید دەبن  .

(60)

بە زامی تفەنگێكی دۆزەخییەوە

گەڕایەوە

برینەكانت تیمار دەكەم و

لێوەكانمت دەدەمێ ‌ .

(61)

خۆشەویستم ، چیاكان

لە ئالی دین

بە دیقەت بڕوانە مانگ !

دەمبینی

بەسەربانەوە چاوەڕێتم  .

(62)

ببە بە مریدی باوكم

ئەو وانەت دەدا

منیش ژیانت فێردەكەم  .

(63)

پرچم كرد بە كەزی

بەڵام كرانەوە ..

بێگومان ئەمە نیشانەیە

خۆشەویستم كە ئێستا لە سەفەرێیە

مەترسییەكی هاتووەتە پێش

خوایه‌ بیپارێزی  !

(64)

كە بە نیگایەكی مەست لێت دەڕوانم

لە چركەیەكدا دەبیتە خۆڵەمێش  .

(65)

بە خەندەیەكم سەرخۆش بووی

گەر لێوەكانمت بدەمێ‌

شێت دەبی  .

(66)

پرچی سەر هەنیەم لادە و

خاڵی درەوشاوەم ماچ كە !

میوەی بەهەشتە

بە درێژایی ژیان

مۆری بەختە  .

(67)

خودایە چیم لێ دەكەی !؟

هی دی گوڵی پشكووتوون

كەچی منت

بە چرۆیی هێشتووەتەوە  .

كیژێكی په‌شتونی – ئه‌فغانستان

(68)

لە بەدبەختی خۆی

دوێنێ‌ شەو نەهات

بەدرێژایی شەو بە تەنێ‌ بووم

لە سەربان وەستابووم  .

(69)

پاڵ كەوتووم

دەمەوێ‌ لە ئامێزی بگرم

بەڵام خۆشەویستم

ترسی هەیە

(گولەی پیس) بێدار بێتەوە  .

(70)

بەهار داهات

گەڵا بەسەر قەدانەوە

شین دەبن ..

لێ‌ لە وڵاتی مندا

درەخت قەدیان

لەژێر لێزمەی گوللەی

دژمناندا ون كردووە  .

(71)

خودایە دەتوانی هەر لە ئێستاوە

كوێرم بكەی

خۆشەویستم ڕۆیی

نامەوێ‌ سیمای ئەوانی دی ببینم  .

(72)

خوشكینە !

لە دووان كامیان هەڵبژێرم ؟

پرسە و مەنفا

پێكەوە دێنە ماڵم  .

(73)

(گولەی پیس) هیچ ناكا

نە خۆشەویستی ، نە شەڕ

ئێواران كە سكی پڕ دەكا ، ڕادەكشێ‌

تا بەیانی پرخە پرخیەتی  .

(74)

چۆن بەو مانگەشەوە هاتی

تۆ وەك دار چنار بڵندی

لە كوێندەرێت بشارمەوە  .

(75)

وەرە خۆشەویستم !

بە سنگمەوەت بنێم

من ڕووەكی لاولاوی خاوم

ئەوەی بەم زووانە

پاییز دەیبا  .

(76)

خودایە

گەنجییەتیم بێهوودە چوو !

پیاوی قۆز و سەنگین

لە پێناوی مندا دەجەنگن

بووم بە بكوژیش  !

(77)

باوكە

منت فرۆشتە پیاوێكی پیر

خوا ماڵت كاول كا

خۆ من كچی تۆ بووم  .

(78)

خوشكان كە پێكەوە دادەنیشن

هەمیشە ستایشی براكانیان دەكەن

براكان كە پێكەوە دەبن

خوشكیان دەفرۆشنە ئەوانی دی  .

(79)

خوا تاڵیبان و شەڕەكانییان لەناو با

كە ژنانی ئەفغانستانیان

كردە بێوەژن و لەشفرۆش  .

(80)

خوا كۆشكی سپی بڕوخێنێ‌

ئەو پیاوە لە بێن بەرێ‌

موشەكی ئاراستەكراوی نارد

وڵاتەكەم بسووتێنێ ‌ .

(81)

بوش

بە ئۆتۆمبێلە گوللەنەبڕەكەت مەنازە !

بۆمبای ئاراستەكراوی من

لە دوورەوە دەیتەقێنێتەوە و

پارچە پارچەی دەكا  .

(82)

دەستت باوێ‌ ناو كراسەكەم

یاری بەو هەنارە سوورەی بكە

لە هەناری  قەندەهارێ (*)

(*) ماوەیەك لەمەوبەر (20) پارچەی دیكەم لەم شیعرانە بە پێشەكییەكی كورتەوە بڵاوكردەوە بەم هەشتا و ئەوەندەی ئێرە دەگاتە ئەوەی لە سەت پارچە تێبپەڕێ‌ ، كە لە سەرچاوەی جیاجیاوە كراون بە كوردی – به‌ نموونە سەیری ئەم سەرچاوانەی خوارەوە بكە:

2-    http://thaqafat.com/2016/04/30956

 

 

تایبه‌ت به‌ كولتور مه‌گه‌زین – بیروڕاكانی بابه‌ت و ڕێنوس خاڵبه‌ندی تایبه‌ته‌ به‌نوسه‌ر خۆی. كولتور مه‌گه‌زین. ته‌نها دانانی لینكی بابه‌ت ڕێگه‌پێدراوه‌. هه‌موو په‌ره‌گرافێك و پۆستكردنێك بێ دانانی لینك و ناوی نوسه‌ر و گۆڤاره‌كه‌ دژی یاسای كۆپی ڕایته‌ و لێپێچینه‌وه‌ی یاسایی له‌ دوایه‌. ‌