ئاساییش وەك پرەنسیپی بونیادیی دەوڵەتی مۆدێرن، سەرهەڵدانەكەى دەگەڕێتەوە بۆ لەدایكبوونی دەوڵەتی مۆدێرن. هۆبز پێشتر ئاساییشی دژ بە ترس زەق كردبووەوە، بۆیە دەیگوت ترس تاكە هۆكارە وادەكات مرۆڤەكان بەیەكەوە بچنە ناو كۆمەڵگا و لەوێدا پێكەوە بژین. بەڵام ئەوە لە سەدەی هەژدەهەمدا بوو بیری ئاساییش پەرەی پێدرا و هاتە مەیدانەكەوە. میشێل فوكۆ، لە وانەیەكی بڵاونەكراوی ساڵی 1978دا لە كۆلیژ دو فرانس، باسی ئەوە دەكات كە چۆن پراكتیكی سیاسیی و ئابووریی فیزیۆكراتەكان دیسپلین و یاسا وەك ئالییەتەكانی حوكمڕانی دژ بە ئاساییش زەق دەكەنەوە.
تۆرگۆ و كوێسنی وەك دوو دەسەڵاتداری فیزیۆكراتی، هەرگیز نەیانویستووە ببنە ڕێگر لەبەردەم برسێتیی و ڕێسا و ڕێكخستنەكانی بەرهەمهێناندا، بەڵكو زیاتر ویستوویانە سەرەتا پەرەسەندنەكەی خۆیان پەرەپێبدەن و پاشان داوای حوكمڕانی و “پاراستن”ی دەرەنجامەكانیان دەكرد. كاتێك دەسەڵاتێكی دیسپلینكەر ناوچە و قەڵەمڕەوەكانی خۆی جیادەكاتەوە و دایدەخات، ئەوا پێوەرەكانی ئاساییش بەرەو فراوانبوون و بەجیهانیبوون هەنگاو هەڵدێنن؛ لەكاتێكدا یاسا دەیەوێت خەریكی ڕێگریكردن و دەستنیشانكردن و ڕێكخستن بێت، كەچی ئاساییش دەیەوێت تەداخول و دەستێوەردان لە پێشكەوتنی ئەو پرۆسانەدا بكات تاكو بەئاسانی ئاراستەیان بكات. بەكورتی، دیسپلین دەیەوێت نەزم بەرهەمبهێنێت، [لە بەرانبەردا][1] ئاساییش خوازیاری ڕێكخستنەوەى ناڕێكی و نەزمی تێكچووە. بۆیە پێوەرەكانی ئاساییش تەنها دەتوانێت لەنێو سیاق و زەمینەى ئازادیی ترافیك (هاتوچۆ)، بازرگانی، و داهێنانی فەردانیدا ئیشی خۆى بكات، فوكۆ ئەوەمان بۆ دەردەخات كە پەرەسەندنی ئاساییش و پەرەسەندنی لیبراڵیزم هاوزەمان بەیەكەوە دەركەوتوون.
ئەمڕۆ ئێمە دەزانین تا دواسنووری [لۆژیكی خۆى] و بەشێوەیەكی تەواو مەترسیدارانە پەرەسەندنی بیری ئاساییش سەریهەڵداوە. بەهۆى نەزۆكبوون و ناكارابوونی هێواشی سیاسەت و تەسلیمبوونێكی بەرفراوانی ئەرك و وەزیفە نەریتییەكانی دەوڵەت، ئاساییش وەك پرەنسیپی بنچینەیی چالاكیی دەوڵەت خۆى دەسەپێنێت و خۆى زەق دەكاتەوە. ئەو شتەى تاكو نیوەى یەكەمی سەدەى بیستەم وەك یەكێك لە پێوەرە یەكلاییكەرەوەكانی بەڕێوەبردنی گشتی بەكاردەهێنرا، ئەمڕۆ بووە بە تاقانە پێوەری ڕەوایەتیی سیاسیی. بیری ئاساییش مەترسی و ڕیسكێكی جەوهەری تیادایە. دەوڵەتێك ئاساییش تاقە ئەرك و ڕۆڵ و هەروەها [ئاساییش] سەرچاوەى شەرعییەتەكەى بێت، لە ئۆرگانیزمێكی ناسك و شلۆقە؛ دەوڵەتێكی ئاوا هەمیشە لەلایەن تیرۆریزمەوە دەوروژێت و هەڵدەچێت و [پاشان] خۆیشی دەبێت بە [دەوڵەتێكی] تیرۆریستی.
نابێت ئەوە لەبیر بكەین كە یەكەم گەورە ڕێكخراوی تیرۆر، لەدوای جەنگ، Organisation de l’Armèe Secréte (OAS) [واتا: ڕێكخراوی سوپای ئاساییش] بوو، كە لەلایەن ژەنەڕاڵێكی فەڕەنسییەوە دامەزرابوو، ئەو [ژەنەڕاڵە] خۆى بە كەسێكی نیشتمانپەروەر دەزانی و لەسەر ئەو باوەڕە بوو كە تیرۆریزم تەنها وەڵامی دیاردەیەكی پارتیزانیی بوو لە جەزایر و هیندۆچینیا [وڵاتانی بروما، لاۆس، تایلەند، كەمبۆدیا، ڤێتنام و مالیزیا]. كاتێك سیاسەت، ئەو ڕێگایەى تیۆریزەكەرەكانی سەدەى هەژدەهەم وەك “زانستی بەڕێوەبردنی شار یان كۆمەڵ[پۆلیس لە هەردوو مانای شار و پۆلیسدا]” (Polizeiwissenschaft) دەركیان دەكرد، ئەوا خۆى بۆ سەر ئاستی پۆلیس نزم دەكاتەوە، جیاوازیی نێوان دەوڵەت و تیرۆریزم دەكەوێتە بەردەم هەڕەشەى بزربوون و لەناوچوونەوە. لەكۆتاییدا، ڕەنگە دەرەنجامی ئاساییش و تیرۆریزم فۆرمێكی تافانەى سیستەمێكی كوشندە بێت، كە پاساو و شەرعییەت بۆ كار و كردەوەكانی یەكتری دەهێننەوە.
مه‌ترسی یان ڕیسكەكە تەنها بریتی نییە لە پەرەسەندن و پێشكەوتنی شاراوە و نهێنیی دوو دژ و نەیار، بەڵكو لە هەمانكاتدا بریتییە لەوەى گەڕان بەدوای ئاساییشدا جەنگێكی ناوخۆیی جیهانی لێدەكەوێتەوە كە هەموو بەیەكەوەژیانێكی مەدەنییانە دەكاتە شتێكی مەحاڵ و ناقابیلی وێناكردن. لەم بارودۆخە نوێیەدا كە لە كۆتایی فۆرمی كلاسیكی جەنگی نێوان دوو دەوڵەتی حاكمەوە دروستبووە، بەڕوونی دەردەكەوێت ئاساییش ئامانجی خۆى لە بەجیهانیبووندا دەبینێتەوە و پێیدەگات: ئەمە ئایدیایەكی نوێی گەردوونی نەزم و ڕێكخستنە كە لەڕاستیدا خراپترین و بەدترینی هەموو بێ نەزمی و ناڕێكییەكانە. بەڵام لێرەدا بەر مەترسییەكی دیكەش دەكەوین. لەبەر ئەوەى بەردەوام پێویستییان بەوە هەیە بگەڕێنەوە بۆ دۆخی نائاسایی state of exception، ئەوا پێوەرەكانی ئاساییش كۆمەڵگا بەرەو لەسیاسەتداماڵینێكی بەردەوام دەبات و [لەبنەڕەتدا] بەم ئامانجەشەوە كاردەكات. ئەمجۆرە درێژبوونەوەیە وادەكات ئەوان چیتر نەتوانن لەگەڵ دیموكراسیدا بگونجێن.
پێداچوونەوە بە چەمكی ئاساییش وەك پرەنسیپی بنچینەیی سیاسەتی دەوڵەت، یەكێكە لە گرنگترین پێداچوونەوەكان و بگرە گرنگترینیشیانە. سیاسەتمەدارە ئەوروپی و ئەمریكییەكان لە دواجاردا دەبێت ئاگاداری دەرەنجامە كارەساتبارەكانی بەكارهێنانی ناڕەخنەیی گشتی و فراوانی ئەم فیگور یان ڕووخسارەى بیركردنەوەیە بن. ئەمە بە مانای ئەوە نایەت كە نابێت چیتر دیموكراسییەكان بەرگری لەخۆیان بكەن: بەڵام لەوانەیە كاتی ئەوە هاتبێت بەرەو ڕێگریكردن لە ناڕێكی و بێ نەزمی و ڕێگریكردن لە كارەسات هەنگاو بنێین و كار بكەین، نەوەك تەنها دوای ڕووداوەكان هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنیان بدەین. ئەمڕۆ هەموو جۆرە پلانێك هەیە بۆ دۆخە لەناكاوەكانی (وەك ژینگە، پزیشكی و سەربازی)، بەڵام هیچ پلانێكی سیاسیی بۆ ئەم كێشانە بوونی نییە. بەپێچەوانەوە، دەتوانین بڵێین ئەمڕۆ سیاسەت تەنها و بەشێوەیەكی شاراوە كار بەرەو بەرهەمهێنان و دروستكردنی دۆخە لەناكاوەكان دەكات. سیاسەتی دیموكراسییەكان ئەمڕۆ ڕووبەڕووی ڕۆڵ و ئەركی خۆی كراوەتەوە تاكو بەر بە پەرەسەندن و فراوانبوونی ئەم دۆخانە بگرێت، كە ڕق، تیرۆر، و وێرانكردن دروست دەكەن و نەك ئەوەى خۆى بۆ ئەو ئاستە داببەزێنێت كە دوای ڕووداوەكان هەوڵی كۆنتڕۆڵكردنیان بدات.