بۆدای جارەکێ پتاتەکا رزی کرە د بەریکێن شاگردێن خوە دا، گۆتێ؛ بلا ئەو پتاتا رزی بۆ ماوەیێ ھەفتییەکێ د بەریکێن ھەوە دا بیت، پشتی بۆرینا ھەفتییەکێ ھەمی قوتابی تورە و پەریشان بوون، ژبەر بێھنا نەخۆشا پتاتێ،کا چاوا بێھنا نەخۆشا پتاتێ نەھێلایە بۆ ماوەیێ ھەفتیەکێ ئارام ببن.
بۆدای گۆتە وان؛ سەیرە مرۆڤ بۆ ماوەیێ ھەفتیەکێ نەشێت ھەدارا بێھنا پتاتەکا گەنی بکەت، لێ چاوا مرۆڤ دشێت چەندین سالان، کەربێ د ناخێ خوە دا بەرامبەر کەسەکێ ھەلبگریت، سەیرە مرۆڤ نەشێت خوە ل بەر پتاتەکا گەنی بگریت، لێ دشێت خوە ل بەر وێ ھەمی گەنیبوونا ناخێ خوە بگریت! مرۆڤ نەشێت ئارام بیت، ھەتا وێ کەربا گەنی د ناخێ خوە دا تافیل نەکەت.
مرۆڤێ کەربێ د ناخێ خوە دا پەروەردە بکەت، ھەردەم ئێك وێنە بۆ یێ بەرامبەر ھەیە، ئەو ژی بریتی یە ژ وێنەیەکێ ئەھریمەنی بۆ یێ بەرامبەر، ئانکۆ کەرب یێ دی ھەردەم وەکو ھەرەشە ل سەر خوە دزانیت، ھەمی کەربەك ژی د راستا یێ دی دا بچووکرنا مرۆڤی یە د زەمەنێ بۆری دا، شەحنکرنا مرۆڤی یە ب حوکمێن پێشوەخت، مرۆڤ خوە ژ وی مافی تەلاق ددەت، ببیتە تویەکێ نھا و یێ دی وەکی نھا ھەی حوکمی ل سەر بدەت، ئەو کەربا مرۆڤی ژ زەمەنەکێ دیارکری ژ یێ دی ھەلگرتی، مرۆڤ ھەر دمینیتە دوی زەمەنی دا، واتە کەرب قەتیسکرنە د زەمەنێ بۆری دا، بێی کو ئاورییەکێ د زەمەنێ نھا دا بدەی.
ب گۆتنەکا دی، کەرب درەوینە و مرۆڤی دخاپینیت، ژبەرکو ڤەقەتاندنا مرۆڤی یە د نوکە دا بژیت، کەرب وەھا دکەت مرۆڤ خوە خالیبکەت ژ ڤیانێ و خوە تژیبکەت ژ کەربێ، واتە کەرب چەند جھێ خوە د ناخێ مرۆڤی دا بگریت، ھندە ڤیان مشەخت دبیت، مرۆڤێ کەربێ د ناخێ خوە دا پەروەردە بکەت، ژوێ پرۆسەیا خوەنیاسینا سۆکراتی دویر دکەڤیت، ب قەدەر وێ ژ وێ پرۆسەیا نیاسینا یێ دی یێ تودوروف دویردکەڤیت، مرۆڤ دکەڤیتە ل ژێر دەستھەلاتا کەربا خوە و نەشێت بیتە خوە و پشکەکا وێ دەستھەلاتێ دژی یێ دی ژی بکاردئینیت، ژبۆ کۆ ئەو ژی نەبیتە خوە، کەرب د بنگەھ دا پرۆسەیا نەھێلانا مرۆڤی یە، ژبۆ کۆ نەبیتە خوە، ھەڤدەم ناخوازیت کەسێ دی ژی نەبیتە خوە.
مخابن نھا کەرب و کین د جڤاکێ کوردی دا گەھشتییە ئاستەکی، د شاھیان ژی دا کۆ جھێ ڤیانێ و کەیف و گرنژینێ یە، کەرب ژێ بەرھەم دھێت، ئەوا د ھەیامێن بۆری دا رویدای، تنێ بوویەر نەبوویە، بەلکو پرە ژ رەھەندێن ڤەشارتی، کا کەرب تا چ ئەندازە ئەڤ جڤاکە داگیرکری یە، د وێ بوویەرێ دا کەرب بەرجەستە بوو، لێ چەند کەرب مرۆڤێن ڤی جڤاکی نخافتی یە و ھێشتا ئاشکرا نەکری یە؟ ئەگەر ئەو کەربە ھەمی بەرجەستە ببیت، بێ گومان دێ بیتە کۆمارا ترسێ یا سەنعان مەکیە، ئەوا ھەمی دژی ئێك، د وێ بوویەرێ دا کەربا د ناخێ بکوژی دا ھند گەشەکر دەربازی لڤینێ بوو، دەما کەربا ناخێ مرۆڤان ئاشکرا دبیت، ب ھێسانی دبیتە بکوژێ یێ بەرامبەر.
جۆرج ئوروێل د رۆمانا (١٩٨٤) دا، د پشکا ئێکێ دا بەحسا ھەفتیەکێ دکەت ب (ھەفتیا کەربێ) ناڤ دکەت، کا چاوا د ڤێ ھەفتییێ دا ھەمی وەلاتی پشکداری نەفرەتکرنا کەسەکی دبن، جڤاکێ مە ھەمان جڤاکێ ھەفتییا ئێکێ یە، د رۆمانا جۆرج
ئۆروێلی دا ب تەنێ ھەفتیەك ھەیە بۆ کەربێ، لێ د جڤاکێ مە دا ھەمی رۆژ کەرب و کینن، ھەمی مرۆڤ پشکدارن د نەفرەتکرنا ھەڤدو دا، ھەرکەسێ وەکی مە ھزرنەکەت یان وەکی مە نەبیت دکەڤیتە بەر رەحما کەرب و کینا مە، د رۆژگارێن دیرۆکی دا ڤی جڤاکی حەوش نەبوون، ھندی ڤیان بۆ یێ دی ھەبوو، ل شوینا حەوشکا حەودێن گولان ھەبوون، ب خەمئافرین ڤە نھا ل جھێ حەوتکێن گولان یێ دیواران دناڤبەرا خوە و یێ دی دا بلند دکەن، ژ ئەنجامێ بلندکرنا دیواران خوە د یاریێن تاپاپێ یێن مە ژی دا ب خوینەلۆکی ب داوی دھێن، کەرب د جڤاکێ مە دا گەھشتییە ئاستەکی شۆفێرێن تەکسیێن کەڤن و یێن نوو کەرب ژ ھەڤدو ڤەدبن، ڤێ حزبێ کەرب ژ وێ حزبا ھە ڤەدبن، ڤی باژێری کەرب ژ وی باژێرێ ھە ڤەدبن، کەرب وەسا لێھاتییە گەلەك جاران دو ئاخفتن و زرینا کەرەکی بەسە ژبۆ کو ببینە بکوژێ یێ بەرامبەر، کەرب چەند تۆخ بیتن، ھند دیوار دێ بلند بن، چەند دیوار بلند بن ژ ئالیێ مەتریالی، ھندە کەرب ژ ئالیێ سایکۆلۆژی گەشە دکەت، ھەر ب ھەروە نەبوو دەما دیرۆكنڤێس دبێژن: ئەو ئمپراتۆرێ بریارا چێکرنا دیوارێ چینێ دای، ھەمان ئمپراتور بوو ئەوێ فەرمانا سۆتنا پەرتووکا ژی دای، ژ ئەنجامێ بلندکرنا دیواران زانکۆ و قوتابخانەیێن تایبەت دروست دبن، کو پرانییا جاران ب چاڤێ بەربەر و نە شارستانی تەماشەی قوتابیێن کۆلیژ و قوتابخانەیێن گشتی دکەن، سڤك تەماشەکرنا یێ دی ژ ڤەرێژا کەربێ یە.
ئیرۆ ئەم د رەوشا نەفرەتکرنا ھەڤدو دا دژین، ھەمی مژیلی شکاندنا ھەڤدو نە و چێژێ ژ ئازاردانا ھەڤدو دبینین، بنێرە فیسبۆك و ئێنستاگرامێ کوردی نھا د ھەر پۆست و چالاکییەکا دھێتە وەشاندن پرن ژ کەربێ، ئەڤ مەیلا تاکێ کورد ژبۆ سیاسەتێ و دەستھەلادارییێ، دۆخەکێ سایکۆلۆژی د پشت رایە، دخوازیت بیتە دەستھەلادار ژبۆ کۆ وێ کەربا د زەمەنەکێ دیارکری دا دژی یێ دی راکری ب دارێژیت، پەیامەکێ بگەھینتە یێ دی، کو ئەز ژی نھا مەزنم و بھێزم، دێ وان تولان ژ تەڤەکەم یێن دەما ئەز نە دەستھەلادار تە دژی من کرین، لەورا ژی رۆژانە ژ حزبەکێ تەڤلی حزبەکا دی دبن، مەیلا مرۆڤێ کورد ژبو خێل پەرستییێ ژی ھەمان رەوشا سایکۆلۆژی ل پشتە، واتە دخوازیت ژ کەربەکا فەردی دەربازی کەربەکا گرۆپی و جەمعی بیت، ژبەرکۆ ئەو گرۆپە یان ئەو خێلە گەشەیێ ب وێ کەربا سایکۆلۆژی ددەت ئەوا دژی یێ دی ھەی، ل دونیایا سەدەیێ ٢٠ێ، کەس ھندی (ھێتلەری) مامۆستا و ھوستایێ کەرب و کینێ نەبوویە، کەرب ژ رەگەزێ ئاری، کەرب ژ یێ یەھودیان، کەرب ژ قەرەچان و کێم ئەندامان، د واقعێ مەیێ نھا دا ژی د ھەمی کار و لڤین و کریارێن مە دا، ھێتلەرەکێ بچویك وجودا هەبوونا خوە ھەیە، ھێتلەرەکێ رەمزی ئامادەییا خوە ھەیە، د ھاژۆتنا ترۆمبێلێن مە و پەیاسێن مە و روینشتن و خوارن و ڤەخوارنێن مە دا ھێتلەری وجودەکا رەمزی ھەیە، ئەرێك فرۆم دەما بەحسا کەساتییا ھێتلەری دکەت ب کەساتیەکا ئازەردەر و ئازارچێژ دەتە دیارکرن، ھەمان دۆخێ سایکۆلۆژی نھا د کەساتییا کوردی ژی دا ھەیە، لەزەتێ ژ کەرب و ئازاردانا یێ دی دبینیت، ھەڤدەم لەزەتێ ژ کەرب و ئازاردنا خوە ژی دبینیت، لەورا مرۆڤێ کورد دەما سەردەست و بلند دبیت، دبیتە ئاغا و دەما دھێتە خوار و ژێر دەست دبیت، دبیتە کویلە و خولام، ئانکو ھەم دخوازیت ئەو بندەستێ ئێکێ بیت، ھەڤدەم دخوازیت ئێك ژی بن دەستێ وی بیت.
کەرب د جڤاکێ کوردی دا ب تەنێ د ئاستێ نڤیسین و ئاخفتن و رەفتارێن مرۆڤان دا نەمایە، بەلکۆ دەربازی گرۆپ و سازیان بوویە، ئانکۆ کەرب ل ڤێرێ ژ سایکۆلۆژیایێ دەربازی ئایدۆلۆجیایێ دبیت، ب گۆتنەکا دی گرۆپەك دەما ژ کەربەکا سایکۆلۆژی ژ دایك دبیت، ب ئایدۆلۆژیکرنێ گەشە دکەت، واتە ژبۆ کۆ مرۆڤ تەڤلی گرۆپی بیت، پێدڤی ب زانست و مەعریفە و تێھزرکرنێ نینە، بەلکۆ پێدڤی ب کەربێ یە، چەند ئەو کەربا خوە پتر بەرجەستە بکەت، پتر د وی گرۆپی دا دھێتە قەبوولکرن، چەند کەربا خوە ل ھەمبەری وی کەسی یان وێ فکرا ئەڤ گرۆپە ژبۆ دژایەتیکرنا وی دروست بووی پتر دابرێژیت، زێدەتر د وی گروپی دا دبیتە ئەندامەکێ کارا، واتە میتودێ کارکرنێ بەس کەربە، کەربەك دەربازی سنۆرێ ئایدۆلۆژیکرنا کەربێ دبیت، ل ڤێرێ ھەڤرکی یا ھزری بەرھەم ناھێت، بەلکۆ ھەڤرکییا کەربێ بەرھەم دھێت، ئەڤ چەندە د ھەیامێن بۆری دا ب زەلالی ل دەڤ وان گرۆپان دیاربوو، ھەم ل دەڤ وان گرۆپێن کۆ گوایە تەعبیرێ ژ حەقیقەتا رەھایا دینی دکەن، ھەم ژی ل دەڤ وان گرۆپێن ھوسا خوە ددەنە دیارکرن کو یێ دەربرینێ ژ روحا رەھایا پێشکەفتن و زانینا دونیایێ دکەن، د ئەنجام دا گرۆپێن دینی ل شوینا مژارێن (رەخنەیێ، ڤەکرنا ئەقلی، روحانیکرنا دینی) بەحس بکەن، ب تەنێ کەرب بەرھەم ئینا، گرۆپێ دن ژی ل شوینا بچوکترین تیۆریێن زانستی و فکری تەفسیر و شرۆڤە بکەن و ژبۆ واقعێ مە وەربگێرن، ب تەنێ کەرب بەرھەم ئینا! ئەو مژار و بابەتێن ئەڤ جوینە گرۆپە بەحس دکەن، پرن ژ رەھەندێن سفکاتیکرن و ترانەپێکرنێ، مژارێن ئەڤە بەحس دکەن، ژبۆ ھندێ نینە ئەو مژارە ببیتە کەرەستەیەك بۆ ھزرکرنا وان یا تایبەت و ئاسۆیێن نوو بدەنە مژارێ، بەلکو بەحسکرنا مژارێ ئارمانجەکا دی ھەیە، واتایێن دێ یێن رەمزی د پشت را ھەنە، ئەو ژی بریتی یە ژ بریندارکرنا یێ دی و دوبارە ئابدێتکرنا وێ کەربا د ناخێ خوە دا ھەلگرتی، واتە مژارێن ئەڤ گرۆپە بەحس دکەن ژبۆ بەرفرەھکرنا بیاڤێ رۆشنگەرکرنێ نینە، بەلکۆ ژبۆ پتر کوورکرنا برینێ یە، د ڤێ ھێلێ دا کەرب دبیتە ژێرخانەیەك نەست و هەستێ ڤی گرۆپی ل سەر دھێتە ئاڤاکرن.
گریکییان دو جورێن کەربێ ژ ھەڤ جودا دکرن (کەربەکا ئاسایی) و (کەربەکا نەخۆش) جۆرێ ئێکێ گریکی یان دگۆت؛ جۆرەکە ژ حەزژێکرنێ یان رەھەندەکێ حەژێکرنێ ھەیە، لەۆرا دگۆت ئەگەر کەربێن مرۆڤی ژ تشتەکێ ڤەنەبن، مرۆڤ نەشێت ژ تشتەکێ دی حەز بکەت، جۆرێ دی یێ کەربێ (کەربا نەخۆش) ئەڤ جورە دوورە ژ ھەمی رەھەندێن حەزژێکرنێب دیتنا من کەربێ ئێك ناڤ و نیشان ھەیە، ئەو ژی (کەربە) ئەڤا گریکییان دگۆت؛ کەربا ئاسایی جۆرەکێ رەواتیدانێ یە ژبۆ بەردەوامییا کەربێ، یێ بێ کەربا کەسەکێ دی نەشێت، ژکەسەکێ حەز بکەت، یان بێ رەھەندێن کەربێ، نەشێت رەھەندێن جوانی و حەزکرنێ قەبوول بکەت، ژبلی نەخۆشیەکا کوژەکا سایکۆلۆژی و خوەپەرستییێ تشتەکێ دی نینە، ئەم دشێین بەرھنگارییا ھەمی ستەم و زۆرداری و ھەڤرکییەکێ بین بێی کەرب، کەرب نەیارێ لۆژیکی یە، کەرب گێمارا روحێ یە، کەرب ناخێ مرۆڤان گەنی دکەت، خوەزیێن وی یێ ناخێ خوە تافیل کری ژ کەربێ، خوەزیێن وی یێ کەربا چ کەسان نەھێلایە د ناخێ خوە دا.
ته‌نها دانانی لینكی بابه‌ت ڕێگه‌پێدراوه.