ئالان بادیو سەبارەت بە ژیل دولوز؛
” دولوز وەك هەر فەیلەسوفێكی گەورە و مەزن بە تاق و تەنیا جەمسەرێك بوو بۆ خۆی و لە خۆیدا.”
ئەوەی گرنگە و بە هەند وەردەگیرێت، ئەوەی لە ناو پتەویی پەڕگیریی پێكهێنان و دروستكردنە چەمكاندنەكەیدا دەبێت ئەژماری بكەین؛ دولوز جەمسەرێكی سەربەخۆ بوو لە بەرانبەر تەواوی جەمسەر و بلۆكەكانی بیروڕا و دیدگای فەلسەفیدا، ئەو بیرو ڕا و دیدگایانەی تەواوی كێڵگەی ڕووناكبیرییان مۆنۆپۆڵ كردبوو، باڵیان بەسەردا كێشا بوو بە درێژایی ساڵانی شەست و هەشت و لە ساڵانی شەستەكانەوە. ئەو، دولوز نە فینۆمینۆلۆگ بوو، نە بونیادگەر بوو، نە هایدیگەری، نە هێنەرو هاوردەی فەلسەفەی ئەنالیتیكی ئەنگلۆ ساكسۆن بوو، نە نیو هیومانیستێكی لیبراڵ و ئازادیخواز بوو (نیو كانتییەك نەبوو). ئەوەی دەتوانین بیڵێین لە ناو وڵاتە دێرینەكەی خۆماندا كە هەموو شتێك بە شێوەیەكی سیاسی بڕیاری لە سەر درابوو، پێشوەخت یەكلاكرابووەوە: دولوز لە هاوڕێیانی پارتی كۆمۆنیستی فەڕەنسی نەبوو، چاكسازێكی لینینیستی نەبوو، پێغەمبەرێكی پەشیمانی پاشەكشەی سیاسەت نەبوو، مۆرالیستێكی مافەكانی مرۆڤی ڕۆژئاوایی پرشنگدارو گەشاوە نەبوو. وەك هەموو فەیلەسوفێكی گەورەو مەزن، بە تەواویی و بە كامڵی هاوڕێ و هاوشان بوو لە گەڵ ئەریستۆكراتیزمی فكرو بیركردنەوەیدا، لە گەڵ پرەنسیپە نیتچەییەكانی هەڵسەنگاندن و نرخاندنی هێزی چالاك و ئەكتیڤ، دولوز پێكهێنەرو خولقێنەری جەمسەرێكی تایبەت بوو بە خۆت.
ئالان بادیۆ، دولوز ”دەنگدانەوەی” بوون.
ڤێرتوێل/ئەكتوێل
بادیۆ سەبارەت بە دولوز شتێكمان بە ڕوونی پیشان دەدات، شتێك لەناو پرس و پرسیاری ئیمانانسی ڕادیكاڵدا L’mmanence radicale،
بۆ بادیۆ، دولوز لە پرۆژەكەیدا ئەم ئیمانانسە ڕادیكاڵەی خولقاندووە. ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ هۆكارێكی زۆر ئاسان كە؛ فەلسەفەی فرەیی و جیاوازی لە تەواوی پرۆژەكەیدا سەرقاڵی یەك- گشت، بوون و سرووشتە. بەمشێوەیە دولوز چەمكێكی نوێ و دەقیقی داهێناوە. سەرباری فرەیی و هەمەجۆری فەلسەفیی پرۆژەكەی دولوز. بۆ بادیۆ، هێشتاكە دولوز لە ناو مۆنۆتۆنیدایە. ئەوەی دولوز كردویەتی سەبارەت بە كۆمەڵێك فەیلەسوف، سەبارەت بە سینەما، سەبارەت بە ئەدەب، بە هونەر … هەوڵی دەرخستن و پیشاندانی گۆڕاوەكانە، بەڵام، دواجار دولوز بۆ بادیۆ بە نەگۆڕی هەمان ڕێگەی گرتۆتە بەر و هەمان مۆنۆتۆنی خولقاندۆتەوە. بۆ نموونە، شیكردنەوەی دولوز لە بارەی سینەماوە، فۆرمێكی شیكاریی و شیكردنەوە نییە لە بارەی سینەماوە، بیركردنەوەیەك نییە سەبارەت بە سینەما، بەڵكوو زیاترو زیاتر سینەما پیشەیەكە بۆ داهێنان و خولقاندنی چەمكی فەلسەفی، چەمكی تەواو فەلسەفی. بیركردنەوەی دولوز بیركردنەوەیەكی كۆنكرێتی نییە. حەدەسی بنچینەیی بۆ دولوز بەرهەمهێنان و چێكردنی ڕەوەندێكە بە خێراییەكی بێپایان و ناكۆتا لە نێوان بوون و هەبووندا، ئۆنتۆلۆژیاو ئۆنتیك. بیركردنەوە بۆ دولوز جەختكردنەوەو پێداگیرییە لە زنجیرەییكردنەوەی هەمیشەیی و بەردەوامی هەبوونێكی دانسقەو دەگمەن و تاقانەیی بوون لەناو ڕۆشتن-هاتنێكی جوڵەی ئۆنتیكۆ-ئۆنتۆلۆژیدا. بوون لە خودی خۆیدا
هیچ نییە جگە جیایی و جیاوازی لە ناو ئەم جوڵەدا. بەڵام؛ ئەم بوونە جیاییە ئەوەیە كە لە نێوان چڕیی و پتەوییەكی دیاریكراوی بوونێكی دەگمەن و یەكێتییە ئۆنتۆلۆژییەكەدا ڕوودەدات. ئۆنتۆلۆژیك، ئۆنتۆلۆژییانەی بوونێك فەزایەكی یەكانگیرو بە یەكبووە كە تێیدا هەبووەكان خۆیان تەعریف دەكەن، خۆیان سنوردارو تایبەتمەند دەكەن، خۆیان دەردەخەن لە ناو كۆمەڵێك لاربوونەوەو چەمانەوەی تایبەتدا، لە ناو كۆمەڵێك سیمیولاكردا، ئەمەش لە باكگراوندی دیارینەكراوێكدا كە بە جەوهەری خۆی بەرزدەكاتەوە لە ناو بە تایبەتیكردن و بە تایبەتمەندیكردنی ڕێڕەوەكاندا و بنچینەییەكاندا. بنەماكان دژە بنەماو دژە بنچینەن. لێرەوە دولوز وەك زۆربەی فەیلەسوفە هاوچەرخەكان، بوون لە لای ئەم بەخشینە گەردونییەی مانایە كە هیچ مانایەك دروست ناكات. لای بادیۆ، ئێمە لە بەرانبەر جۆرێك لە سپینوزایی-ئۆنتیكۆ-ئۆنتۆلۆژی وەستاوین، هاوڕێ لە گەڵ جەوهەرێكی ئۆنتۆلۆژی ئەم مۆدە ئۆنتیكانە. بە دیاریكراوی ئێمە لێرەدا دەبێت بە ئاگاو وریا بین كە فۆرمە میتافیزیكییەكانی (یەك-گشت) هەمیشە دەتوانن لەناو خۆڵەمێشی خۆیاندا لە دایك ببنەوە. یەك-گشت گەرانەوە پێك دێنن لای دولوز، چونكە ئەمەی دواییان دەگمەنیی و دانسقەییە ئۆنتیكەكان لەسەر یەكێتی و یەكبوونەكانی ئۆنتۆلۆژیا پێك دێنن. لای دولوز كردەكە دوولایەنە: لە لایەكەوە پێویستە لە ناو تایبەتكردن و دیاریكردنە دەگمەنیی و دانسقەییەكاندا بن، لە لایەكی دیكەوە هەلومەرجە ئۆنتۆلۆژییەكان دیاریكراو و تایبەتمەندكراوەكان ، پێویستە لە خۆیدا وەك جیایی و جیاوازییەكی پەتی و پوخت و بێگەرد بیری لێكرابێتەوە، هەمیشە ئەم جیاوازییە ئۆنتۆلۆژییەی بوونە نا-تایبەت و سنوردارنەكراوەكە دەهاوێژێت. بە دڵنیاییەوە دولوز هیچ سەروكارێكی لەگەڵ كارەكانی هایدیگەردا نییە، بەڵام بۆ بادیۆ دولوز لەسەر هەمان ئاوازی هایدیگەر دەچڕێت. دوانەی ڤێرتوێل” مەجاز” / ئەكتوێل لەو شوێنەی كە، بۆشایی و كەیاسە شوێنی خۆیان دەگرن. دولوز ڤێرتوێل دەكات بە بنەماو بنچینەی ئەكتوێل، ڤێرتوێل “یەكی “بوونە لە ناو بوونی دەگمەن و دانسقەدا. بەمشێوەیە ڤێرتوێل جگە لە ئەكتوێلیزاسیۆن هیچی دیكە نییە.لێرەدا ئێمە وەك پرۆسێسیوسی ڕییالیانەی جیاوازییەكانی و جوداكردنەوەكانی بوون وەریدەگرین. دەتوانین بڵێین هەموو بوون ئەكتوێلیزەبوونی ڤێرتوێلە. ئەكتوێل شكڵە ڕاگوزەر و تێپەڕەكانی ڤێرتوێلە. بۆ دولوز شتەكان دوولایەنن لە نێوان ڤێرتوێل و ئەكتوێلدا. بەڵام بە پێداگیریی و جەختكردنەوە لەوەی ڤێرتوێل بەشێكی جیاو جیاكراوەو جودا نییە لە ئەكتوێل، بەڵكو بە ئیماناسی لەناو یەكدان، ڤێرتوێل ئۆبژە و بابەتێك نییە بۆ ئەكتوێل. ئەنجامەكە وەك ئەوەی بادیۆ باسی دەكات، ڤێرتوێل لە ڕێگەی نادیاریكراوەیی و نا سنوربەندی شتەكانەوە تەواو دەبێت. لێردا دوو سروشت و دەبڵ سروشتی شتەكانمان بۆ دەردەكەوێت بەشێوەیەك بە هیچ جۆرێك ناتوانین و شیاو مومكین نییە بە وردی و دەقیقی ڤێرتوێل و ئەكتوێل لێكتر جیا بكەینەوە. بۆ هەرشیێك ڤێرتوێل/ ئەكتوێل بوونی هەیە.بە هیچ شێوەیەك ناتوانین كۆنكرێتبوونی شتێك دیاری بكەین، سنووری بۆ بكێشین لێرەو لە ئێستادا، چونكە ئەكتوێلی شتێك ئەوەیە كە هەمیشە بەڕێوەیەو دێت و دەگات. دولوز بە دەقیقی پێشنیازی مۆڵتیپلیسیتێی ماتماتیكی دەكات، پێكەوە بوونەكان، بەرانبەر پارادیگمی كرانەوەی زیندو و ڤیتال. واتە پێكەوە بوون بۆ دولوز مۆڵتیپلیسیتێ پارچەپارچەكراوەكانن
فكری دولوز، بیركردنەوەی دولوز سەبارەت بە حەقیقەت تەنیا لە ناو تێۆری زەمەندا ڕیالیزە دەبێت، حەقیقەت: ئەوەیە كە هەموو فۆرمەكانی ئەكتوێل، هەموو فۆرمە ئەكتوێلییەكان هیچ نین جگە لە جیاوازیی و جیاكارییەكانی ڤێرتوێلێك، هەموو فۆرمێكی ئەكتوێلی هەڵەیە. بەڵام وەك چۆن ئەكتوێل لە خۆیدا بەرهەمی ڤێرتوێلە، دەكرێت بڵێین حەقیقەت گشتیكردن و بە گشتكردنی ڤێرتوێلیی فۆرمە ئەكتوێلەكانی هەڵەیە.زەمەن بڕیاردەرە، لێرەدا، چوونكە ڤێرتوێلی تێدا ئەكتوێلیزە دەبێت. دەكرێت بڵێین زەمەن ئەو حەقیقەتەیە تا ئەو شوێنەی ئەكتوێلەكان خۆیان پێكدێنن و دەبن بە هەبوو. كاتێك دەڵێین ئەكتوێل هەڵەیە چونكە ئەوە نییە كە لە ڤێرتوێلدایە، بەمشێوەیە ئێستاو ئێرەو ئامادەبوون و سیمیولاكرا وێنەی ساختەی حەقیقەتە. حەقیقەت زیاتر لە ڤێرتوێلدایە، دەسەڵات و هێزە، سەیرورەیە، پێدراو نییە، حەقیقەت ئەوەیە كە هیچ شتێك نامێنێتەوەو بەقای نییە، حەقیقەت لە خۆیدا بوونی نییە، ئەمەش لەناو پرۆسێسیوسی جیاوازیكردنەكان و جیاییەكاندایە، زەمەنیش ئەم پرۆسێسیوسەیە. ئەم پرۆسێسیوسە لە خۆیدا زەمەنیی نییە، زەمەن نا-زەمەنییە. ڕابووردو ئەم جیاوازییە ئەبەدییەیە چونگە گشتیی ڤێرتوێلە. ئەو ڕەخنەیەی بادیۆ لە دولوزی دەگرێت بەمشێوەیە : دۆكترینی ڤێرتوێل نیشانە دەگرێتە بالانسی نێوان زەمەن و حەقیقەتەوە و، پاشان خودی زەمەن وەك دەربڕینێكی سادەی جیاوازیی و جیایی ئەبەدی بیری لێكراوەتەوە ئەویش یەك-گشتە. دولوز بڕوای بە زەمەن هەیە وەك بڕواهێنان بە خودایەك. بڕوا بوون بە كات (زەمەن) هەمیشە بڕوا هێنانە بە ئەبەدییەتی ئەم زەمەنە. ئێمە ئەوە دەزانین كە، دولوز نیتچەییە، لە وەرگرتنی چەمكی گەڕانەوەی هەمیشەیی، گەڕانەوەی هەمیشەیی باڵاترین و بەرزترین دەلالەتە، بەڵام بێ دالە بۆ جیهان، یان بۆ سروشت. مانای ماناكانە وەك نا-مانا، بەڵام نا-مانایەكی بەرهەمهێنەری شتەكان و ئامادەكردنیان بە هەموو مانایەكی بەرهەمهێنراو. بەمشئوەیە گەڕانەوەی هەمیشەیی، گەڕانەوەی جیاوازییەكانە. جیاوازی زار فڕێدانە، زار هەڵدانە، ئەم زارهەڵدانە دەبێت تاقانە و دەگمەن و دانسقە بێت.
ڕێنوس و خاڵبەندی تایبەتە بەنوسەر خۆی.