لە پەراوێزی بوژاندنەوەی گوتاری (دێگەڵەییزم) دا

Loading

 نیشتمانی کەسمان نییە، ناوچەیەکی یاساغە 

 

ـــ   لەپەراوێزی بوژاندنەوەی گوتاری (دێگەڵەییزم) دا ، خوێندنەوەیەک بۆ فیلمی (ناوچەی یاساغ)

ڕانانی فلیم

کەم نیشتمان هەیە لەمێژوودا بەشی خۆی درز و دەلاقە، جوداشوێن و کەلێنی گەورەی تێدا نەبێت، خاوەنی ناوچەی یاساغ و هێڵی سوور و سەنگەری مینڕێژکراو بە خۆی نەبێت، خەندەقێک نەبێت لەهەناوی خۆیدا هەڕەشە بۆ سەر یەکپارچەییەکەی، بەو مانایەی هەمیشە و لەناو خودی ناوەوەی یەکێتی و جوگرافیا سەقامگیرەکانیشدا، هەڕەشەیەک هەیە بۆ سەر گشت، بەشێک هەیە کە هێشتا هەر دەستەمۆی خەونی گەورە و هەمەکیانەی زۆرینە، ملکەچی یەکێتی، یەکگرتوویی و یەکپارچەیی نیە. تۆختربوونەوە و باڵادەستی ئەم چەشنە گوتارەی هەمیشە خەیاڵی لای بوونی نیشتمانە وەک کۆیەکی گشتگیری تۆکمە و یەکپارچە، نیشتمان وەک خاکێکی خاڵی لە درزو کەلێن و پنتی کۆنترۆڵنەکراو، بەخولیای سەرەکی بەشێکی زۆری ئەدەبیاتی جیهانی دادەنرێت، بەتایبەتی گوتاری ئەدەبی پۆست/کۆڵۆنیالیزمدا کە نەخشە و تێمای زۆربەی هەرە زۆری نوسەرە جیهانیەکانە.

دیارە وەک کاردانەوەیەکی ڕەوا بۆ سیاسەتی پەرتکردن لەپێناوی زاڵبوونی کۆڵۆنیالیزمدا: دۆخێک کە جۆرج ترابیشی بەزاراوەی سۆسیۆ/دەروونشیکاریی پێی دەڵێت: چێژێکی ئۆیدیپۆسی/ فانونی بۆ دایکی چەوساوە (بۆ ڕزگارکردنی نیشتمانی داگیرکراو).

بەکورتی؛ خەونی نیشتمانی گەورە و یەکپارچە، خەونی هەبوونی دایکێکی ئازاد و تێپەڕاندنی دۆخی هەتیوکەوتنی نەتەوەیی و ئایدیۆلۆژی بەزۆری لەژێر کاریگەریەکانی هۆشیاری نەتەوەییدا، بەتایبەتی لە ئەفریقا و ئاسیا و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، هەر لە هیندەوە بیگرە تا تەواوی نیشتمانی عەرەبی، زاڵترین گوتارێکە کە خوێنێکی زۆر بەناویەوە ڕژاوە، بەڵام ئەوەی کە ئەدەبیاتی کۆتایی سەدەی بیستەم و سەرەتاکانی سەدەی بیست و یەک پتر بایەخیان پێدەدات، بەتایبەتی پاش سووانی ئەدەبیاتی ناسیۆنالی و نیشتمانی، پتر ململانێ ناوخۆییەکانی ناو خاکێک خۆی و هاونیشتمانیەکانیەتی لەسەر ڕووبەرێکی جوگرافی خۆجێ و ناوچەی ئۆتۆنۆمی تایبەت بەخۆی.

تۆ بڕۆ بۆ خوێناوەکانی کشمیر، تۆقاندنی کەمینەی ئایینی لە چین، چیچانەکان یان گرفتی ئۆکران و ڕوسەکان، بڕوانە ئەفگانەکان، بڕۆ بۆ قوبرس و ململانێی گریکی/ تورکی، ململانێی فەڵەستین/ئیسرائیل، ئەلبانەکان لە کۆسۆڤۆ، سرب و بۆسنیەکان، شیعەکان لە لوبنان، حوسیەکان لە یەمەن، بەربەرەکان لە مەغریب و قبتیەکان لە میسر، لەهەمویشی بەرچاوتر ململانێی کوردەکان لە تورکیا و عێراق و ئێران و سوریای ئەمڕۆ…هتد، وەک دەبینیت بەبەردەوامی کێشە لەسەر پاوانکردنی خاکێکە بەناوی سەروەری و یەکێتیەوە، بەناوی بوونی سەقامگیرکردنی ئارامی و وەلانانی شلۆقیەوە کە داینەمۆی سەرەکی زۆربەی ململانێ خوێناویە ناوخۆییەکانە.

ناوچەی یاساغ  لەنوسین و میوزیک و دەرهێنانی: دەنیس تانۆڤیچ- بەرهەمی: سلۆڤینیا، فەرەنسا ٢٠٠١  نواندنی: برانکۆ دۆریچ، رێنێ بیتۆراجاک، فیلیپ سۆڤاگۆڤیچ، جۆرج سیاتیدیس
ناوچەی یاساغ لەنوسین و میوزیک و دەرهێنانی: دەنیس تانۆڤیچ- بەرهەمی: سلۆڤینیا، فەرەنسا ٢٠٠١ نواندنی: برانکۆ دۆریچ، رێنێ بیتۆراجاک، فیلیپ سۆڤاگۆڤیچ، جۆرج سیاتیدیس

لەم ڕووەوە فیلمی ((ناوچەی یاساغ)) ی دەرهێنەری بۆسنی ((دەنیس تانۆڤیچ)) کە لە فۆرمێکی تەواو تراژیکۆمیدی واقیعیدا ململانێی خوێناوی نێوان سرب و بۆسنیەکانمان نیشاندەدات، یەکێکە لە قەشەنگترین کارە هونەریەکان کە بە دوو کارەکتەری سەرەکی (چیکی و نینۆ) وە، بە خەرجی و تێچوونێکی زۆر کەم و بوونی لۆکەیشنێکی زۆر بچووک و دیاریکراوەوە (خەندەق یان سەنگەرێک و دوو هێڵی پێشەوەی جەنگێک) لەگەڵ بڕێک کەرەستەی سیمبولی وەک (لەفاف، تفەنگ. جگەرە، تیشێرت، مین و ڕادیۆ)، بیۆگرافیای جەنگێکی دڕندانە و خوێناوی دەنوسێتەوە پڕ لە بیانوی مناڵانە بۆ دەستپێکردن و هەڵگیرساندن و بەردەوامیدان بە جەنگ.

فیلمەکە بە هەژموونی تەم و لێڵی بەسەر بەزاندنی ناوچەیەکدا دەستپێدەکات، بە بەزاندنی هێڵێکی سووری نێوان دوو بەرە لە تاریکیدا کە سەربازە بۆسنیەکان گومڕایانە نازانن کوێی ململانێکەیە و دەشێت بۆ خۆی سەرەتای ئەو مەرگە بێت کە سپێدەی ڕۆژی دوایی، چاوەڕوانیان دەکات. پاش کەوتنە بەر هێرشی دڕندانەی سڕبەکان، سەربازە گومڕاکان دەکوژرێن و تەنها و تەنها چیکی بریندار (بەخۆی و تیشێرتە تیزپێکەرەکەی بەریەوە کە دەمێکی زلە و زمانێکی دەرهێناوە) دەربازی دەبێت تا ‌حیکایەتی ململانێکە لەخەندەقەکەدا، لەو ناوچە یاساغە تەلبەندکراوەدا تەواوبکات کە مەزاجی شەڕانگێزانەی هەردوولای ڕاگرتووە.بێگومان گرنگترین تێماکانی ئەم فیلمە هەژموونی ململانێی گروپە بەسەر تاکەکەسەکاندا کە خۆیان و پەیوەندیەکانیشیان دەکاتە قوربانی (هەریەک لە نینۆ و چیکی کە دوو دوژمنی سەرسەختی یەکن و لەو خەندەقەدا هەرچی سوکایەتی دنیا هەیە بەیەکتری دەکەن، دواجار پاش قسەکردن و خۆناساندێک پڕ لە بێزراندن و نوکتە و گاڵتەکردن بە شوناس و پیرۆزیەکانیان، بە بەرزەمن و گروپەکانیان، ناسیاوی یەکتریش دەردەچن).

هەموو کەش و کاتیگۆریە سیمبولیەکانی ناو فیلمەکە لەوەدا دابەشدەبن کە کینە و جەنگێک هەیە لە کەللەسەری مرۆڤەکاندا، لە ناخ و ناوەوەیاندا کە دواجار لە خەندەقێکدا گوزارشت لە دوا ڕادەکانی بێبەزیبوون و دواجاریش دەبەنگی و کۆمیدیبوونی خۆی دەکات، لەدەرەوەیش هیوایەک بە ئاشتی هەیە، کە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان (UN) پارێزگاری لێدەکات و چاودێرە بەسەر دامرکاندنەوە و خامۆشکردنی ئەگەرەکانی سەرهەڵدانەوە و تەشەنەسەندنی، لێ ئاشکرایە ئەو ڕێکخراوە جیهانیە نەک هەر ململانێکەی بۆ ناوەستێنرێت، نەک هەر ناتوانێت تووشبووەکان بەو شێرپەنجەی جەنگە لەو چاڵە دەربهێنێت (بەتایبەتی یەکێک لە هاوڕێکانی چیکی کە بە زامداری وەک بۆسەیەکی تر لەناو بۆسەیەکدا، لەسەر بۆمبێکی چێنراو دانراوە و جوڵاندنی مانای لەتوپەتبوونی خۆی دەگەیەنێت)، دواجار سەرکەوتوو نابێت لە ئاڕاستەکردنێکی ئاشتیانەی ململانێکەدا و هەردوو سەربازەکەیش بەدەستی یەک و کارمەندێکی نەشارەزای ڕێکخراوە ئاشتیخوازەکە خۆی، دەکوژرێن.

وەک دەبینین، لەم فیلمەدا ململانێیەکی ناوەکی ناو یەک خاک لەنێوان هاونیشتمانیەکان خۆیاندا هەیە، ململانێیەک کە هەم بە خۆیان تیژدەبێتەوە و تەشەنەدەسێنێت بۆ جەنگ، هەم بەخۆیشیان خامۆش دەبێتەوە و دەوەستێت: واتە پوچەڵکردنەوەی ئەو وێنە و دۆگمە پێشوەختانەی ناو ئەو دوو گروپە دڕندەیەی جەنگە کە لەسەر یەکتری هەیانە و گۆڕانی بەسەردا نایەت، ململانێکە لەوە قوڵتر و گرێدارترە کە بە هێزە دەرەکیەکان چارەسەر بکرێت و سنوری بۆ دابنرێت، ئەگەرچی کەمتازۆر ڕەخنەکردنی ڕۆڵی دەرەکییشە (بەرجەستە بوو لە UN دا) وەک هێزێکی پاسیڤی بێدەسەڵات بۆ ئاشتکردنەوە و سازاندنی هێزە بەشەڕهاتووەکانی ناوەوەی ململانێکە، کە دواجار وەک پەریەکی ئاشتیخواز دێنە بەر کامێرا و هەواڵی نغرۆبوون و هەلاهەلابوونی بەشەڕهاتووەکان و چارەسەرنەکردنی قەیران و ململانێکەمان بۆ باسدەکەن.

قسەکردن لەسەر فیلمی (ناوچەی یاساغ) ی تۆنڤیج لە ئێستا و هەنوکەی دۆخی کوردستاندا بایەخێکی ئەوتۆی هەیە، چونکە لە هەرێمێکدا ژیان دەگوزەرێنین کە هەیە بۆ ماوەی چەندین دەیەیە هێزەکانی ناوی بەبێ یەکاڵاکردنەوەی ململانێکان بە شێوەیەکی دۆستانە و دوور لە کینەی ناوچەگەری و لایەنگیریی بۆ شوناسی لۆکاڵی بچوک بچوک، چاڵ بۆ ئاشتیخوازی و پێکەوەژیانی هاونیشتمانیەکانی هەڵدەکەنێت، دەخوازێت بمانگەڕێنێتەوە بۆ کولتوری زاڵکردنی سنور و ناوچەی یاساغی نێوانمان، بۆ بوژاندنەوە و سەپاندنی مێنتاڵیتی دێگەڵەییزم وەک سنورێکی قێزەونی نامرۆڤانە بۆ جیاکردنەوەی دوو قەوارە و دوو ئەمارەت!

هەموو ئاماژە سیاسیەکانی ئەم دواییەی دۆخی سیاسی لە باشوری کوردستان کە پتر سەرقاڵی ململانێیە لەسەر پرسی هەڵبژاردنەوەی سەرۆک و درێژکردنەوەیەکی ئەبەدیانە بۆ خۆی و دەسەڵاتەکانی، هەموو هەناسە و سیگناڵ و سیمبولەکان پێمان دەڵێن: لە دۆخی ملنەدان بۆ کەڵکەڵەی کەڵەگایی هێزێک لە هێزەکان، گەڕانەوە بۆ کژولتوری سنورکێشان و لەتلەتبوون و هەژموونی گوتاری دێگەڵيییزم و ناوچەی یاساغ، چارەنوسێکی چاوەڕوانکراوی ململانێکەیە. ناوچەی یاساغ واتای بوونی کینە و جەنگێکی یەکلایینەکراوە، مانای نەبوونی متمانەی هاونیشتمانەکان بەیەکتری، نەبوونی هاوسۆزی و هاودەردی، وەک چۆن واتای یەکاڵانەبوونەوەی ململانێیەکی خوێناوی نێوان دوو لایەن و بەرەی جەنگێکیش دەگەیەنێت کە هیچیان ئەوی تریان بۆ ناخرێتە پەراوێزەوە، هەربۆیە ناچار و بە زەبری میکانیزمی خۆپاراستن، چاڵێکی گەورە لەنێوان بەرەکانی پێشەوەیاندا لێدەدەن، خەندەقێکی قوڵ هەڵدەکەنن و سنوورێک بەناوی سەنگەری ئاشتیەوە دەکێشن کە هیچ نیە جگە لە سەنگەرێکی تەنکوتیواڵ و لەرزۆک بۆ سەرلەنوێ تیرباران کردنەوەی یەکدی، لێ لە کات و ساتێکی گونجاوتردا: لە تەم و تاریکی و کاژێری سفردا.

تەواو