لە كوێدا فوكۆ نیتشەییە؟

Loading

بۆ فۆكۆ،نیتشە وەك فریادڕەسێك;  لە كوێدا فوكۆ نیتشەییە؟

* سەبارەت بە تێپەڕاندن و دەرچون لە خواستی گشتگیری و سەراپاگیری هێگڵ.

میتۆدی كاركردنی فۆكۆ،گواستەوە بوو لە ئاركیلۆژیاوە بۆ ژیانالۆژیا،ئەوەش پرۆسەی هەڵگەڕانەوەیە،یان پرۆسەی لادانەی بۆردیۆ لە كتێبی سیستەمی گوتار) ەوە دەستپێدەكات. ئا لێرەوە دەتوانین جەخت لەوەبكەینەوە پەیوەندی فۆكۆ بە نیتشەوە پەیوەندیەك بوو لە ناو كۆ و سەرجەم ئەو گۆڕانگاری و شێوازگۆڕینەی كاركردنیدا بەنەگۆڕاوی مایەوە. پەیوەندییەكی نەگۆڕو بەردەوام و دامەزراو لە ناو دنیای هەمیشە گۆڕاوی فۆكۆدا.

هێگڵ
هێگڵ

فۆکۆ هەمیشە لەمیانەی ئەفەرۆزكردنەوە بەرپەرچدانەوەی فینۆمینۆلۆژیاخوازی و ماركسیزم و فرۆیدیزم ستراكتورالیزم خودی ئەو ئەركیۆلۆژیایەی بونیادی نا،ئەوە نەدەشاردەوە كە نیتشەییە،هەرگیز نیتشەی ڕەتنەدەكردەوە. سەرباری ئەمانە، ئەم فەیلەسوفە ئەوەشی نەدەشاردەوە كە شتێك نییە بەناوی نیتشەخوازیی و نیتشەگەراییەوە.

لە ساڵانی شەستەكاندا نیتشە بۆ فۆكۆ میكانیزم و ئامرازی یارمەتیدەر بوو، هاوكاریكار بوو،پشتیوان بوو بۆ گواستنەوەو لادان و ڕزگاربوون لەو هەژموون و هەیمەنەی فینۆمینۆلۆژیاو ماركسییەی لە ناو كایەی ڕوناكبیری فەرەنسیدا نەفەسی بۆ دەنگ و ڕەنگێكی تر نەهێشتبووەوە . ئەوەشی ڕەتدەكدروە كە بەكارهێنان و بیركردنەوە لە گەڵ نیتشەدا بچێتەوە سەر بەكارهێنانە ئیدۆلۆژییەكانی نیتشە لە لایەن ڕاستڕەو نازییەكانەوە. نیتشە بۆ فۆكۆ ئامرازو میكانیزمێكی قوتاربوون و دەرچوون بوو  لەو پارەدایمە هەژمونكارەی ئەو چركەساتە لە لایەن ماركسیزم و فینۆمۆلۆژیاوە.
ئەو ڕاڤەیەی فۆكۆ بۆ نیتشەی دەكرد بەشێوەیەكی پتەو پەیوەندی بە پاش نوێگەری و پۆست مۆدێرنیتێ بونی فۆكۆوە هەیە.چۆن نیتشە سەرچاوەیەكی سەرەكی و بنەڕەتی بوو بۆ پۆستمۆدێرنێتی و پۆست مۆدێرنەكانی وەك دولوزو لیوتارو دوردیدا.

فۆكۆ سەبارەت بە نیتشە زیاتری هەیە،نیتشە تەنیا ڕزگاركەرو فریادڕەسێك نەبوو بۆ دەرچوون لە گوتاری باوی فەلسەفی ئەو كاتەی ماركسیزم و فینۆمینۆلۆژیا و نمونەو گوتارە فەلسەفەیەكانی تری ئەو كاتە .فۆكۆ بە سەرنجدان و بە ئاماژەكردن بۆ ئەو كارە نایاب و پڕبەهایەی كە (دولوز) لەسەر (نیتشە) ئەنجامی دابوو, هەرگیز پێی وانەبوو نیتشە بانگەوازكارانی هەبێت، بەڵكو نیتشە بۆ بیركردنەوە لە گەڵی. :”هەموو شەو شتانەی دەمویست لە ڕێگەی بەكارهێنانی نیتشەوە پێ هەڵسم.كۆمەڵێك دەستەگوتاری جۆراو جۆرم لە بارەی نیتشەوە وتۆتەوە بەڵام زۆر بەكەمم لە سەر نیتشە نوسیووە.بەڵام ئەو تەنیا ئاماژەیەیی كە پێویستی بەڕێزگرتن و بە ئەرزشگرتنێكی زۆر باڵا هەیە ئەوەیە كە ئێمە بەشی یەكەمی كتێبی “مێژوی سێكسواڵیتێمان” ناو ناوە “ئیرادەی زانین”

Portrait_of_Friedrich_Nietzsche
فۆکۆ هەرگیز پێی وانەبوو نیتشە بانگەوازكارانی هەبێت، بەڵكو نیتشە بۆ بیركردنەوەیە لە گەڵیدا

ئەو شوێنەی كە فۆكۆ تێدا قەرزارباری نیتشەیە،دەگەڕێتەوە بۆ ئەو تێكستانەی كە نیتشە لە ساڵی 1888 دا بڵاویكردبونەوە. لەو كاتەی كە پرسەكانی حەقیقەت و مێژوو ئیرادەی حەقیقەت پرسە سێنراڵ و گرنگەكانی بوون. لێرەوە ئیشكالەكە، پرۆبلیماتیكەكە، پەیوەندی هەقیقەت و چەمکی هەقیقەتەوە بوو بە مێژوەوە. خوێندنەوەو سەرلەنوێ خۆێندنەوە و ڕاڤەكردنی نیتشە لە فەرەنسا مێژوویەكی هەبوو،بەڵام فۆكۆ لە سەرووی هەموو خوێندنەوەو مێژووی خوێندنەوە فەرەنسیەكانەوە بۆ نیتشە،كاری ئەدیب و كارە ئەدەبییەكانی زیاترو زیاتر لا گرنگ بوو بە تایبەت ژۆرژ باتای و مۆریس بلانشۆ و ڕیمۆن رۆِسال :

فۆکۆ لەمبارەیەوە دەڵێت: “من بە باشی دەزانم بۆچی بۆچی نیتشەم خوێندەوە؛ نیتشەم خوێندەوە چونكە باتایم خوێندەوە، وە ژۆرژ باتایم خوێندەوە چونكە مۆریس بلانشۆم خوێندبوەوە”.

لای فۆكۆ ئەوانەی نیتشەیان خوێندبۆوە تەنیا بۆ دەرچوون و ڕزگاربوون نەبوو لەماركسیزم، بەڵكو بۆ ڕزگار بوون بوو لە فینۆمینۆلۆژیاش. فۆكۆ لەشوێنێكدا كە قسەو باس و گفتوگۆیەكی لەگەڵ (ژیل دولوز) دا بۆ دروست بوو سەبارەت بە (چێژ) ئەوەی ڕەتكردبوەوە كەبابەت و سوژەی (سوبێکت) چێژ بێت بەڵكو پەیوەندی بە حەقیقەت و گوتنی حەقیقەت و وتراوی حەقیقەت و پەیوەندی حەقیقەت و هیچەوە هەیە. بەئاماژەكردن بە دوو كتێبی نیتشە (زانستی شاد) و (بەرەبەیان”شەفەق”.

هەر لە پەیوەند بەپەیوەندی (نیتشەو فۆكۆ) وە هۆكارو مۆتیڤێكی تر هەبوو،ئەویش پەیوەندی بە پرسی پۆست مۆدێرنیتەوە هەبوو، ئەویش هەڵوێستەوان  و وەستانی بوو لە سەر ئەقڵ و گشتگیری و سەراپاگیری.كاتێك ئێمە فۆكۆ بەوشێوەیە دەبینین؛ كۆمەڵێك گومانی زۆری لە سەراپاگیری و گشت بۆ دروستبوو بوو، ئەمەش ئەو پرسە بوو كەدواتر پرسی ئەقڵی بەشوێن خوێدا هێنا.  فۆكۆ وای دەبینی “مەرجی كوللیەت و تۆتالیتێ مەرجێكە لە هێگڵەوە سەرچاوەی گرتووە. ئەو فەلسەفەی پشت ئەستوەرە بە (كولییەت/ سەراپاگیری)  تەنیا فەلسەفاندنێكە لەناو فەلسەفاندنەكاندا، وە فۆرمێكە لەو فۆرمە فەلسەفییانەی كە لە هێگڵەوە دەستیپێكردووە. ئەمەش ڕێگایەكی سەرەكی سەدەی نۆزدە بوو. ئێستا ئێمە دەتوانین بڵێین فەلسەفە و فەلسەفاندن پێویستی بەمە نییە. وە دەتوانین ئەوە بە هەند وەربگرین،ئەوەمان لەلا ڕوون وئاشكرا بێت، كەفەلسەفە پێش هێگڵ ئەم خواست و ئارەزوەی نەبوو. دیكارت سیاسەتی بەرهەم نەهێنا. پاشان بەو شێوەیەی فیكری فەلسەفی هەموو شتێك كۆ بكاتەوە یان بە سوودو قازانجی گشتێك و سەراپاگیریەك كۆتایی پێبێت ئیدیایەكی نوێیە بەشێوەیەكی ڕێژەی. لەسەدەی بیستدا فەلسەفە ئاڕاستەو سروشت و ڕێڕەوێكی تری گرتە بەر.

ئەمڕۆ فەلسەفە گرنگی بە گشتێك و گشتگیرییەك نادات،گرنگی بە دروستكردن و پێكهێنانی گوتارێك نادات سەبارەت بە كولییەت و گشت و سەراپاگیرییەك،گوتارێك كە سەروبەندی لە گەڵ هەموو دونیادا هەبێت،یان سەرقاڵی خزاندنی دونیا بێت لە ناو گشتێكدا. بەڵكو فەلسەفە مومارەسەو چالاكییە، فۆرم و فۆرمیلە بوونێكی تایبەتە لە چالاكی. فەلسەفە چالاكییەكەلە سەرجەم بوارو كایە زانستییەكاندا مومارەسە دەكرێت:لە زماندا،لە لۆژیكدا،وە خواست و كەڵكەڵەیەكی یونیڤێرسالی و یونیڤێرسالیزاسیۆن و بەگەردونیكردن بوو بەكاری نەكردەوە ئیتر لەمەولا خواست و ئارەزوویەك نییە.

فۆكۆ لەو بڕوایەدابوو (هۆسرل) دواهەمین ئەو فەیلەسوفانە بوو كەئەم خواستەی هەبوو. ئەوەی گومانی تێدا نییە ڕەتكردنەوەو ئەفەرۆزكردنی كوللیەت و (گەردوونیبوون)  پێكەوە دەگەڕێتەوە سەر نیتشە. بەڵێ دەگەڕێتەوە بۆ نیتشە،چونكە نیتشە وای دەبینی فەلسەفە لە زنجیریەك پرۆسەو زنجیرەی ئەو كارانەدا خۆیدەردەخات كە پەیوەندیان بە بوارە جۆربەجۆر و جیاوازەكانەوە هەیە :(تراژیدیا) (زمانناسی و زمانەوانی) هەورەها  (مێژوو) . وەك چۆن نیتشە ئەوەی دۆزییەوە كە ؛ ” كاری فەلسەفە دیاریكردن و دەستنیشانكردنە”  ئێمە ئێستاكە كێین؟ئ ەو ئێستایە چییە كە ئێمە تێیدا دەژین؟  ئەم شیكارییەش جەخت لەسەر ڕەتكردنەوە و ئەفەرۆزكردنی گشتگیری و جیهانی دەكات لە لایەن فۆكۆوە،  ئەوەی كە هێگڵ دایڕشتبوو.

هەر لێرەوە بە (لیوتار) دەگات، ئالێرەوە هەوڵی ئەفەرۆزكردن و ڕەتكردنەوەی كوللیەت و گشتگیری و سەراپاگیری و جیهانێتی لە لایەن فۆكوە بەڵگەیەكی ترە بەپەیوەندی فۆكۆوە بە پۆست مۆدێرنەوە، كاتێك پۆستەكان (پۆستمۆدێرنەکان) وایدەبینن؛ هێگڵ دروستكەرو خوڵقێنەری گوتاری مۆدێرنێتێیە، و پێویستە ڕەخنەی لێبگیرێت و هەڵبوەشێنرێتەوە و ئەفەرۆزبكرێت لە ناو كۆنتێكستی فەلسەفی پۆست مۆدێرنێتێدا. لەم گۆشەنیگایەوە هەڵوێست و وەستانەكانی فۆكۆ جیاواز نییە لەهەڵوێست و لەسەر ڕاوەستانەكانی پۆستەكان، بە تایبەت كاتێك ئەوە دەبنین فۆكۆ لە حەفتاكاندا  نەیارو دوژمنێكی سەرسەختی ماركسیزم بوو.

میشێل فۆكۆ گومانێكی گەورەو مەزنی لەمێژووی گشتی و سەراپاگیردەكرد،گومانێكی گەورە  لە مێژووەی كەملكەچی بەردەوامیبوون و ملكەچی غایەت و ئامانجێكە، ملكەچی مانێێستكردن و مانێفێستبوونی ئامانجێكی باڵاو ڕەهایە (چە” یەك” )  بێت، چ كۆمۆنیزم بێت، چ ڕۆحی هێگڵ بێت، چ ئازادییەكی ڕەها.

كاتێك فۆكۆ ئەم گومانە دەكات،ئەم مێژووە سەراپاگیرو گشتگیرە دەگۆڕێت بۆ مێژوویەك كە لەسەر پارچەكان، لەسەر جیاوازیەەكانە، لەسەر جیابونەوەكان بەندە و خۆی بونیادناوە. مێژوویی پەراوێبووەكان ،شێتەكان،نەخۆشەكان، زیندانییەكان،هۆمۆسێكسوێڵەكان.. مێژوی ووردو ووردە كردەكان. ئەمەش هەڵوێست و لەسەر وەستانێكی پۆست مۆدێرنانەیە. واتە ڕەتكردنەوەی مێژوویەك كە بە كاپیتاڵ و گەروە نوسرا بێت،تێپەڕاندنی مێوو بۆ كۆمەڵێك مێژوو،لە یەك مێژووییەوە بۆ فرە مێژویی.فۆكۆ ئیشكالێكی گەوەرەی لە گەڵ مێژوو نوسینەوەدا هەبوو،فۆكۆ جەختی لەسەر مێژوی ئێستاو نوسینەوەی مێژوی ئێستا دەكردەوە،ئەمەش لەمیانەی جەختكردنەوە و پێداگیری لەسەر ئێستا و ئێستاییبوون وەك ڕەهەندێكی زەمەنی و مێژوویی. واتە ڕەتكردنەوەی مێژوویەكی یەك ئاڕاستەو تاك ڕەهەند،وە پێداگیری لە سەر چەمكی زەمەن كە لە كۆمەڵێك چینی كەڵەكەبوو دروست بووە وە بە گۆڕێنی بۆ كۆنتێكستی ئێستا و ئەكتوێل.ئەمەش نەفیكردن و ڕەتكردنەوەو ئەفەرۆزكردنی مێژووە وەك بەردەوامی و یەكپارچەیی. هەروەها جەختكردنەوەو پێداگیرییە لەسەر دابڕان و جیابونەوە.

هیرۆمۆنی بۆش هیرۆمۆنی بۆش ( 1450 ـ1516) ؛ شێتاتی لەسەر ڕووبەڕی ئاو !
هیرۆمۆنی بۆش ( 1450 ـ1516) ؛ شێتاتی و  چێژ و خودا  لەسەر ڕووبەڕی ئاو !

 

ئەگەر قسەو باسمان سەبارەت بەپەیوەندی پۆستمۆدێرنیتە و مێژوو پیێشكەوتن و گەشبینی بێت،ئەوا گومانی تێدانییە پۆست مۆدرێنتێی وپۆستەكان باس لەپەرەسەندن و پێشكەوتن ناكەن،  دەستبەرداری ئەو سروشتە گەشبینی و خۆشباوەڕییە بوو بوون كە سروشتێكی زاڵی سەر ڕۆشنگەری و مۆدێرنێتە بوو. ئەم پرسەش دەتوانین بە سەر فۆكۆدا ساغ بكەینەوە.تەنانەت كەسانێك هەن لێرەوە (میشێل فۆكۆ)  بە شێوەیەك دەبینین كە نیهیلیزم و بێهودەییەك سەراپای ئۆنتۆلۆژیای مێژویی فۆكۆیی گرتۆتەوە. گومانی تێدانییە ڕەخنەی پۆستمۆدێرنەكان و ڕەخنەی فۆكۆش سەبارەت بە مێژوووێك دێتەوە،وە هەروەها سەبارەت بە ڕەخنەیان لە هیومانیزم. فۆكۆ نەیارێكی سەرسەختی هیومانیزم بوو،وە هیچ دوو دڵ نەبوو لەوەی مەرگ و كۆتایی مرۆڤ ڕابگەیەنێت.

پۆرستمۆدێرنەكان كە پێداگیرو جەختكەرەوەن لە فرەیی و جیاوازی لە بەرانبەر كوللیەت و گشتگیری و سەراپاگیری و یەكێتی و یەكبوون و شوناس و گەردونیگەرایی. ئەوە ڕوون و ئاشكرایە كە فۆكۆ لە لایەنگران و پشتگیریكارانی بەهای جیاوازی و فرەیی بوو، نەك تەینا پشتیگری بەڵكو یەكێكە لە دامەزرێنەرانی فەلسەفەی جیاوازی و فرەیی و هەمەڕەنگی. هەروەها پۆستمۆَدێرنیتێ و پۆستمۆدێرنەكان تێۆریان ڕەتدەكردەوە ؛ ,”لە چاوپێكەوتنەكەی نێوان دولوزو فۆكۆدا سەبارەت بە ڕوناكبیران و دەسەڵات ئەمە بە ڕونی دیارەو باسكراوە : بەم مانایە تێۆرە گوزارشت لەهیچ ناكات،هێ شتێك ڕاڤەناكات پراوەیەكی تایبەت و دیاریكراو مومارەسە ناكات، بەڵكو خۆی مومارەسەیە، بەڵام مومارەسەیەكی لۆكاڵی و لایەنی وەك ئەوەی ئێوە دەڵێن نەك “گشتگیری و سەراپاگیری. تیۆر سیستەمێكی لۆكاڵی ئەم ململانێیە دژ بە دەسەڵات ” ئەم ڕەتكردنەوەو ئەفەروزكردنەش فۆكۆ هاوڕاو كۆك بوو لە گەڵیاندا.

(ژیل دولوز) سەبارەت بە پەیوەندی نێوان نیتشەو میشێل فوكۆ

“دروست بەوشێوەیە كە ئێوە دەیڵێن،هێڵێكی پتەو جەهەری فۆكۆ بەنیتشەوە دەبەستێتەوە،ئەویش،ڕەخنەگرتنە لەو “حەقیقەتە وەرگیراوەی كە بەمشێوەیە:ئەو “ئیرادە”ی حەقیقەتە ساختەو فەرزكراو سەپێنراوە (چییەكە) لە ڕێگەی

فەیلەسوفی فەڕەنسی دۆلۆز
فەیلەسوفی فەڕەنسی دۆلۆز

گوتارێكی “ڕاست”ەوە خۆی دەنوێنێت؟ ئەم گوتارەش تەنیا دەتوانێت بیشارێتەوە، جگە لە شاردنەوەی توانای هیچی تی نییە؟ بەكۆمەلێك تێرم و پەیوەندی تر،حەقیقەت مێتۆدێك بەكەشفكردن وخوڵقاندن ناسەپێنێت و فەرزی ناكات، بەڵكو كۆمەلێك شێوازو شیوازی كاركردن و ڕێگەو شوێن و پرۆسیسیوس دەسەپێنێت و فەرزیان دەكات. ئەمەش لەپێناو بۆ ویست و ویستن…ئێمە هەمیشە ئەو حەقیقەتەمان هەیەو خاوەنی ئەو هەقیقەتانەین كە شایستەین، لەمیانەی وەزیفەكانی شێواز و ڕێگە و شوێنی مەعریفەدا (بە تایبەت كۆمەلێك ڕیوشوێن و شێوازی زمانەوانی)،كۆمەلێك ڕیوشوێن و شێوازی كارکردنی دەسەڵات، كۆمەلێك پرۆسیسیوسی بە خودكردن و یاخود بە (تاك كردن) ئەوانەی ئێمە ڕێكیان دەخەین و ئامادەیان دەكەین. بەهەمانشێوەیەو بە هەمان ئەندازە بۆئەوەی ڕاستەوخۆ (ئیرادەی هەقیقەت) دەربخەین و كەشفی بكەین، پێویستە وێنای( گوتارە نا-ڕاستەكان) بكەین، ئەو كۆمەڵە گوتارە نا-ڕاستانەی كە ئاوێزان وتێكەڵدەبن لە میانەو لە گەڵ ڕێو شوێن و شێوازە تایبەتییەكانیدا،وەك ئەوەی ڕوسێل یان بریسێ :(نا-هەقیقەتە)كەی دەبێت بە هەقیقەتێكی بەڕبەڕی.

سێ بەریەككەوتن و بەیەكگەیشتنی گەورەی فۆكۆ هەیە لە گەڵ نیتشەدا.

*دەسەڵات لە ڕێگەی زەبروزەنگەوە خۆی بەرهەمناهێنێت،بەڵكو لە ڕێگەی پەیوەندی هێزێك بە هێزەكانی ترەوە.
یەكەم :چەمكی هێزە.دەسەڵات لای فۆكۆ وەك توانین و توانست لای نیتشەلە ڕێگەو لە میانەی زەبرو زەنگەوە خۆی بەرهەمناهێنێت. واتە بە پەیوەندی و بەریەككەوتنی هێز لەگەڵ بوونێك یاخود ئۆبژێیەك. بەڵكو پشتبەستوە بەپەیوەندی هێزێك لە گەڵ هێزەكانی تردا كە وەڵامدەرەوە  و كاریگەر دەبێت بەو هێزانە، یاخود كەئەو هێزانە كاریگەرو بەریەكەوتنی دەبێت لەگەڵ ئەم هێزەدا (پێداگیری و هاندان،خۆ دەرخستن و خۆ پیشاندانێک،  لە خەو هەستان، تەزوودان و خۆڕاوەشان، فیتنەو ئاژاوەنانەوە و سەرنجڕاكیشان…هتد ئەمانە كاریگەری و وەڵامدەرەوەكانن).

*هەموو فۆرمێك پێكهاتو پێكهاتەیەكی هێزەكانە.
دووەم: پەیوەندی هێزەكان لەگەڵ فۆرمدا: هەموو فۆرمێك پێكهات و پێكهاتەیەكی هێزەكانە. ئەمەش ئەو شتەیە كەدەركەوتوو ە بینراوە لەناو پێناسە و وەسفەوێناكردن ونەخشەكێشانە گەوەرەكانی فۆكۆدا.  بەڵام زیاد لەشتێك و تەواوی تێمی مەرگی مرۆڤە لای فۆكۆ، لەگەڵ پەیوەندی بە مرۆڤی باڵای نیتشەوە.

ئەوەی كە هێزەكانی مرۆڤ بەس نین تەنیاو تەنیا بۆ خۆیان لە پێناو پێكهێنان و خوڵقاندنی فۆرمێكی هەژمونگەر كاتێك مرۆڤ ناتوانێت تێیاندا نیشتەجێ و ئارام بگرێت.مپێویستە هێزەكانی مرۆڤ (بوونی تێگەیشتنێك،ئیرادەیەك،وێناكردنێك..)  هەروەها خۆیان لەگەڵ كۆمەڵێك هێزی تردا ڕێكبخەن، خۆیان سازبدەن. بەمشێوەیە فۆرمێكی گەورە لەمیانەی رێكخستن و سازانی ئەم هێزانەدا دروستدەبێت، بەڵام كۆی ئەمانە پشتبەست و پشت ئەستوورن بەسروشتی ئەو هێزانەی تر،ئەو هێزانەی كە مرۆڤ لە گەڵیاندا هاوبەش و بەركەوتووە. ئەو فۆرمەی كە لەم جەرەیان و جوڵەو بزاوتەدا نەبێتە ناچاری، نابێت بەفۆرمێكی ئینسانی! ڕەنگە ببێتە بە فۆرمێكی گیانەوەری تر، كەمرۆڤ تەنیا و تەنیا دەبێتە گۆڕاوێك، بەرجەستەبویەك، وێنەیەكی ڕەمزی، بەرجەستەبوویەكی خوداوەندی، فۆرمێكی ئیلاهیانەو خوداوەندی.بەمشێوەیە دەبێت بە تیشكدەرەوە و تیشكدانەوە. فۆرمی خودایەكی تاك و تەنیابەو شێوەیەی كە ئینسان تەنیا دەبێت بە گەمارۆدراو تایبەتكراو (وەك لە سەدەی حەڤدەیەمدا تیكەیشتن و فەهمی ئینسانی وەك گەمارۆ دراو سنووربەندكراوی تێگەیشتنێكی نا كۆتاهاتوو، بێكۆتایی. واتە،یاخود بەو مانایەی كە فۆرمێك_ئینسان تەنیا لەناو هەلومەرجی زۆر تایبەت و ساتی و زەمەنی و ناجێگیرو فشۆڵدا نەبێت دەرناكەوێت. هەرئەمەش ئەو شیكردنەوەیە كە فۆكۆ لە كتێبی وشەكان و شتكاندا وەك رێسكێك لە ” سەدەی نۆزەدەدا” بنیویەتی. لە وەزیفەنواندنی لەگەڵ كۆمەلێك هێزی نوێ لە گەڵ ئەوانەی كە مرۆڤ خۆیی لە گەڵدا ساز و   ڕێكدەخات.

*خولقاندن و دۆزینەوەی شیمانەو ئیحتیمالی نوێی ژیان.
سێیەم: تایبەت و پەیوەندە بەپرۆسیسیوسی بە سوبژێكتیڤاسیۆنەوە: جارێكی تر و بەمشێوەیە، بەهیچ شێوەیەك دامەزراندن و بونیادنانی سوژە  نییە.بەڵكو خۆلقاندنی كۆمەلێك مۆدی بوونە،ئەوەی كەنیتشە ناوی ناوە (خوڵقاندنی شیمانەو ئیحتیمالی نویی ژیان).  بنچینەی ئەمەی لای گریكەكان دۆزییەوە. نیتشە ئەم دوا ڕەهەندەی لە ئیرادەی توانین و هێزدا بینی، ویست-هونەرمەند… فۆكۆ جێپەنجەی بەسەر ئەم ڕەهەندەوە جێهێشت لە ڕێگەی شیوازێكەوەكە، هێز كاریگەری و تایبەتكردن،  ووروژانی لەسەرخۆی هەیە، وەك خۆگەمارۆدانیش. ئەو توانی مێژووی گریك و كرستیانەكانیش لەناو ئاڕاستەكردنی ئەم ڕێگەدا وەرگرێت. چۆن هەرئەمە جەوهەریەكەیە.

نیتشە دەڵێت؛  موفەكیرێك هەمیشە تیرێك هەڵدەداتەوە  وەك ئەوەی لە بۆشاییدا بێت،وە موفەكیرێكی تر دەیگرێتەویەو بۆ تورهەڵدانەوەی بە ئاراستەیەكی تردا.ئەمەش پرسی فۆكۆیە،ئەوەی وەریدەگرێت فۆكۆ زۆر بە قوڵێ دەیگۆڕێت و دەیگوازێتەوە و فۆرمیدەکاتەوە و تەحویلی دەکات،ئەو ناوەستێت لە داهێنان و خوڵقاندن. ئێوە گووتان ئەم زیاتر لە نیتشە كانزاییە. ڕەنگە ئەو ئامرازو ماتڕیاكەكانی تیرهاویشتنەكەی گۆڕی بێت. دەبێت بە شێوەیەكی مۆزیكیانە بەراووردیان بكەین. نیتشە بە (ریتشارد ڤاگنەر) دا  تێپەڕی بەڵام بۆ دەرچوون لێی. بەڵام فۆكۆ بە سەر (ڤێبیرندا) تێپەڕی.

تەواو

سەرچاوەکان

* MICHEL FAUCOULT,DITS ET ECRIT, ,Ed. Galimmard, TOMBE 4, Paris ,1994.
* GILLES DELEUZE, L‌ILE DESESRTE ET AUTRES TEXTES, LES INTELLECTUELS ET LEPOUVOIR (AVEC MICHEL FAUCOULT),TEXTES ET ENTRETIEN,ED.MINUIT,2002,P.288
*GILLES DELEUZE, PourParler.1972-1990.LES EDITIONS DE MINUIT,P.159-161.
Enrertien avec Claire Parnet,1989