Photograph: Bashdar Sami

هەڵاتوو لە حیكایەتێكی كۆن


Loading

 

لەكتێبخانە كۆنەكەدا لەسەر كورسیەكی كۆن دانیشتبووم, پەڕەكانی كتێبێكی كۆنم هەڵدەدایەوە, كە گێڕانەوەیەكی كۆن بوو، باسی لە حیكایەت خوانێك دەكرد  مەحكوم كرابوو، سلێمانی لەشێوەی حیكایەتێكدا دابڕێژێتەوە و لەڕێگای گۆڕینی شوێنەكانەوە بۆ وشە سلێمانی لە بەرهەستەوە بگوازێتەوە بۆ نەست و لەخەیاڵدا جێگیری بكات. حیكایەت خوانەكە وێڵ و سەرگەردان بوو بەهۆی گەڕان و تێڕامانی لە مانا قوڵەكانی وشە و قولبوونەوە لە سیحری وشە، بەشێوەیەك گیری خواردبوو بەدەست ئەم كارە سەختەوە وەكو پەیكەرێكی بێ گیان بۆماوەی جەند كاتژمێر و چەند ڕۆژو و مانگ و وەرز بەدیار وشەكانەوە بێ جوڵە ڕامابوو. ئەو حیكایەتخوانە ناوی (عەتاری خەیاڵ)  دەبێت. كاتێك گەیشتمە سەر ئەو ناوە هەر لەخۆمەوە وێنەی پیاوێك لە خەیاڵمدا دروستبوو بۆ ئەو عەتار ناوە. لەلای دەرگاكەوە یەكێكم بینی بەپەلەپڕوزێ  و بەخێراییەكی زۆرەوە خۆی بەكتێبخانەكە داكرد، لەگەڵ یەكەم بینین ڕووبەڕووی هەمان وێنەی ناو خەیاڵم بوومەوە، كە بۆ عەتاری نێو حیكایەتەكە لەخەیاڵمدا كێشابووم. سەرم سوڕما! ئەو پیاوە ئەسمەرە پرچ درێژە سەر ماش و برنجیەم خستە ژێر سەرنجەكانمەوە: دەبێ ئەوە هەمان عەتاری ناو خەیاڵی من بێ وا بەرجەستەبووە و سنووری نێوان خەیاڵ   و واقیعی بڕیوە؟!

چەندی كردم ئەو پرسیارەم بۆ شیتەڵ نەدەبوو، به‌ڵام  كاتێك لەهەولێر بەڕێكەوتم بەنیازی بینینی كەسێك كه‌ ژووانم لەگەڵدا دانابوو. كێ بوو؟ زۆر سەیرە ئەو كەسەی منیش ژووانم لەگەڵی دانابوو، هەر عەتار خەیاڵ ناوێك بوو كە لەئەدەبیاتی گێڕانەوەدا دەینوسی و من یەكێك بووم لە خوێنەرەكانی. پرسیارێكی تر مژووڵی كردم و بەگیری هێنام: دەبێ ئەوەش فێڵێك نەبێ لەفیڵی گێڕانەوەكانی عەتار؟!  ئەو پیاوە ڕەشتاڵەیە زۆر بە مشەوەشی لەناو كتێبەكانی سەر ڕەفەكان دەگەڕا، بۆساتێك وام هەستكرد ئەو پیاوە خۆی ونكردووە و هاتووە لەنێو كتێبەكاندا بەدوای خۆیدادەگەڕێ. بەبێ ویستی خۆم بەرەو ڕووی ڕۆیشتم و دەستێكم لەشانیدا، هەر لەخۆوە گووتم كاك عەتاری خەیاڵ؟ …كاتێك ئەو ناوەی لەزمانی منەوە بیست وەك كارەبا گرتبێتی وابوو، بەخێراییەكی زۆر سەری سووڕاند، بەنیشانەی سەر سوڕمان لێم ڕاما.  منیش تا لەوە زیاتر تەریق نەبمەوە  بەخەندەیەكەوە پرسیم: بەڕێزتان عەتاری خەیاڵن؟  وەك ئەوەی چەكوشێك بەر سەری كەوتبێت بۆ ماوەی چەند چركەیەك بێدەنگ بوو. هەستم بەئازارێكی قوڵ كرد لەپشتی بێدەنگیەكەیەوە.

گووتی: بەڵێ من هەوم، تۆ چۆن ئەمە دەزانی؟!

وەڵامیم دایەوە: جا كێ هەیە خوێنەربێ و لەم سلێمانیە بێت  تۆ نەناسێ؟

لەگەڵ گوتنی ناوی سلێمانیدا ترسێكی زیاترم لەسیمایدا  بەدیكرد، بەشڵەژاویەوە پرسی: سلێمانی؟!

وەڵامم دایەوە: بەڵێ بۆ مەگەر تۆ نازانی ئێرە سلێمانیە؟!

هاوارێكی لێ بەرزبووەوە : بۆ مەگەر دەكرێ ئێرە ئەو سلێمانیەبێ، كە من لێی ڕامكرد؟!

 

هەستم بەبروسكەی ژانێكی تیژتێپەڕكرد، كە بە سەرمدا تێپەڕی. نەباوەڕم بەچاوم دەكرد و نە بەگوێشم، پرسیم: بۆ مەگەردەكرێ تۆیەك هەمیشە خەریكی بونیاد نانەوەی سلێمانیت بەشێوازی گێڕانەوە سلێمانی نەناسی؟! بۆ مەگەر دەكرێ تۆی شەیدای سلێمانی لەسلێمانی ڕاتكردبێت؟!

دەستێكی لە پرچە درێژەكەی ئاڵاند و بەغەمێكی قوڵەوە پرسی: تۆ كێی؟! ئەمشتانە لەكوێوە دەزانی؟! بۆساتێك وامزانی وەك نوسەرێك لەخۆی گۆڕاوە و دەیەوێ خۆی لێم لەگێلی بدات، بەڵام كاتێك سەیری چاوەكانیم كرد هەستم بەو خەمە قووڵەی كرد لەپشتی قسەكانیەوە، بۆیە هەستمكرد ڕاستیەك لەپشتی قسەكانیەوە هەیە، من جارێ  نایزانم. فەرمووم لێكرد و گووتم : باجارێ دانیشین و هەندێك گفتووگۆبكەین تا زیاتر له‌یه‌كتر بگەین.

سەرەتا من دەستم پێكرد؛ تێناگەم شتێك لەئاراداهەیە، من نایزانم. بۆچی ئاوا سەرسام بووی كاتێك ناوم هێنای؟ عەتاریش وەك حیكایەت خوانێكی بەویقار، كە لەتەمەنی پیرتر دەینواند چاوی لەگۆشەیەكی دووری كتێبخانەكە گیركردبوو وەك ئەوەی چووبێتە خەیاڵێكی قوڵەوە دەستی پێكرد؛ لەم شارەدا وام هەستكرد كەسێك نییە ناوە ئەسڵیەكەم بزانێت. من خەڵكی شارێكی زۆر دوورم لێرەوە، من لەمەملەكەتی خەیاڵ  وەك حیكایەت خوانێكی لێهاتوو ناسرابووم و هیچ كێشەیەكم نەبوو، تائەوەی ڕۆژێكیان پادشای وڵات لەدوای ناردم و داوای لێكردم بەشداربم لەدروستكردنی شارێكدا لەسەر شێوازی حیكایەتێكی كۆن، شارەكە ناوی سلێمانی بوو. پادشا داوای ئەوەی لێكردم شارێك لە وشە بخولقێنم و بیخەمە سەر شانشینەكەی. منیش دەستمكرد بە جێبەجێكردنی فەرمانی پادشا و لەماوەی چەند ساڵێكدا شارەكە بەرەو تەواوبوون دەچوو، بەڵام بەرەبەرە تازیاتر لەگەڵ خەیاڵی شاردا دەژیام زیاتر لەخەڵكی دووردەكەوتمەوەو حەزم بە تەنیایی دەكرد. خۆشەویستیم بۆ شاری خەیاڵكردەی خۆم زیاد دەبوو، بەجۆرێك،  چەندان ڕۆژ هەستمدەكرد لەشەقامەكانیدا دەسوڕێمەوەو چەندان شەو لە ئوتێلە لاچەپەكانی شار ڕۆژم دەكردەووە…شەوێكیان چەندی كردم نەمتوانی بخەوم  گەیشتبوومە بڕیارێكی یەكلایی كەرەوە، ئەویش ئەوەبوو، كە بەهیچ شێوەیەك شاری خۆشەویستی ناو خەیاڵم ڕادەستی پادشا نەكەم و هەرخۆم خاوەنی بم. لەنیوەی شەودا بوخچەم پێچایەوە و بەدزیەوە لەشار دەرپەڕیم. ماوەی حەوت شەو حەوت ڕۆژ بەسواری ڕۆیشتم، تا لەدەروازەكانی ئەم شارە نزیك بوومەوە، كاتێك دەروازەی شارم لێ بەدەركەوت هەستم كرد ئەو شارە زۆر ئاشنایە. تا زیاتر بەرەو قووڵایی شار دەچووم زیاتر وێنەی شار ئاشنا دەبوو لەكنم. لێرە ناوی ئەسڵی خۆم شاردەوە و خۆم بە (عەتاری بخورد) ناساند و گووتم : من عەتارێكم  و سەرودەریم لە كاری دروستكردنی بۆندا هەیە،  بەدوای گوڵێكی ناوازەوە هاتوومە شارەكەتان ناوەكەیم لەمامۆستاكەمەوە بیستوە. بۆیە ئێستا خەڵکی ئێرە هەر وادەزانن عەتارێكم و ناویشم هەر عەتارە. كاتێك تۆ بە عەتاری خەیاڵ ناومتبرد سەرم سوڕما! سەیرم بەوە هات تۆ چۆن دەزانی ناوم عەتاری خەیاڵە؟

قسەكانی زۆر سەیربوون بەلامەوە وامزانی دەیەوێ یاریەكم لەگەڵدا سازبكات، بە پەرێشانیەكەوە گووتم: دە توخوا كاك عەتار ئێرە واقیعە و جێگای خەیاڵاتی چیرۆك نییە، ئەی من و تۆ چاوپێكەوتنمان نەبوو لێرەو لەم كاتەدا؟! ئەی دوێنێ تەلەفۆنم بۆ نەكردی؟!

چەندی بۆم باسكرد  ئەو بۆی نەسەلماندم، كە شتێكی وا لەنێوانماندا هەبووبێی.  دەیگووت: من هیچ كەسێك لەم شارەدا ناناسم، من لەشارێكی دوورەوە هاتووم. ڕاستە لەوێ حیكایەتخوان بووم و چەندان حیكایەتم گێڕاوەتەوە، بەڵام تەنانەت خاوەنی یەك كتێبیش نیم، هەروەك تۆ باس لەوە دەكەی من لێرە نوسەرێكی ناسراوبم…گووتم؛ ئەی بەدوای چیەوە هاتوییە ئەم كتێبخانەییە؟ هەناسەیەكی هەڵكێشا و گووتی: ئەوەی ڕاستی بێت بیستوومە لێرەدا كتێبێك هەیە باس لە حیكایەتخوانێك دەكات ویستی بونیاد نانی شارێك بووە بەناوی سلێمانی لەسەر شێوازی گێڕانەوە،  لەزۆرێك خەڵكم بیستووە ئەو كتێبە تەلیسمی بەردەوامی ئەم شارە لەوشەكانی شاردراوەتەوە. بەم ئاوهایەی باسی دەكەن ئەو كتێبە حیكایەتی چارەنوسی منی تێدا نوسراوەتەوە. ئەی ئەوە نییە من عەتارم و ویستی بونیادی سلێمانیشم هەبووە بەو شێوەیە. كەواتە دەمەوێ ئەو كتێبە بدۆزمەوە و لەچارەنووسی خۆم هەڵبێم  وكتێبەكە بسووتێنم. دەڵێن لەكتێبەكەدا هاتووە باس دەكا دوای ئەوەی عەتار لەمەملەكەتی پادشاكە ڕادەكات دوای حەوت شەو حەوت ڕۆژ لەدەروازەكانی شارێك نزیك دەبێتەوە كە هەمان شاری خەیاڵیەتی، تا بەرەو قوڵایی دەچێت زیاتر وێنەی شارەكەی ناو خەیاڵی دەشێوێت و بەرەو لەناوچوون دەچێت، خەمێكێ زۆر بۆ ئەوە دەخوات كە ئەو شارەی لەپێناویدا شارو وڵاتی خۆی بەجێهێشت  و ئێستا بەرەبەرە لەخەیاڵیدا كاڵدەبێتەوە و بەرەو لەبیرچوونەوە دەچێت. بەپێی ئەو چیرۆكانەی لەبارەی كتێبەكەوە گوێم لێبووە دەبێ ئەو عەتارە من بم، كە هەمان چارەنوسم هەبوە تا ئێستا.  منیش دەروازەی نهێنیەكم بۆ ئاشكرا ببوو, بەو قسانەی, بۆیە لێمپرسی: دەزانی بۆ ئەو شارە لەخەیاڵتدا بەرەو لەناوچوون چووە؟ گوتی: بۆ؟!

گووتم: ئەسڵەن ئەو شارە بەرەو لەناوچوون نەچووە، بەڵكو لەشارێكی خەیاڵیەوە گۆڕاوە بۆ شارێكی بەرجەستە كە ئێرە هەمان سلێمانی ناو خەیاڵەكانی تۆیە و لەخەیاڵتەوە هاتۆتە دەرێ و بەرجەستە بووە، بەشێوەیەك تۆش بوویتە یەكێك لە دانیشتوانی. بەسەرسوڕمانەوە پرسی؛ ئەمە چۆن دەبێت؟! وەڵامم دایەوە: منیش نازانم چۆن دەبێت و سەرم لەوە سوڕماوە، بەڵام ئەوەی من دەیبینم وا بووە. گوێم بۆ بگرە تا ئەم كتێبەت بۆ بخوێنمەوە؛ حیكایەتخوانێك مەحكوم كرابوو، سلێمانی لەشێوەی حیكایەتێكدا دابڕێژێتەوە و لەڕێگای گۆڕینی شوێنەكانەوە بۆ وشە سلێمانی لە بەرهەستەوە بگوازێتەوە بۆ نەست و لەخەیاڵدا جێگیری بكات. حیكایەت خوانەكە وێڵ و سەرگەردان بوو، بەشێوەیەك گیری خواردبوو بەدەست ئەم كارە سەختەوە وەك و پەیكەرێكی بێ گیان بۆماوەی چەند كاتژمێر و چەند ڕۆژوو مانگ و وەرز بەدیار وشەكانەوە بێ جوڵە ڕاماوە، ئەو حیكایەتخوانە ناوی عەتاری حەیاڵ دەبێت…

كاتێك گوێی لەو وشانە بوو كتێبەكەی لەدەستم فڕاند و بەخێراییەكی زۆر لە كتێبخانەكە دووركەوتەوە. نازانم ئێستا عەتار چی لە كتێبەكە كردووە و چی زیاتری لەبارەی چارەنووسی  خۆیەوە زانیووە،  یان ئایا توانیویەتی لەچارەنووسی خۆی هەڵبێت؟

ئەوەی دەزانم من ئەو عەتارەم نەبینی كە ژووانم لەگەڵیدا هەبوو، بەڵكو تەنیا (عەتاری ڕاكردووم ) بینی،  كە لەحیكایەتێكی كۆندا ڕایكردبوو، و كەوتبووە ناو شاری خەیاڵی و لەو كتێبخانەیەدا چاومان بەیەك كەوت و كتێبەكەی لێ فڕاندم. دوای ئەوەی  بەرەو هەولێر گەڕامەوە لەدەروازەی شار تێپەڕبووم ئاوڕێكم لەشار دایەوە  جگە لە تەمێكی سپی، كە نێو ئەو دۆڵەی تەنیبوو هیچ ئاسەوارێكی شارم نەبینی.

 

ته‌واو

 

 

تایبه‌ت به‌كولتور مه‌گه‌زین