ڕۆمانی نیشتمانی سارا، خیانه‌ت له یادەوەری

زانستە مرۆیی و کۆمەڵایەتییەکان بە پاڵ پێدراوە ماددی و مێژووییەکانەوە زەمینەیەکی باش بۆ بەرهەمێکی ئەدەبی دەڕەخسێنن تا سەرنجی خوێنەر بخاتە سەر شتە ورد و نەبینراوەکان، پرسیار لەسەر دیاردەگەلێکی ورد و هەستپێنەکراو یاخود شتگەلێکی ناباو کە لە بیری گشتیدا بووتە باو بورووژێنێت.

(نیشتمانی سارا) ئاستی سەرنج و پرسیارکردن دەباتە سەر هەندێک رووداو کە لە ناو خەڵکیدا بە شێوەیەکی ئاسایی و باو سەرنجی دراوە. پرسیارگەلێکی جاڕسکەری مۆراڵی سەبارەت بە مرۆڤی بەرپرسیار و پابەند دەوروژێنێت کە جەستەی مرۆڤ لە ئاستیاندا گەرم دادێت. بۆیە ئاسانترین شت بە لای زۆربەی خەڵکەوە خۆ دزینەوەیە لێیان. لە کاتێکدا ئەو مێژووە باس لە راستییەکی هەبوو دەکات. شاردنەوە و نکوڵی لێکردنی یاخود گومانکردن لێی هیچ لە راستییە مێژووییەکە ناگۆڕێت. بە پێچەوانەوە گومانکردن لە راستی رووداو و تراژیدیاکانی ناو رۆمانەکە یان پاساوهێنانەوە بۆ بێهەڵوێستی یاخود هەڵوێستی خراپی خەڵکی شار، ترسە لە وەڵامدانەوە بە پرسیاری مۆراڵی بەرپرسیارێتی نەک تەنیا بەرامبەر بە رابردوو بەڵکو بەرامبەر ئێستا. واوەتر لەوەیش گومان و نکۆڵیکردن نیشانەن بۆ ویستی تێنەپەڕاندنی ئەو مێژووە و مانەوە تێیدا، وەکو ئەوەی بڵێیت ئەگەر مێژوو دووبارە ببێتەوە هەر هەمان هەڵوێستم دەبێت.

ئەڵمانەکان بەردەوام باس لە مێژووی نازیزم و قوربانییەکانی دەکەن. سەرباری مێژووە پڕ شەرمەزاریەکەیان بەڵام دەخوازن بە هەڵدانەوەی بەردەوامی پەڕەکانی ئەو مێژووە رێگر بن لە دووبارەبوونەوەی مێژووی نازیزم. بە دیوەکەی تریشدا دەکرێت بڵێین لە رێی باسکردن و رەخنەلێگرتنەوە خۆزگەیەکی مەحاڵ هەیە بۆ ئەوەی ئەو واقیعە وا نەبووایە یا بە جۆرێکی تر بووایە. ئەمەش کردنەوەی دەروازەیەکە بە رووی وشیاریدا تا لە پێناو گەیشتن بە واقیعێکی شیاو بە دوای شێمانە مێژووییەکاندا بگەڕێت.

دووەم مۆراڵی بەرپرسیارێتی لە ڕووداودا

کۆچپێکردنی بە زۆرە ملێی جووەکان لە بەردەم مۆراڵ و بەرپرسیارێتیدا

مرۆڤی تەندروست لە کاتی بینین یان بیستنی تاوان یان کارەساتێکدا ئەندێشەی لە هاوکێشە باوەکەی بکەر(جەللاد) و قوربانی واوەتر دەڕوات و بیر لە ئەگەرەکانی هەبوونی کەس یان رەگەزی سێیەم دەکاتەوە. واتە بیرکردنەوە لە هەبوونی هاوپشتی، ئەمەش ئەگەر سەرەتا وەکو فریاگوزارییەکی خێرا بۆ کەمکردنەوەی قەبارەی زیان و قوربانییەکان بێت، ئەوا ئامانجە دوورمەوداکەی چەسپاندنی مۆراڵی مرۆیی و رێگرتنە لە ئەگەرەکانی  دووبارەبوونەوەی کارەسات لە ئاییندەدا. مەبەستێتی  بە جەللاد یان بکەرەکە بڵێت ئەم هاوکێشەیە بە تەنیا لە تۆو قوربانی پێک نەهاتوون، بەڵکو کەسێکی تریش لێرەیە. بە جەللادە گریمانکراوەکانی ئاییندەیش بڵێت مۆراڵیکی مرۆیی لێرە چەسپاوە و ناتوانیت بە ئاسانی تاوانەکەت ئەنجام بدەیت. بە دیوەکەی تریشدا پرسی هەبوونی پشتیوانی لە کاتی کارەساتدا، پرسە دەربارەی ئاستەکانی بەرپرسیارێتی و مۆراڵی مرۆیی لە کاتی رووداودا.

شاربەدەرکردنی جووەکان لە سلێمانی، بە پێی بڕیاری حکومەتی عێراقی، دیوێکی تری مۆراڵی خەڵکیمان نیشان دەدات کە لە جیاتی نواندنی ئەکتێک یان هەڵوێستێک بۆ پشتیوانی لە هاوشارییەکانی  دەکەوێتە هەڵپەکردن بۆ کڕینەوەی کەلوپەلەکانیان، پاشان خولیای دەستخستنی خانوو و موڵکەکانیان و دواجار بە هەڵدانەوەی گۆڕەکانیان و گەڕان بە نێو ئێسک و پروسکی مردووەکاندا بۆ دەستکەوتنی خشڵ و زیو کۆتایی دێت. وەک ئەوەی بەو کارە ئامانجەکەی دەوڵەت لە سڕینەوەی تەواوی ئاسەوارەکانی هەبوونی جوو لە یادەروەریدا جێبەجێ بکات. لە هەوڵێکی تەواو پێچەوانەدا سارا دەبینین لە زیندەخەونیدا خەریکی کۆکردنەوەی ئێسک وپروسکی ئەو مردووانەیە کە زریانی شەڕی شوناس لە نێو گۆڕەکانیانی دەرهێناونەوە، وەکو هێمایەک بۆ کۆکردنەوەی رابردووی جووەکان وئامادەکردنەوەیان لە نێو یادەوەری ئێستادا. ئەمەیش لە دۆخی ئەو فریشتەیەی ناو تابلۆیەکی پۆل کێلیە بە ناوی (فریشتەی نوێ) دەچێت کە بنیامین ئەو تابلۆیەی لە هونەرمەندەکە کڕیووە ، لە پەرەگرافێکی تێزی نۆیەمی (فەلسەفەی مێژوو)دا دەڵێت (لەو شوێنەی دەرکەوتنی زنجیرەیەک ڕووداو دەبینین ئەو یەک تاکە کارەسات دەبینێت کە بێ وەستان داروپەردوو لەسەر داروپەردووەکان کەڵەکە دەکات و لەبەردەم پێیەکانیدا فڕێی دەدات. ئەو حەز دەکات بۆ ساتێک بمێنێتەوە تا مردووەکان بەئاگا بهێنێتەوە و پارچە شکاوەکان پێکەوە بنووسینێتەوە ^(٤) .

لە کاتێکدا رۆرێک لە لێکۆڵەران هۆکاری نەبوونی مۆراڵی بەرپرسیارێتی لە کۆمەڵگەکانی رۆژئاوادا لەهەمبەر هۆڵۆکۆستدا دەگەڕێننەوە بۆ هەژموونی عەقڵانییەت، بیرۆکراتییەت، ئایدۆلۆژیای دامەزراوەیی و … هتد بەڵام خۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە دیاریکراویش کوردستان و سلێمانی ئەو سەردەمانە هێشتا لە نێو ژیانێکی نیمچە دەرەبەگی و نیمچە سەرمایەداریدا بوون . کەلتوورو ترادیسیۆنی جووتیارییانەی بەر لە سەرمایەداری زاڵ بوو کە خاوەنی نەریت و کەلتوورێکی کۆڵەکتیڤ و مۆراڵییە و گیانی هاوکاری، پشتیوانی، بەتەنگەوەبوون و بەرپرسیارێتی سیمایەکی گرنگی ئەو نەریتەیە. لێرەوە دەکرێت ئەو بێباکی و نابەرپرسیارێتییەی خەڵکی شار بەرامبەر بە تراژیدیای هاوشارییە جووەکانیان تەنها بۆ جیاوازی شوناس بگەڕێنینەوە. بە مانایەکی دی تاوانی جووەکان لە عێراقدا تەنیا ئەوە بوو لە نێوان دوو نەتەوەی شوانکارە و نامێژوویی پلیشێندراوی کورد و عەرەبدا گەلێکی نانەتەوەیی بوون و تێکەڵاوبوونیان(ئینتگراسیۆن) لەگەڵ ئەم دوو نەتەوەیەدا ئاسان نەبوو (ئێمەی جوو، ئەبەد وەکو دۆست یان هاوڕێ قبووڵ ناکرێین، ئەگەر زۆر پیاو خراپیش بین، ئەوا بە موسڵمانبوونمان هەموو بێڕەوشتی  و ناشیرینییەکانمان چاوپۆشی دەکرێن! ن س ل ٣٤)  .

نەمانی دەسەڵاتی ئیمپراتۆریای عوسمانی و دابەشکردنی میراتییەکەی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە لایەن براوەکانی جەنگی یەکەمی جیهان پاشان دەسەڵاتی ئینتیدابی ئینگلیزی و فەڕەنسی لە ناوچەکەدا رێخۆشکەر بوون بۆ:

یەکەم: چەکەرەکردنی بیری نەتەوەیی و دامەزراندنی پرۆژەی دەوڵەتی نەتەوە. دووەم: سەرهەڵدانی جووڵانەوەی دژە کۆڵۆنیالیزم. دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقیش بناغەی ناکۆکییەکی شوناسگەرایی لە نێوان کورد وعەرەبدا داڕشت کە تۆخکردنەوەی شوناسی ئیسلامی لە نێو شوناسە نەتەوەییەکەدا خاڵی هاوبەشی هەردووکیان بوو. ئەمەیش خۆبەخۆ باوەڕدارانی ئایینەکانی تری وەکو جوو، مەسیحی، یەزید و سابیئەی مەندائییەکان دەخرێنە کەناری ئەو شوناسەوە کە ئەم پرۆژە بە ناو نەتەوەییانە دروستیان کردووە. لێرەوە جووەکان  لە ناو هۆشی زۆرینەی کورددا نە کوردن و نە کورد نین هەرەوەها مەسیحی و یەزیدییەکانیش ( ئەمە بە هەمان شێوە لە نێو عەرەبەکانیشدا هەر وا بووە) جا با بە کوردیش قسە بکەیت، با سێ هەزار ساڵیش بێت لەسەر ئەم خاکە بژیت و بەشداریش بووبیت لە دروستکردنی شاردا، مادام تۆ جوویت یان مەسیحیت و منیش  موسڵمانم کەوایە من و تۆ غەریبین بە یەکتر و تۆ لە نێو ئەو شوناسە نەتەوەییەدا کە لە خەیاڵدانما بۆ خۆمم دروستکردووە جێت نابێتەوە و لە باشترین حاڵەتدا تۆ برای ئێمەیت( “ئێمەی کورد هەردەم هاوخەمی ئێوەی جوولەکەین!” باوکم راستی دەکرد” ئەم موسڵمانانە وا دەزانن کوردبوون بەرگێکەو تەنها بە باڵای ئەواند بڕاوە” ن س ل ٣٦٢).

 ئەگەر لەو کارەساتە گەورانەی سەدەی بیستەوە سەرنج بدەین کە لە عێراقدا بەسەر جوو و مەسیح و یەزیدییەکاندا دێت، دەبینین هەردوو نەتەوەی عەرەب و کورد بە رادەی جۆراوجۆر بەشدارن تیایدا. وەکو کوشتاری بە کۆمەڵی ئەرمەنییەکان لە موسڵ کە کوردەکان بەشدارییەکی گەورەی تێدا دەکەن یان فەرهوودی جووەکان لە بەغداد کە لە لایەن عەرەبەکانەوە ئەنجام دەدرێت. یاخود لە باشترین حاڵەتیدا لە لای هیچکام لەم دوو نەتەوەیە نابێتە کارەسات یان تراژیدیایەکی نەتەوەیی و هیچکامیان وەکو ستەمێکی نەتەوەیی لەسەریان هەڵ نادەنێ و بەرگریان لێ ناکەن وەکو بە زۆرناردنەوەی جووەکان بە زۆر لە لایەن دەوڵەتی عێراقەوە بەرەو ئیسرائیل ( لیڤیناس پێی وایە ” بوون لەگەڵ ئەوانی دیدا” کە سیفەتە سەرەتایی و ئەزەلییەکەی مرۆڤە بەر لەهەر شتێك واتە بەرپرسیارێتی. ” بەوەدا کە ئەوی دی تەماشام دەکات، کەوایە من بەرپرسیارم لێی، تەنانەت ئەگەر تەواوی بەرپرسیارێتییە تایبەتییەکانیشیم نەخستبێتە ئەستۆی خۆم.”) ^(٥). لێرەدا هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی ئەویتر سنووری پەیوەندییە نزیک و ناسیاوییەکان و پەیوەندییە مەبەستگەراکانیش تێدەپەڕێنێت و دەچێتە ئاستێک کە تەنیا پێکەوەبوون بەسە بۆ هەستکردن بە بەرپرسیارێتی. بەرپرسیارێتییەک وەکو باومان ئاماژەی پێ دەکات مەرجدار نییە بە ناسین، بەرژەوەندییەکی تایبەت یا تەنانەت کۆنسێپتی پاداشت و سزا. لەسەر ئەوەیش ناوەستێت داخۆ ئەم بەرپرسیارێتییە قەبووڵ دەکرێت یان رەت دەکرێتەوە، پێت دەکرێت یان نا، بەڵکو نیشاندانی ئامادەییە بۆ ئەنجامدانی ئەکتێک و پێی بڵێیت ” ئەوەتام” ^(٦). لە شاری سلێمانیدا ئەوانەی هەڵوێستێکی مرۆییانەی لەم جۆرەیان هەبوو بە پەنجەکانی دەست دەژمێردرێن. هەر بەشێکن لە مرۆڤە شکستخواردووەکانی خوارەوەی کۆمەڵگە ئەوانەی وەکو باومان پێیان دەڵێت ” ئەو مرۆڤە چاکانەی یارمەتی قوربانییەکانیان دا بە سروشت و فیترەتی خۆیان رەفتاریان دەکرد، ئەوان توانیان خۆڕسکانە بەرەنگاری دڕندەییەکانی زەمەنەکانی خۆیان بکەن” ^(٧).

رەنگە بە دەستهێنانی تێگەیشتنێکی قووڵ و سیستماتیک سەبارەت بە مۆراڵی بەرپرسیارێتی رێخۆشکەر بێت بۆ گەییشتن بە وەڵامی پرسیاری چۆنێتی تێکشکاندنی ئەو بازنە مێژووییەی کورد بەردەوام لەناویدا دەخوولێتەوە.

چەپ و جوو حیکایەتی ئەڤیندارییەکی شاردراوە

وەکو ئاماژەمان پێیدا جووەکان جووەکان بەشداری هەمەلایەنە لە ژیانی ئابووری، کەلتووری و سیاسیدا دەکەن. بەڵام بزووتنەوەی چەپ ئەو چوارچێوە سیاسییەیە کە جووەکان رۆڵی بەرجەستەی  تیا دەبینن و  بگرە لە حزبی شیوعی عێراقی(حشع)دا تا ئاستی سەرکردایەتی و سکرتێری حزبیش دەچن. لە ساڵی  ١٩٤٥دا حشع کۆنگرەیەکی گرنگ لە ماڵی جوویەکی کۆمۆنیست لە بەغداد بە ناوی یەهودا سدیق دەبەستێت و یەهودا بە ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی حزب هەڵدبژێردرێت. دوو ساڵ دوای ئەوە، واتە لە ساڵی ١٩٤٧دا و دوای دەستگیرکردنی هەرسێ سەرکردەکەی حزب فەهد، حازم و سارم، یەهودا بە پراتیکی دەبێتە سکرتێری حزب و جووڵە وناڕەزایەتییەکانی ئەو سەردەمە رێبەرایتی دەکات^(٨) . ئەم کێشکردنەی جووە چالاکەکانی ناو سیاسەت لە لایەن چەپەوە، پەیوەندی بە ئایدیاکانی ئەمەی دوواییەوە هەیە لە یەکسانی ، نەبوونی جیاکاری ئایینی و نەژادی و کۆمەڵایەتی. جووەکانیش بە شوێن ئەو ئایدیا یونیڤێرساڵییانەوە بوون کە خەباتیان بۆ رزگاری مرۆڤ لە دەستی ستەمی ئایینی و نەژادی و …. هتد  دەکرد. ئەوان خوازیاری ژیانێک بوون تیایدا ئایینێک یان نەتەوەیەک بەسەر ئەوانیتردا باڵادەست نەبێت. لە ڕۆمانەکەدا چەند ئاماژەیەکی لەو جۆرەی تێدایە؛ کتێبی (سەرمایە)ی مارکس نموونەیەکێتی.

 لە کوردستان هەندێک لە جووەکان بە مەبەستی دروستکردنی شوناسێکی نەتەوەیی کە ئایین ڕەگەزە پێکهێنەرەکەی نەبێت هەوڵی بوژاندنەوەی جووڵانەوەی خەڵتووز دەدەن. باپیرە خایم و سالاریەعقوب، هەر یەکە بە جیا، لە رێگەی حشع و کۆمەڵەوە شوێن یۆتۆپیایەک دەکەون کە لە ناویدا هەمووان وەکو مرۆڤ و بە بەهای مرۆییەوە بژین. بەڵام وەکو زیگمۆند باومان ئاماژەی پێ دەدات ئەم نەرمی و تواناییەی جووەکان بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ پێشهاتەکاندا لە جیاتی ئەوەی جیاوازییەکان لە ناوبەرێت و دەستەواژەکانی ئێمە و ئەوان، موسڵمان و ئەهلی زیمە و… هتد بسڕێتەوە و ئینتیگراسیۆنی کۆمەڵایەتی بەهێز بکات، دەیانکاتە ( ماشینێکی بەتاڵ کە دەکرێت تەواوی ئەو نەفرەتانەی (ئەوانی) پێ تاوانبار بکرێن هەڵ بگرێت)^(٩) .

گرفتەکە ئەوەیە جووەکان بە دەوڵەمەند و سەرمایەداریانەوە، بە کۆمۆنیست و چەپیانەوە وەکو یەک سەیر دەکرێن و بە سەرچاوەی پیلانگێڕی و ئاژاوەکانی دونیا دادەنرێن. ئەوە باسی ئەدەبیاتی نازیزم مەکە کە پڕە لەم ئایدیا ناکۆکانە. لێرەدا ئێمە لەبەردەم جووەیەکی و‌ێناکراوداین کە لە خەیاڵدانی ئەوی تری موسڵماندا هەیە، جووی نێو ئەم وێنایە دیندارێکی جیاواز نییە کە بوویەکی راستەقینەی مرۆیی هەیە و لە پەیوەندییەکی ریشەداری ئۆرگانیدایە لە نێو کۆمەڵگەدا لە بزاوت و کار و کارلێکدایە. بەڵکو بوونەوەرێکی ژێرەوبڕ و پیلانگێڕە، ئایدیای رووخێنەری هەیە و هۆکاری دووبەرەکی و ئاژاوەیە. جووەکان لە یەک کاتدا هەم دەردەپەڕێنرێن و بە زۆر رەوانەی ئیسرائیل دەکرێنەوە چونکە بە کورد و عێراقی دانانرێن، هەمیش بە زایۆنیست و زەوتکەری خاکی فەلەستین دادەنرێن. ئەم دژیەکی و ناکۆکییە هێندەی پەیوەندی بە جووە وێناکراوەکەوە هەیە، پەیوەندی بە هەقیقەتی کارەکتەری جووەوە نییە.  ئەوەیش لە دوای دۆڕاندنی عەرەبەکان لە جەنگەکەیان دژ بە ئیسرائیل لە ساڵی ١٩٤٨دا دەستەواژەی (جووەکان برای شیوعییەکانن) لە لایەن ئیسلامییەکانەوە بڵاو دەبێتەوە حزبی شیوعی عێراقی ناچار دەکات لە ئەدەبیاتەکەیدا خۆی لە ناوهێنانی سەرکردەکانی وەکو يەهودا سديق، ساسۆن دەلال، شائۆل تەويق وياقوب كۆهين بپارێزێت، هەر لەو وێنایەوە هاتووە کە جووەکان پیلانگێڕن و کارکردن لەگەڵیان یاخود جێکردنەوەیان لە ناو رێکخراو و حزبدا بەشداریکردنە لە پیلانەکانی جوو و ئیسرائیل ^(١٠).

هەر ئەم تیۆری پیلانگێڕییە بووەتە بنەمای تێگەیشتنێکی هەرە کۆمیدیی دونیای ئیسلام  کە تێیدا ئیسلامییەکان بە مەبەست وشیاری خەڵکی سادە و بێئاگای پێ چەواشە دەکەن کاتێک دەڵێن مارکس جوو بووە بۆیە دژایەتی ئایینی کردووە. لە کاتێکدا مارکس جگەلەوەی فەیلەسوفێکی ماتریالیست بووە، هەروەها بە خستنەرووی ئایدیا و رەخنە فەلسەفییەکانی لە ئایین بە یەک ئەندازەی دووری بەرامبەر هەموو ئایینەکان وەستاوە.

ئەگەرچی چەند گێڕەرەوەیەک زمانی ناوەوەی رۆمانەکە پێک دەهێنن، بەڵام ئەمە نەیکردووە بە رۆمانێکی فرەدەنگ بەو مانایەی فرەبێژەکان لەو رێگەیەوە گوزارشت لە ئایدیا، فەلسەفە و هەڵوێستە جیاوازەکانیان دەربارەی جووەکان بکەن. بەڵکو گێڕەرەوەکان هەموویان سەربە یەک ئایدیا و گوتارن. لێرەدا ئێمە گوتەی کارەکتەرە جیاوازەکان لە رێی دیالۆگەوە وەکو شێوازێکی فرەگێڕانەوە ئەژمار ناکەین، چونکە وەکو باختین ئاماژەی پێ دەدات ئەمە لە هەموو رۆمانێکدا بەکار دەهێنرێت. لە هەر بەشێکدا گێڕەرەوەیەک هەیە کە لە هەندێکیاندا کارەکتەرێک دەدوێت وەکو سەرەتاکەی بەشی یەکەم کە کۆی بەشەکە زمانی گێڕانەوەی (باپیرە خایمە) سەرەتاکەیشی هەر وایە؛ یاخود سەرەتای بەشی چوارەم دابڕان کە سالار بە زمانی گێڕەرەوەی کەسی یەکەم دەدوێت. بەڵام لە سەرەتای بەشەکانی دووەم نیشتمانی من، سێیەم یاداشتەکانی سارا و پێنجەم گەڕانەوەدا نووسەر بە زمانی خۆی دەربارەی ئەوانی دی دەدوێت. لە بەشی یەکەمی رۆمانەکەدا گێڕانەوە سیمای رۆمانی ژیاننامەیی پێوە دیارە وەک لە رۆمانی مێژوویی کە لەم ژانرەدا وەکو باختین ئاماژەی پێ دەدات لە جیاتی ئەوەی پاڵەوان بە تایبتمەندێتی جیاواز و پەتییەوە دابڕێژرێت، پاڵەوانێکی نەگۆڕ و ئامادەکراومان هەیە بە باشی و خراپییەکانییەوە، کەلە جیاتی ئەوەی رووداوەکان بیکەنە پاڵەوانێکی جیاواز چارەنووسەکەی دیاری دەکەن ^(١١).

یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی رۆمانی فرە گێڕەرەوە ئەوەیە دەرفەت بە نووسەر دەدات دەمی گێڕانەوە تێکبشکێنێت و دەستبەرداری پابەندێتی بە هێڵی راستی گێڕانەوە، واتە سەرەتا و کۆتایی ( کە لە رۆمانی باودا هەیە) ببێت.  وای بۆ دەچم نەبوونی ئەم تایبەتمەندییە گرنگە لە (رۆمانی نیشتمانی سارا) دا بە هۆی ئەوەوە بێت نووسەر هێندە چاوی لەسەر مێژوویەکی دیاریکراوە و وەک بڵێی بیرۆکەی رۆمانەکە تەنیا لە پێناو گێڕانەوەی رووداوگەلێکی مێژووییدا بن، کەمتر چاوی لەسەر شێواز و تەکنیکی گێڕانەوەیە. ئەمەیش شێوازی گێڕانەوەی تا ئاستی گێڕانەوەیەکی پەتی نزیک بە یاداشت بردووە. خاڵی بەهێزی ئەم شێوازەش ئەوەیە دەسەڵاتی نووسەر سنووردار دەکات و رێگەی لێ دەگرێت درێژدادڕی بکات، بە زمانی کارەکتەرەوە بدوێت و ئایدیاکانی خۆی بترنجێنێتە نێو دیالۆگ و مۆنۆلۆگەکانیانەوە. بەڵام خاڵە لاوازەکەی  ئەوەیە دەرفەت بە فەنتازیا وئەندێشەسازی نادات و شیعرییەتی زمانی تێدا ون دەبێت.

24.5.2022

پەراوێزەکان:

１.  الغیریة المقهورة أو التأریخ الأخر من منظور فالتر بنیامین ،  د. بلعالیە دومە میلود http://kalema.net/home/article/print/1125

２.مدخل الی الروایة التأریخیة، عبدالله الخطیب http://www.odabasham.net

３. هسپ

４.https://www.marxists.org/reference/archive/benjamin/1940/history.htm

５. زیگموند باومان الحداثة و الهولوکوست ترجمة حجاج ابوجبر و دینا رمضان ص ٢٨٢.

６. هسپ ل ٢٨٢.

７. هسپ ل ٥٦.

８.بين العراق ويهوده السّابقين: عندما لا يكون الحنين مجدياً عقيل عباسhttps://www.annaharar.com

９. زیگموند باومان الحداثة و الهولوکوست ترجمة حجاج ابوجبر و دینا رمضان ص ١١٧

１０. ين العراق ويهوده السّابقين: عندما لا يكون الحنين مجدياً عقيل عباس   https://www.annaharar.com

１１. جمالیة الإبداع اللفظي، میخائیل باختین ص ٢٤٠.

سەرچاوەکان:

جگەلەو سەرچاوانەی لە پەراوێزەکاندا ئاماژەیان بۆ کراوە

１. جورج لوکاش الروایة التأریخیة، ترجمة د. صالح جواد الکاظم.

２. میخائیل باختین الخطاب الروائي، ترجمة محمد برادة.

３. جدلیة العلاقة بین الروایة و التأریخ . د سوسو مراد یوسف ابو عمر، مجلة کلیة التربیة جامعة الدمنهور.

４. الروایة التأریخیة ، سعید یقطین، https://alarab.co.uk

سه‌رچاوه: ماڵپه‌ڕی مینێرفا