ئیسماعیل سابیر

Loading

لەهەوادا گۆڕێک هەڵدەکەنین،

لەهەوای تەنگدا ئارام ناگرین.

                                                             پۆڵ سیلان

 

 

گرافیکی گونتەر گراس؛ ساڵی سەگ

 

گەرچی سەردەمانێک شوناسی برین ببووە گۆڕستانێ بۆ شوێنمان، بۆ ڕاکردنمان، کەچی  لەبەر ماهیەتی بوون، ئێمە نەدەترسان، خەونەکانمان وەک بڕنۆ کردە شان، کاتیشمان وەک ئەوەی پاشەڕۆی مرۆڤ بێت بە ئاوی زێرابەکاندا بەڕێکرد.
گەرچی سەردەمێک  تەماشاکانمان لەبەر دووکەڵی کارگەکان بەلاوە تەماشای تەنگ بوو، کەچی ئێمە سییەکانمان لەبەر ئازادی کردە سەوڵ بۆ ئەوەی کەشتیەکانمان لە قوڵایی ڕووبارێکی پیسدا نقووم نەبێت.

 

گەرچی سەردەمێک خوێنڕشتنی گوڵ و هەلا هەلاکردنی گەڵامان بەلاوە خۆشەویست بوو، کەچی ئێمە دوای مردنی باخچەکان فێربووین؛ گوڵی پلاستیکی ڕەنگاوڕەنگ بۆ سەر گۆڕی خۆشەویستەکانمان ببەین.
گەرچی نیشتیمان سەردەمانێک بەلای ئێمەوە سۆزانییەکی پیر بوو، کەچی پێمان باشبوو کڵاو و تەرمی سەربازەکان بە خاک و سرودی نیشتیمانیەوە بسپێرین.

 

 

بۆیەش دەڵێم؛ ڕۆژە پڕ شکۆکانی بوون هیچ کاتێ هی ئێمە نەبوونە. چونکە ڕابوردووی پڕ ئازار وەک عەشقێکی ناکام هەمیشە دێتەوە سەر ڕێمان،  گۆڕهەڵکەن یادگاری و گەرمی ناو پەیوەندیەکانمان بە خاکەناسی ڕق دەردێنێ، لەنێو دابەشبوونی مندا تەسکی جوگرافیا و سەرگەردانی دەهێتە ئاراوە، جێنەبوونەوەت کێشەیە بۆ ماستەر پلان، شارەوانی جگە لە ناشتنی تارماییەکانی خیانەت بە هیچ شتێکی تر قەرەبووی ئەم زیادە ڕووبەرەی ئەڤینی پێناکرێتەوە. بۆیە بەو شەقەی باڵانە فریو مەخۆ ئەم فڕینانە هیچ نین جگە لە پاشماوەی ئەو ئازارەی لەناو مێژوودا هەیە.

ئەمێستا شارستانیەت وشکبووە هەربۆیەش
سەر درەختەکان بوونەتە پارچەیەک لە دڕک
من سەبارەت بە نەنیشتنەوەی باڵندەکان دەدوێم
ئەو باڵندە بێماڵانەی گۆرانی بۆماڵ دەڵێن هەربۆیەش
گەورەبوونی شار ڕۆژ دوای ڕۆژ بە خوێنی تەڕی ئێمە نەبێت ئاونادرێ.

 

لە داخی باڵەخانەو گیرفان پڕەکان بووینە دیلی سەرشەقام و شوێنە پیسەکانی تری شار. تا نیشتیمان بەهەرەوەزی بەردی زیاترمان پێ نەکێشێتەوە، لەسەر شۆستە و بازنەکانی خەڵکیدا لێکچووی ڕووخسار و جێژوان غارە غارمانبوو، لەوێش بەربەریەکان بەدوامانابوون وەک جەلاد لەسەر سەرمان کڵانشیکۆفەکانیان خاوێن دەکردەوە.
زمانیان دەپشکنی، تەماشایان وەک قیتار ئاسۆیی بەناو شوێنەکانی هەستی ئێمەدا دەڕۆیشت.

سروشت چاوی لێبوو، هەوا هەڵاتوویەک بوو وەک ئێمە دڵبەدەست خۆی لەسەر ئەفسوونی شوێنەکان بە کوشت نەدەدا.

 

 

 

مانەوەت لەڕەگی مندا نەرمە بارانبوو، هەربۆیەش
خەونم لەبەرتبوو
وەک گژوگیای بەهاران سەوزتر بی.

کەله‌ سەرم بێ جەستەت ڕەقە،
لەبەر دیوار و دڕکی سەر پێخەف شوێنم لێت نابێتەوە
پیاسەم یادەوەرییە،
وەک سەرخۆش دڵتەنگیم خۆی بەجادەکاندا دەکێشێ
هەرشەوەو دنیایەک کابوس هەڵدێنم. چونکە
بۆ خۆشەویستی زام و
وەک وەفایەکیش بۆ نەمانی شادومانی
هەر ڕۆژەو وەچەیەکی ئازارم خستە ناو بوونەوە.

 

لەسەر جادە قیرتاونەکراوەکاندا هەروا دێ پیاسە دەبێتە ماڵ لەسەرم، بەسەر شانەکانمەوە کە جێ قژی تۆن دڵتەنگی تێدا سەفت دەبێت.
بەربەریەکان لە پڕۆتۆکۆڵی دەستلێکبەردان نازانن هەربۆیەش
هەوای پڕ قینیان وەک نازی کچانە بە ئێمە دەفرۆشنەوە، مێژووی پێکەوەیی هەناسەکانمان قڵپ دەکەنەوە. شەق لە مێژووی وابەستەییمان دەدەن و تۆزی سەر لاپەڕەی ئەڤینمان بەزەویدا دەکێشن، سەرمان بەدیار چاوەڕوانی دابڕانەکانەوە دەکوڵێنن هەربۆیەش
لەناو مەنجەنیقی مێژووی هەڕەمەکاندا بوو کە خۆشەویستی کۆنی ئێمەی تێدا سووتا.

وەک سوارێکی نەبەزیو کەبەناو سەرکێشی خواکانی یۆنان و حەشاماتی کۆیلەکان شەڕمان دەکرد دەمانگوت:هی تۆ بووین
کە سێکسی پشت شاشەکانمان بەکورتە ماچێکی ناو کافێکان دەفرۆشتەوە
دەمانگووت: چونکە سەردەمانێک هی تۆ بووین.

 

ڕێگاکان دوورن لە پیاسەکان،
قاچەکان ماندوون لە هێندە هاتنەوەکان
پێخەفەکانیش ساردبوونەوە لە هێندە بەجێهێشتن و نەمانەوەی ئێمەدا.

 

خۆشباوەریمان وەک کاڵای خراپی سەرعەرەبانەکان بوو،
مێش و یەک دنیا خەڵکی لەخۆیدا کۆدەکردەوە.
ملوانەکی سەرئەو مەمکە بەفرینانە چیڕۆکی سەرەتامانبوون
هەربۆیەش  زۆر زوو وەک شێخی”پیران” لەخشتە براین،
هاوشێوەی پەتەکەی “قازی”ملیان بێ سەر هێشتەوە هەربۆیەش
وەک پیاوەکانی ئەشکەوت بێ هۆش لەناو دەستە گەرمەکانیاندا خەوم هات.
ناولەپەکانت سەرینبوون بەختیان بۆ خەوەکانم دەگرتەوە، نینۆکە بۆیاغکراوەکانت لەسەر کوپی قاوەکان زیندانی تەماشامبوون، شوێنجێی پەنجەکانت لەناو دەستە قەڵیشاوەکانمدا هەڵمی ماندووییان لێ هەڵدەستا، لەسەر سێبەری دیوارەکان یادگاریەکانم بەدوای تارمایی فریشتەیەکەوە غاری دەدا، ئەو دەمانەی سەرێک لەسەر شانەکانم وەک تۆپەڵە بەفر دەکەوتە خوارەوە لەناو پاڵتۆکەمەوە ئەکاکی ئەکاکایڤیچم دەبینی بەدڵێکی ڕەنجاوەوە دەڕۆیشت و پەرێشانی دەڕژاندە دوای ئۆتۆمبێڵەکانی دوای خۆی، دوای خۆی زستان ئاگاداری شیوەنی سەر شۆستەکانمان نەبوو.
کەهەناسەی غەمباریمان وەک دووکەڵی ڕەشی سەر قیتارەکان دەڕژا، دوای خۆی نەهاتە پرسە و تاریکی شەوەکانمان.

 

 

 

لەسەرە مەرگدا گۆرانیەکان مەستبوون، بەلارە لار بەشەقامەکاندا دەڕۆیشتن، تەرمەکان خەواڵبوون لە گۆڕستانەکان بەدوای کێڵێکی ئاسوودە عەوداڵ بوون. مناڵێک بووین دەترساین لە دەنگە دەنگی باڵەخانەکان، چاوشارکێمان دەکرد و خۆمان لە پەنای باخچەکانی شکست دەشاردەوە.

 

یادەوەریت ئاخوڕبوو بۆ گەشەکردنی شیعر، بۆیەش لەونبوونی گالیسکەیەک ئەسپێکی بێ ئالیک لە شکست گەوزا. ئەو گالیسکەیەشی ڕۆژێک بەبارێکی قورسی خۆپەرستی ڕۆیشت، پێکەنینەکانی لەگەل خۆیدا بارکرد و هیچ شادومانیەکی بۆچاوەڕوانیمان نەهێنایەوە.
ڕۆیشتن…
بەخۆیان و بەڵێنەکانیان
بەخۆیان و خۆشەویستەکانیان
بەخۆیان و دەفتەری حەزەکانیان
بەخۆیان و ماچی سەر شانۆکانیان
بەخۆیان و خۆمان…

 

 

گونته‌ر گراس؛ پاڵپێوه‌نه‌ره‌كی ساده‌ -گرافیك،
Günter Grass, Ganz einfach Schieber

شاشەکانی بینین ئۆرگازم بوون بەدڵتەنگیم، لە بەرزاییەکانەوە خۆزیا  بتدیبا شار دەڵێی سۆزانیەکی هاربوو کاتێ قەرەباڵغیەکانی یەکیەک لە خۆیدا بزر دەکرد.
ئەی خودا ئەوئاهوناڵەیەی پیاوە تەنگەئەستورەکان بەس نەبوو؟
کەی کاتژمێر وەخەبەر دێ و لەو هەموو پیاوە  برسیەی  خۆی تێر دەبێت؟

سەرخۆشەکان دەربەدەربوون، شاعیرەکانیش بەهەمان شێوە….

 

 

شانت بەمەستیەوە لەسه‌ر ملم دانا، فەرامۆشیت بۆ ئەبەد لە پیاسەکانم قۆرخکرد. کاتێک وەک لاشەیەکی قورس بەو دەستە خەواڵووانە پێکەنینەکانتم هەڵگرتبوو، مەمکە برسیەکانت بۆنی ئاگریان لێ هەڵدەستا.
کەچی هیچم نەگووت

نەسیمێک وروژابوو جەستەت، قۆپچەکانی سەر سینگت لەچاوەڕوانیدا دەتەقین،

کەچی هیچم نەگووت

ڕەشەباکان خەونیان بە خەوزڕان و ئەستێرەی ناو ژوورەکانمان دەبینی و
کەچی هەرهیچم نەگووت!

گڤە گڤی”با” و قریشکەی شەوەکانت وەک ئەسپ حیلەی لێوە دەهات، کە تێدەپەڕی لەودیو پەنجەرەکانمان بوو، بەڵام
هیچم نەگووت.

 

چەتەکانی پلاتۆن  لە درەنگانی شەوێکدا ڕێیان لێگرتین، بارەکانی قەسیدەیان داگرت
نەیانهێشت دارجگەرەکانمان بگوازینەوە ناو یۆتۆپیاکانی شیعر، خەونەکانی ئێمەیان گرت و بەو نیگا ئاسنینانەیان  کەلەپچەیان کردین.
پێشتریش کە لە دارستانەکان هەڵدەهاتین و بۆ جەستەی دەستبەسەریمان دەگریاین، سەرمان پڕ پۆستاڵی فەرامۆشی بوو، سەرمابوو
لە تاودا وەک جووتێ پشکۆ ناو ستیانی سۆزانیەکان خۆمان گەرم کردەوە…
لەناو مەمکە چرچەکاندا زەمەن بێشوناسبوو، شۆڕەسوارەکەی ئێمە خەوی دەهات، کە وەک هوما لەناو کەلێکی مەمکەکاندا بەزیندانی مایەوە!

 

 

ویستاکن ویستراو نەبوون
وەک جەلادێکی بێڕەحم بەدوای دیلکردنی حەزەکانی زەمەنەوە بووین تا مار و مێروو ڕژایە سەر سیسەمەکانمان، تا وەک پیرە پیاوێکی کەتە ئۆرگانیزەمان بیرچۆوە، داڵغەکانمان پڕ بوو لە مۆتەکەی ناو کەمپ و خێمە پیسەکان.

لە مەنفای کاتەوە بۆ مەنفای شەقام، غەریب بتڵی مەستیم لەناو خەوەکانم هەڵدەشەقاند.
بەکورتی؛ ویستم جەستە تێکەڵ هەموو ئایدیا و سیستەمێکی بیرکردنەوە بێ، تا کات لە هیچ شوێنێک وەک عاریفێکی گەمژە بیریان لێ نەکاتەوە
کەچی غەریبەکان وەک چۆلەکەی پێکراو بەجەستەی قورسەوە بەربوونەوە ناو ڕەشایی شەقامەکان…

 

 

 

,Günter Grass
Der Butt , 1977

 

عاشقەکان
چەقۆکێشەکان
حەشیشکێشەکان
پیاوکوژەکان،
بەبێدەنگی سەریان بۆ ناو دەست بەتاڵی شەوەکانیان شۆڕکردەوە، دواجار
بۆ من و تۆ، جگە لە خۆمان
خەڵکی تریش بەو شەوە شوومە زۆر گریا…

ڕێڕەوی ڕۆیشتنی ئایندەی ئەم پیاوە لارە، وەک ڕێویەکی برسی دارستان هەمیشە خەوەکانی ڕاوناوە
ئەمێستا هێندەم بەپێڵاوی شکست ڕاکردووە،
“زگم بە شۆستەکان سووتاوە” هەربۆیەش
لەشەقامەکاندا ئاسوودەییم وەک چڵێک دار دەشکێنێ
چونکە لە ڕۆژانی ڕەهیڵە و باران؛ٚ ئەڤینت چەقۆیەکە پیاسەم بریندار دەکا.
لەبەرزایی باڵەخانە بەرزەکانەوە
هەورەکان وەک ئاڵای شینی داگیرکەران دەشەکانەوە، هەربۆیەش
هەرچی زووبوو قاچەکانم کۆکردەوە و وەک دوو ئێسکی بێسوود لەتاو نەگەیشتنت لە پەنجەرەوە فڕێدایە پێش تایەی ئۆتۆمبێڵە گرانبەهاکان.

 

 

 

گونته‌ر گراس؛ دوای پێڵاو ۆڕین – گرافیك
Günter Grass Nach dem Schuhwechsel

 

 

پشیلە دەستبەسەرەکان، بێ نان و ئاو لەودیو پەنجەرەکان سەرمایانبوو
تەنانەت بۆ بۆنێکی ژنانەش، ئەم پیاوە داماوانە لەلای عەتار فرۆشەکان عەوداڵبوون
هەربۆیەش سەگەکان بە گۆرانیەکانم دەوەڕین
ناچار جەستەی ماندووم لەبەر جەنجاڵی قسە لەناو پاڵتۆکەم شاردەوە، دوور دوور بەلای قەپاڵی گورگەکان تێپەڕیم کە لە دڵەوە بەنهێنی ناوتم هێنا
ئازارم هەبوو…

 

 

ساردبوو لەداخان شەقم لە ڕێکردن و ڕێڕەوەکەی زەوی دەدا
تەنەکەی خۆڵی ماڵەکانم هەڵدەدایەوە
جونکە شەوەکان ژان بوون، دیوار بە ئازار بوو
هەربۆیەش پێخەفم زستان بوو،
لەرزی ماڵئاویی شەقی لە ئاسوودەییم دەدا
چونکە ماچە هەواییەکانم لەدڵدا مایەوە…

لەبەر شەوەکان کە سەرمایانبوو، بێ سۆپا یادیان دەکردی
کتێبەکانیان وەک جەستەی کچێکی تازەپێگەیشتوو بەخۆیان دەنووساند.
هەربۆیەش لەکۆڵانە پیسەکاندا دوور لە ماڵی خۆشەویستەکانمان ڕشاینەوە
لەسەر شۆستەکانیش وەفاداربووین بۆیەش وەک سەگی بریندار نووزاینەوە…

 

دڵ لە سینگمدا
وەک گۆشتی ناو قوتووەکان بەسەرچوو
چونکە لەناو ڕۆژەکانتدا  فەرامۆشبووم
هەربۆیەش گەرمیم کەڕووی لێ نیشت.

تەنیاییم لەسەر شۆستەکان وەک شاشەی سمارتفۆنەکان بوو سەرەڕای ئەوەش
بەڕەنگی پڕ ئازارهوە هەر شەوقم دەدایەوە…
لەناو خەوە نەرمەکانتدا ویستت پێم بڵێی: وردە وردە لەبیرم دەچوویەوە
بەڵام، چووم…

 

لەسەر جامی کافیەکان چووی
لەسەر غەمگینیم چووی
قاچێک لە ئێستا و قاچێکم لە ئایندە چووی
چونکە چووی
قاوەی زۆرت بە پێکەنینەکانم خواردووە هەربۆیەش
بۆنت ڕاوی ناوم یان هەمیشە وەک هەڵۆیەکی برسی بووە
لە کۆڵانەکان چڕنووکی زۆری لە شادومانیم داوە.

 

کە وەک “دوعا” خوێنم لێدەچۆڕا، لەکوێدا سەیرت دەکردم؟
کە وەک مەستێک بەردەبوومەوە سەرشۆستەکان، قاچەکان وەک بلۆک بەتەنیشتمەوە دەبارین،
بەردیان بەسەر سەری خەوەکانم دەشکاند.
لەسەر مقەباکان ڕادەکشام، کەچی جنێو بۆ دایک و خوشکم دەڕژا
ئەی مادام لە ئاسمانی ڕەشدا من کێ بووم؟
وەک تۆی سەرگەردان خەونم دەدیت؛
جێگام لەناو جێگاتدا چۆڵ پێتەوە دیاربوو، پێکەنینت کەوتبووە شوێنم،
کە خەوم ئارام، ئارام، لەسەر شانەکانت کەوتبوو…

تایبه‌ت به‌ كولتور مه‌گه‌زین
ته‌نها دانانی لینكی بابه‌ت ڕێگه‌پێدراوه‌.

 

گرافیكه‌كان؛ ڕۆماننوس و شاعیر و گرافیكه‌ری ئه‌ڵمانی؛ گونته‌ر گراس

 Günter Wilhelm Grass; 16 October 1927 – 13 April 2015