ماركس پێغەمبەر بوو ؟

Loading

تیۆلۆژیای ماركسی؛ ماركس پێغەمبەرێك بوو ؟

(ژاك دوریدا ئیشكالێتی بە تیۆلۆژیابوونی ماركسیزم )

١
دەبەستێتەوە بە ” ماتریالیزمی دیالێكتیكییەوە” هەر لەو سۆنگەشەوە دێتە سەر باسو خواسی ماتەمگێڕان و پرسەگێڕان بۆ ماركس و تارماییەكانی. دوریدا باس لە ماركسێكی نا ماركسیست دەكات كە ئێمە ناتوانی وەك گوتارێكی ڕەخنەیی دەستبەرداریی ببین. واتە ماركسی ماتریالیزمی مێژوویی.

هەر لە كتیبی تارماییەكانی ماركسیشدا باس لە ١٠ برینی گەورە دەكات لە جەستەی دونیای نوێی و كاپیتالیزمی

نوێدا. ماركسی ماتریالیزمی مێژوویی واتە هێنانەوەو دابەزاندنی ماركس بۆ ناو هەل و مەرج و بارودۆخ و پەیوەندیتەكان لە كۆنتێكستێكی تایبەتدا.كۆنتێكستێك كە پێشتێكستەكان بەشێكن لەو تێكستەی لە سەردەم و چركەساتێكی دیاریكراویی تایبەتدا بەرهەمهاتووە. تیۆلۆلۆژیا چییە جگە لە ڕاكێشان و درێژكردنەوەی ” بوونێك” تا

ژاک دیریدا
ژاک دیریدا

شوێنی كە بیخەینە سەرو مێژوو یان دەرەوەی مێژوو.. واتە ماركس راكێشینە ناو نهێنیی و پیرۆزییەكی ئەبەدیی و ئەزەلییەوە كە ناكرێت و ناتوانرێت و نابێت تێپەڕێنرێت.بەم مانایە ماتەم و شیوەنێك بۆ ماركس لای دوریدا واتە دروستكردنی تەقس و ئەكتێكی سروتی كە بزانین ماركس مردووەو بزانین بئچیش دەسبەرداری شیوەن و ماتەمگێڕیی بۆ ماركس نابین. دوریدا لەو شوێنەی كاری بووە بە هەڵوەشاندنەوەی میتافیزیكیای حوزورو هەڵوەشاندنەوەی گوتاریی سێنتەرگەرایی و ئیرۆ سێنتەربوونی ئەقڵ و گوتاری ڕۆژئاوا، نایشارێتەوە دەركەوتن و دەركەوتەو مانێڤستبوونە زانستی و گوتارییەكانیش هەر لە ناو تیۆلۆژیاو ئاین و میتافیزیكیای ئاینیدان. زانست و ئاین یەك سەرچاوەیان هەیە. زانستیش گوتارەو لە هەناوی خۆیدا هەڵگری سروت و سروشتی میتافیزیكیی و تیۆلۆژییە.بەمشێوەیە ماركس قاچێكی لە ناو گوتاریی تیۆلۆژیی كرستیانی و مەسیحیەتدایەو قاچێكی دیكەشی لە ناو ئیرۆسەنتەریزمدایە.

٢

ماركسی ماتریالیزمی مێژوویی واتە ماركسێك دژ بە ماركس. ماركس لەسەروبەندی چاوخشاندنەوە بە چەندین تێزی خۆیدا، یەكێك لەو پاشەكشەكردنەی سەبارەت بە خەباتی چینایەتی لە نامەیەكیدایە بۆ هاوڕێیەكی كە ،چین و ململانێی چینەكان لە دونتای فەرەنسییەكاندا باشتر دەردەكەوێت تا ئەو خوێندنەوە تەفسیرانەی ماركس بۆ دونیایەكی دیكەی كردووە. میشێل فوكۆ ئەم نمونەیە بەردەوام دەهێنێتەوە بۆ سەهو هەڵەی ماركس.

بەمشێوەیە كە ماركس لە ماتریالیزمی دیالێكتیكی دادەڕنین و دەیخەینە ناو كەلو مەرجەوە، واتە وشیاریی خودی ماركس مەحكومە بەو هەل و مەرجەی ماركسی تێدا ژیاوەو هاوڕێ لە گەڵ ئەو ” گوتارە پێش ماركسیتانەی Discours prémarxsites ماركسیان وەك تیۆریسیان خولقاندووە” واتە ماركس لە ئاسمانەوە دانەبەزیوەو زادەی هەلومەرج و بارودۆخی ماتریالی خۆیەتی.

ماركس كوڕی دونیای كۆمەڵایەتیی و ئابووریی و ململانێی هێزەكانی هاوڕێی ماركسە. لێرەوە ماركس دژە بە پەیامبەرێتی و بە پەیامبەركردنیدا. ماركس لە ناو ماتریالیزمی مێژوویدا یەكەمین خەنجەر لە خۆی دەدات.

٣
نایابترین مامەڵەكردنێك كە لە گەڵ ماركسدا كرابێت، مامەڵەكردنی فەرەنسییەكانە، یاخود وردتر بلێین مامەڵەكردنی تیۆری فەرەنسییە. مامەڵەكردنێكە لە ێاڵتوسێرەوە دەستپێدەكات و بە فوكۆو دوریداو دولوزو لیوتارو بۆردیۆدا تێدەپەڕێت. جیاكارییە ئیپستمییەكانی لوی ئالتوسێر بۆ قۆناغبەندی ماركس و ماركسی ناچارو مەحكوم بۆ هەلومەرج و بارودۆخی ئیبستمی. دەوست مامەڵەی ئالتوسێر بۆ ڕزگاركردنی ماركس بڕێكی زۆر لەناو ماتریالیزمی دیالێكتیشدایە، بەڵام ئەو دەرئەنجامە سۆشیۆلۆژییە گرنگەی كە دێتە دەستمان مەحكومبوونی ماركسە بە كۆنتێكستی وشیاریی و ئاگایی ماركس لەناو هێزەكان و پەیوەندیی هێزەكاندا. ماركس وشیارییەكی سەربەخۆو ئۆتۆنۆم نییە لە دەرەوەی نەریتی بیركردنەوەی هەلومەرجە سۆسیۆلۆژییەكانی خۆی.

ماركس سوژەیەكی بەرهەمهێنراوو دەستەپاچەی ناو كۆنتێكستە، سوژەو وشیاریی سوژەیی ناو هێزەكانە.مامەڵەی فەرەنسیانەی ماركس ڕێك و پێك و بێ ئەملاو ئەولا بە ” دراو” كردنی ماركسە لە ناو زمان یاخود بڵێن زانستە مڕۆیی و كۆمەڵایەتییەكاندا. زەڕبەیەكی گەورە لەو شوێنەی كە ماركس لە لایەن فوكۆوە بەریدەكەوێت، ڕەخنەكردن و بە پرۆبلیماتیككردنێتی لەناو تەعریفی ئەودا بۆ دەسەڵات.ئەوە ئەلف وبای فوكۆیە كە دەسەڵات نە ڕێكەوتنە، نە سەر بە ململانێی چینەكانە و نە اەربەدەزگایی دەوڵەتە. فوكۆ بە پلە ئیمتیاز فەیلەسوفی دەسەڵات و دیاگنۆستیككردنی دەسەڵاتە بەو پێیەی لە هەموو شوێنێكە یاخود تەواو بە پێچەوانەی ماركسەوە دەسەڵات لای فوكۆ لە خوارەوە دێت نەك لە سەرەوە. دواتر قسەوباسی فوكۆ لەسەر وەهم و ئەفسانەی سوژەی سەربەخۆو ێازد و پرۆسێسیوسەكانی سوبژێكتیڤیتێ و سوبژێكتیڤاسیۆن و بە تەنگی خۆوە هاتن و ئازایەتی و …..Le souci de soi , Parrhesia…courage de la vérité. مامەڵەی دوریدا لە میانە دەقێكی وەك تارماییەكانی ماركس كە لەناو ئەفسانەی ئۆدیبی هاملێت و ماتەمگێڕیی هاملێتدا.

هەرچی سەروكاری دولوزە بەڕاستی بە هیچ شێوەك ناچێتە ناو كلاسیفیكاسیۆن و پۆلێنبەندی فەلاەفەو نەریتی فەلسەفی نیوەی دووەمی سەدەی بیستی فەرەنسییەكان. دولوز گفتوگۆیەكدا لە گەڵ فەیلەسوفی ئیتالی تۆننی نیگری سەبارەت بە ئەزموونی خۆیی و گواتاریی باس لەوە دەكات گە ماركس یەكێكە لەو كەسە دەگمەنانەی ڕووتەختی ئیمانانسی سەرمایەی دۆزیوەتەوە.واتە ماركسێك كە لە ئێستاشدا وەك (هەر ئامرازێكی دیكەی ناو سندوقی ئامرازەكان” دەتوانین بەكاری بهێنین. فوكۆو دولوز لە میانەی گفتوگۆیەكی نایابیاندا باس لەوە دەكات تیۆر وەك سنوقی ئامرازەكان وایەو ئێمە تەنیا كارمان بە ێامرازێك٧ تایبەت دەبێت و كارمان پێیەتی. لێرەدا تیۆر وەك سنوقی ئۆتۆمۆبیل وایە كە پڕە لە ئیسپانەو پلایس و بورغ و بزمارو جەك و فسفۆڕو ئاگركوژێنەوە و ….. كە ئێمە پئكەوە كارمان بە هەموویان نییە، بەڵكو كارمان بە ئیسپانەیەكی تایبەتە.

بەمشێوەیە ماركسیش ژەناو دیاریكردنی ” كاپیتاڵەكاندا ” ئیسپانەیەكەو هیچی دیكە. مامەڵەی پییەر بۆردێۆ لە گەڵ ماركسدا مامەڵەیە كە ڕادیكاڵانە هەڵگەڕانەوەی ماركسە سەبارەت بە ئیشكاژەكانی بۆ سەرمایەو سەرمایەكان و سروشتی ململانێكان و ستراتیژی ململانێكان و شەرعییەت و ڕەوایەتی و …..هتد

واتە بوردیۆیەك كە سەرلەنوێ و پشت ئەستور بە ماكس ڤیبەر دێتەوەو سەمایەو كاپیتاڵەكان تەعریف و تەحدید دەكات. بە هەمان شێوەم مامەڵەی چەند سۆسیۆلۆگ و موفەكیرێكی دیكەی وەك ئیتیان بالیبارو پییەرماشری و تەنانەت ژاك ڕانسێریش. خراپ نییە و پێویستیشو لێرەدا ئاماژە بە ستایشی ئالتوسێر بكرێت كە لەسەروبەندی كۆنگرەی حەفتاكانی پارتی سۆسیالیستی فەرەنسیدا ژابردنی چەمك و تێگەی ” دیكتاتۆریای پرۆلیتاریا بوو دواتریش بوو بە نەریت بۆ زۆربری زۆری پارت و جوڵانەوە چەپ و سۆسیالیستەكانی ئەوروپاولە پورتوگال و ئیسپانیاو ئیتالیا و…..ئەوەی لێ بەرهەمهات كە ناونرا چەپ و كۆمۆنیزم و سۆسیالیزمی ئەوروپی.