میشیل فۆکۆ بەشداری دەکات لەخۆپیشاندانەکانی سەر شەقامەکانی پاریس له‌دژی كۆلۆنیالیزه‌كردن و جه‌نگی خۆر ئاوا

فوکۆ؛ پەیوەندی نێوان سوژەو هەقیقەت ٢


Loading

Fooucault,
La relation entre le sujet et la vérité.

لە پاش ساڵانی ١٩٨٠ پرسی حەقیقەت لە هەناوی كارەكانی میشێل فوكۆدا ڕێڕەو و ئاراستەیەكی نوێی لە خۆ گرت. ئەگرر چی ئەم جێگۆڕكێ و و شوێنگرینەوەیە لە دەسپێكی (ئاسایش، هەرێم”قەڵەمڕەو”، دانیشتوان) وە جێگیر بوو، وەك بەردەوامیدان بە گەشەپێكردن وفراوانكردنی چەند تیۆرییەك كە پاشتر لە ( حوكمكردن و ڕابەرایەتیكردنی زیندووانداLe Gouvernement des vivants) كاری زیاتری لەسەر كرد. لە هەمانكاتدا كایەیەكی نوێ بۆ بیركردنەوە سەریهەڵداو جێگیر بوو. ئەگەر فوكۆ لە ساڵانی دوایدا چڕ بووبێتەوە لەسەر چەمك وتێگەی حاكمیەت و گوڤێرنمۆ، كۆرسی ساڵی ١٩٨٠ بەرەوپێشچوونێكی دیكە بوو سەباڕەت بەو تێم و دەستەواژانەی كە، ساڵانی پێشوتر سەرقاڵی بوو، ئەویش : پەیوەندی نێوان حەقیقەت و شكڵبەندی و شكڵوەرگرتنە كانی سوبژێكتیڤیتێ و ، La relation entre vérité et la formation de la subjectivité. لە پاش ١٩٨٠ پرس و ئیشكال و گیروگرفتی حەقیقەت بە چڕترو وردتر بوو بە پنتی كاری فەلسەفەی فوكۆ. لێرەوە فۆرمیولەبوونەكانی حەقیقەت و ئەكتەكانی حەقیقەت دەبن بە پرسێكی سێنتراڵ و گیروگرفت و پرۆبلێماتیكی سێنتڕاڵ و چەق لە كۆرسەكاندا، لە ناو كردنەوەو كەشفكردنی شێوازێكی دیكەی بیركردنەوەو لە پەیوەندی نێوان سوژە،حەقیقەت، دەسەڵات، Les relation entre le sujet, la vérité, le pouvoir.

 

لە دوا فۆكۆدا، یان فوكۆی دواییندا بیركردنەوەو شێوازێكی نوێی بیركردنەوە لای فوكۆ سەرهەڵدەدات، سەرهەڵدانی كەڵكەڵەیەكی نوێی تیامان و بیركردنەوەی فوكۆ : ” بە مانای دەرخستن و بە دیارخستنی ئەو ڕێگەو شوین و شێوازانەی حەقیقەت و دەسەڵات پێكەوە وابەستەن هەریەكەو بە ئەوی دیكەوە”. نەك تەنیا لە ناو كایەی سیاسەتدا، بەڵكو بە تایبەتتر لە ناو ئاسۆی ئیتیكییانەی پرۆسێسیوسەكانی سوبژێكتیڤاسیۆن.

لە یەكەمین وانەی ١٩٨٠ وە فوكۆ كاری پێداگیریی و سەلماندن بوو سەبارەت بە پەیوەندی و بوونی پەیوەندی لە مومارەسەو پراوەكردنەكانی دەسەڵات و ڕیتویلەكان لەوێوە كە حەقیقەت مانێڤست دەبێت. بۆ ئەنجامدانی ئەم كارەش شوێنگرتنەوەو شوێنگۆڕكێی تیۆری كارێكی زۆر گرنگ بوو بۆ فوكۆ : فوكۆ پێشنیازی جێهێشتنی دوانەی ( مەعریفە- دەسەڵاتی، Savoir-pouvoir( دەكرد، وە شوێنگرتنەوەو جێگرتنەوەی بە چەمك و دەستەواژەی ( حوكمداری و حاكمیەت لە ڕێگەی حەقیقەتەوە، Gouvernement par la vérité(..

ئەم وەرچەرخانەی فوكۆ ڕێخۆشكەر بوو بۆ لەسەر وەستان لە سەر تەواوی شێوازەكانی حاكمییەت و فەرمانڕەوایی زنجیرەیەك كاروكردەوەو لە ناو نەزمی ڕاستیدا. بە دڵنیاییەوە هەمیشە شیكاری و شیكردنەوەی تێرمی حوكمداریكردن و حاكمییەت و فەرمان ڕەوایی و ڕابەرایەتیكردنی مرۆڤەكان. بەلام ئەمجارەیان شكڵپێدانەوەو داڕشتنەوەیی و سەرلە نوێ فۆرمیولەكردنەوەی لە ناو گیروگرفت و پرۆبلێماتیكی حەقیقەت و زۆر بە تایبەتیتر فۆرمەكانی دەركەوتن و مانێڤستبوونی حەقیقەت، Des formes de manifestation de la vérité.. قسەوباسی فوكۆ سەبارەت بە پەیوەندییەكان مانێڤستبوونی حەقیقەت و مومارەسەو پراوكردن و ڕاهێنانەكانی دەسەڵات، بەڵام فوكۆ لێرەدا نایەوێت بلێت كە، مومارەسەكانی دەسەڵات پێویستییان بە خۆ دەرخستن و مسنێڤستبوونەوە هەیە لە ڕێگەی حەقیقەت و لە ناو حوزورو ئامادەیی و هێزو توانایان كە پێویستین بۆی، وە بەهەندێك جۆر لە ڕێگەی جەماوەروە خۆی ڕیتوالیزە بكات و فۆرمەكانی مومارەسەكردنی دەرخات.

فۆکۆ وەک ئەکتیڤیستێک، له‌دژی مۆدێرنه‌ و سه‌رمایه‌داری، كۆلینیالیكردن \ سارتەر لەبەردەم فۆکۆدا ڕاوەستاوە و بەشدارە.
فۆکۆ وەک ئەکتیڤیستێک، له‌دژی مۆدێرنه‌ و سه‌رمایه‌داری، كۆلینیالیكردن \ سارتەر لەبەردەم فۆکۆدا ڕاوەستاوە و بەشدارە.

ئەوەی لەم دەمەدا فوكۆ دەیەوێت لەسەری بوەستێت، ئەو جۆری پاشكۆ بوون و شوێنكەوتنەی مانێڤستبوونی حەقیقەتە بەو پێیەی بوونی هەیە لە بەرانبەر دەزگا مەعریفییە بەكارهێنراوەكاندا بۆ فەرمانڕەواییكردن و حوكمكردن لە بەرانبەر مانێڤستبوونە ناچاریی و پێویستەكانی دەسەڵات لە ناو ئێمەدا. فوكۆ لێرەوە دوو شێوازی جیاوازی بە هەندوەرگرتنی مانێڤستبوونی حەقیقەتی بەرهەمهێنا : یەكێكیان كە لە لای مەیدانی مەعریفە سودو بەكارهێنراوەكانەوە بوو، واتە ئۆبژێكتیڤ و بەڵگەهێنانەوەو سەلماندنی شتێ بوو، فۆرمێكی دیكەو لە لایەكی دیكەوە تەنیا ئۆبژێكتیڤێك پەردە لەسەر لادان و ڕووهەڵماڵین و بەرچاوخستن و ڕوونكردنەوەی حەقیقەت بوو لە ناو ( شێوازێكی مانێڤستبوونی پەتی و پوختی حەقیقەدا). بە تایبەتترو دەقیقتر ئەم فۆرمەی مانێڤستبوونی حەقیقەت كە فوكۆ ئاگایی و بەوشیاریی خۆیی بە چڕی لەسەر كۆكردەوە ، ئەمەشلە ناو كۆرسەكاندا. واتە دەسەڵات داوا لە تاكەكان دەكات كۆمەڵێك ئەكت و كردەی بیرلێكراوە بەرهەم بهێنن لەو ڕێگەیەوە كە پێویست و ناچارییە، نەك بە تەنیا پێشچاو خستنی حەقیقەتە تایبەتەكانی خۆیان ، بەڵكو خۆیان لە ناویاندا بناسنەوەو دانی پێدا بنێن. فوكۆ لە ( من و خودی خۆم، Je et du moi-même) دەگەڕاو بە دەنگی دەهێنا لە ناو، لە هەناو و ناوەوەی ڕێوشوێنەكانی حەقیقەت.

لە ناو دڵی گیروگرفت و ئیشكالی حوكمكردن و حاكمییەتی مرۆڤەكاندا لە ڕێگەی حەقیقەتەوە. فۆرمیولەبوونەكانی سوبژێكتیڤیتێ دەدۆزینەوە. لە ناو ئەو پێوەرەی لە هەناوی ئەم ئاگاداركردنەوە جێگیرو سابتەدا لە ڕاستی- وتن و وتنی- ڕاستی سەبارەت بە خۆو پەیوەستبوون و هۆگربوون، Dire-vrai sur soi- même et à se lier à ces énonncés de vérité بە گۆكردن و دەركەوتەكانی حەقیقەتەوە، لەوێدا كە، تاك ڕێنمایی كراوە بۆ خۆدروستكردن و خۆ خولقاندن وەك سوژە. بەم مانایە فوكۆ تەنیا بۆ شیكردنەوەی كێشەی مێژوویی خولقاندن و دروشتكردنی پەیوەندی دەگەڕێت لە نێوان حوكمداریكردن و فەرمانڕەواییكردنی مرۆڤەكان و ئەكتەكانی حەقیقەت، بەڵام لە شێوازێكی تایبەتی كە لە ناو ئەم تێكەڵاو بوونەدا سوبژێكتیڤیتێ خۆی بەرهەم دێنێت. چ پەیوەندییەك لە نێوان حەقیقەتی بە سوژەبوون هەیە لە ناو پەیوەندی دەسەڵات و سوژەدا لەو ڕێگەیەوەو بۆ ئەوەی حەقیقەت خۆی مانێڤست بكات، ئەم دوو مانایەی سوژە چییەو چی دەگەیەنێت، سوژە ژە ناو پەیوەندییەكانی دەسەڵات و سوژە لە ناو مانێڤستبوونی حەقیقەتدا ؟ چین و بۆچی مومارەسەو پراوەكانی دەسەڵات لە ناو كۆمەڵگەكانی ئێمەدا، مومارەسەو خۆ ڕاهێنانەكانی دەسەڵات وەك فەرمانڕەواییكردن و حوكمدارێتیكردنی مرۆڤەكان، نەك داوای ئەكتی ملكەچبوون و گوێڕایەڵبوون دەكات، بەڵكو ئەو ئەكتانەی حەقیقەت كە تاكەكان سوژەن لە ناو پەیوەندی دەسەڵاتدا، وە بە هەمانشێوە سەژەگەلێكن وەك بكەر، بینەر، یان وەك ڕێوشوێنی مانێڤستبوونی حەقیقەت؟ بۆچی لە ناو ئەم ئابوورییە گەورەیەی دەسەڵاتدا گەشە بەڕژێمێكی حەقیقەتی چەسپاو دەدات لە بەرانبەر سوبژێكتیڤیتێدا ؟

 

فوكۆ لە ڕێگەی پێشەكییەك لە ساڵی ١٩٨٠ سەبارەت بە پرۆبلیماتیك و ئیشكالی ( فەرمانڕەواییكردن و حكومداریكردی مرۆڤەكان لە ڕێگەی مانێڤستببونی حەقیقەتەوە لە ناو فۆرمی سوبژێكتیڤیتیدا، Gouvernement des hommes par la manifestation de la vérité dans la forme de la subjectivation) ئەوە پیشان دەدات كە، ئەو نەك ناتوانێت دەسەلاتێكی ( دادپەروەر و شەرعی) هەبێت، ئەگەر تاكەكان حەقیقەت و ڕاستی ژە بارەی خۆیانەوە نەڵێن، بەڵكو شێوازی خولقاندن و دروستكردنی سوبژێكتیڤیتێش دەردەخات، ئەو كاتەی بۆ سوژە گەمەدەكەن و ڕۆڵ دەگێڕن لە ناوەوەی ئەم ئاگاداركردنەوەو بە ئاگاهێنانەوە جێگیرو داكوتراوو بەردەوامەدا بۆ ڕاستی- وتن لە بارەی خودی خۆیانەوە و داننان و خۆناسینەوەو لە ناو ئەم حەقیقەتەدا.
فوكۆ دەبوایە مانای ڕاستی وتنی فەلسەفییانەی تاقیبكردایەتەوە، ڕاستی – وتنی فەلسەفەی ئیمانانت بە ژیان، تا لە ڕێگەیەوە فۆرمێكی نوێی پەیوەندی بە خۆوە كەشف بكات، فۆرمێكی نوێی پەیوەندی بە خۆوە بوون پێشكەش بكات لە ڵێناو ڕوونكرنەوەی پەیوەندییەكی دیكەی سوژە بە حەقیقەتەوە. لە ناو ئەم گۆرمەی سوبژێكتیڤاسیۆنداـــ پەیوەندی لە گەڵ حەقیقەت بەرانبەر مۆدێكی بوونی سوژە خولقێنەرو دروستكەرە: لە ڕێگەی جوهدو توانای حەقیقەتەوە كە گوزارشت لە خۆی دەكات، سەرقاڵی خۆ دەربڕینە دەتوانێت لە ناو بوونی تایبەتی خۆیدا تێپەڕئت و فیگیورەكانی بگۆڕێت. لێرەدا بۆ میشێل فوكۆ فەلسەفەی كلاسیك و كۆن وەك مەعریفەیەك خۆی پێشكەش دەكات كە لە ڕێگەیەوە سوژە وەك بوونێكی چالاكی خۆی دەدۆزێتەوە لە ڕێگەی ئەو كارەی بۆ ناسین ئەنجامی دەدات. ئەمەش تایبەتە بە گفتوگۆكردندێكەوە، گفتوگۆكردنێك كە، وەرسكەرو مایەی نیگەرانییە بۆ ژیان ، دەبێتە هۆی گۆڕان لە بوونی ئەو كەسەی سەروكاری لە گەڵیدایە. وا دەكات لە دۆخی ژیانێكی نا عوزرییانە دەرچێتـــ تاریك و گومڕاكەر لە لاێەن نەست و نائاگاییەوە، ڕەنگكرا بە كێشە، بۆ دۆخی ژیانێكی عوزری، دۆخێكی وەها كە، مرۆڤ ئاگای لە وشیاریی و بە ئاگابوونە لە خۆی. بەمشێوەیە لە ڕێگەی لێكۆڵینەوەو توێژینەوە لە خۆ پراتیكەكان و پراتیكی خۆ و بە تەنگی خۆوەهاتن و بە خەمی خۆبوونەوە.

 

 ئەوانەی فوكۆ لە كۆرسەكانی ١٩٨٢ دا لەسەری وەستا، وەرچەەخانێكی بنچینەیی تۆمار كرد بەرانبەر بیركردنەوە لە فۆرمەكانی بە سوژەبوون و سوبژێكتیڤاسیۆن و بەرگری، Les formes de subjectivation et de résistance. ئەمەش لە ناو دەرخستن و ڕوونكردنەوەو پێشچاوخستنی چۆنێتی هەبوونی پراتیكەكانی خۆ و خۆ پراتیككرن و و پراتیكەكانی سوژە لە گریك و كلاسیكدا جیاواز لە هێرمێنیوتیكای كریستیانی سوژەو هێرمێنیوتیكای مۆدێرنانەی ئارەزوە. فوكۆ بە تەنگی خۆوەهاتن و خەمی خۆخواردن، Souci de soi( ی دۆزییەوە وەك ئەلتەرناتیڤێكی پۆزەتیڤ و ئەرێنی بەرانبەر ملكەچبوون و گۆێڕایەڵی، بە تێپەڕین بە ناو پرۆژەیەكی ڕەخنەیی و چاوخشاندنەوە بە كارەكانی ساڵانی شەست . ئا لێرەوە، سوژە بەرهەم و لێكەوتەو كارێكی سانای كۆمەڵێك پرشی نێوان حەقیقەت و دەسەڵات بیری لێناكرێتەوە، بەڵكو لە پاش ڕۆڵ و شوێنگەیەكی پۆزەتیڤانە، ڕێنمایی كۆمەڵێك ، ژمارەیەك ئامۆژگاریكردن وەردەگرێت بە مەبەستی خۆ بەرهەمهێنان و خۆ دروستكردن و خۆ خولقاندن وەك سوژە. ئیدی لێرەوە پێویست ناكات بەو شێوەیە بیر لە بەرگریی و بەرهەڵستی و بەرەنگاربوونەوە بكەینەوە بە تێپرڕین بە ناو كێشەی ملكەچیی و ملكەچبوون و هەیمەنەكردندا، بەڵكو لێرەوە بیركردنەوە لێی لە ڕێگەی كێشەی سوبژێكتیڤاسیۆن ژە ناو ئیمانانسی دونیادو جیهاندا، لە ڕێگەی حەقیقەتەوە لە ناو پەیوەندییەكەیدا بە سوژەوە.

تەواو